Cz. 5 WYSOKI KOMISARZ DS. PRAW CZŁOWIEKA Zdzisław Kędzia PREZENTACJA NA PRAWACH RĘKOPISU PRZEZNACZONA JAKO POMOC DLA SŁUCHACZY STUDIUM ADMINISTRACJI WPiA UAM PRAWA CZŁOWIEKA Cz. 5 WYSOKI KOMISARZ DS. PRAW CZŁOWIEKA Zdzisław Kędzia

STRUKTURA USTANOWIENIE STANOWISKA STATUS WYSOKIEGO KOMISARZA EWOLUCJA PROGRAMU PRAW CZŁOWIEKA ONZ PLAN DZIAŁANIA WYSOKIEGO KOMISARZA Z 2005 R.

REZOLUCJA ZGROMADZENIA OGÓLNEGO 48/141 Powołanie: Sekretarz Generalny za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Okres nominacji: cztery lata, z możliwością jednego ponownego powołania Kryteria: “… osoba o wysokich kwalifikacjach moralnych, cechująca się osobistą uczciwością, posiadająca doświadczenie, włączając w to dziedzinę praw człowieka, a także ogólną wiedzę i zrozumienie rozmaitych kultur, konieczne dla sprawowania obowiązków w sposób bezstronny, obiektywny, nie- selektywny i efektywny [...]”

Ogólne ramy działania “… będzie działał w ramach Karty Narodów Zjednoczonych, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych międzynarodowych instrumentów praw człowieka i międzynarodowego prawa…” Status: WK jest “… funkcjonariuszem Narodów Zjednoczonych, który ponosi główną odpowiedzialność za działania Narodów Zjednoczonych w dziedzinie praw człowieka...” Ranga z-cy Sekretarza Generalnego działa “… pod kierunkiem i w ramach kompetencji Sekretarza Generalnego”

Szczególne kompetencje (sfery odpowiedzialności) WK (par.4): promocja i ochrona praw człowieka reakcja na wyzwania dla praw człowieka koordynacja i adaptacja do potrzeb systemu ochrony praw człowieka ONZ Inicjatywa działań: z własnej inicjatywy, aby promować i chronić prawa człowieka, gdziekolwiek to jest potrzebne zadania powierzone przez kompetentne organy ONZ Formy działania: pozostawione decyzji WK Sprawozdawczość: RPCz, ZO, RGS

JOSE AYALA LASSO 1994 - 1997

Mary Robinson 1977 – 2002

Sergio Vieira de Mello 2002 - 2003

Bertrand Ramcharan WYSOKI KOMISARZ A.I. 2003 - 2004

LOUISE ARBOUR 2004- 2008

Navanethem Pillay 2008 -

SIEDZIBA GŁÓWNA

WSZYSTKIE REGIONY NA POZIOMIE REGIONALNYM I KRAJOWYM LOKACJE GENEWA NOWY jORK WSZYSTKIE REGIONY NA POZIOMIE REGIONALNYM I KRAJOWYM

Wysoka Komisarz Zastępca Wysokiego Komisarza Asystent SG dla Praw Człowieka Biuro NJ Biuro Wykonawcze Zastępca Wysokiego Komisarza Departament Badań i Prawa do Rozwoju Departament Traktatów Departament Operacji w Terenie i Pomocy Technicznej Departament Rady Praw Człowieka Departament Specjalnych Procedur Branża Rozwoju i Spraw Ekonomicznych i Socjalnych Branża Rządów Prawa i Niedyskryminacji Africa Ameryka, Europa Centralna Azja NHRI Azja, Pacyfik Środk. Wschód Półn. Afryka OPERACJE OPERACJE OPERACJE Narodowe Instytucje Praw Człowieka Operacje Pokojowe i Szybkie Reagowanie Zarządzanie i Administracja

PACOWNICY 31 grudnia 2010 r. 1,005 pracowników ogółem 465 (46 %) w terenie 520 (52 %) w Genewie 20 (2 %) w Nowym Jorku Biuro Wysokiego Komisarza wspiera dodatkowo: Ok. 840 specjalistów w dziedzinie praw człowieka służących w 14 operacjach pokojowych ONZ 16 doradców praw człowieka umiejscowionych w Krajowych Biurach ONZ

od legislacji do implementacji od reakcji do prewencji EWOLUCJA od legislacji do implementacji od reakcji do prewencji od funkcji sekretarskich do aktywnej promocji i ochrony od formalnej kontroli do technicznej współpracy z centrali do operacji w terenie od izolacji do partnerstwa

POTRZEBA KOMPLEKSOWEJ REFORMY WYZWANIE: przepaść pomiędzy standardami a sytuacją praw człowieka w świecie Rafał Lemkin w odpowiedzi prezydentowi Rooseveltowi w kontekście Konwencji o Ludobójstwie : „’Cierpliwość’ jest słowem, którego można użyć, kiedy ktoś oczekuje na wyznaczenie terminu spotkania, na alokację środków budżetowych lub na budowę drogi. Czy jednak słowo „cierpliwość” nie jest obrazą rozumu i natury, jeśli stryczek jest już na szyi ofiary, a uduszenie jest kwestią chwili?” S. Power, „A Problem from Hell.” America and the Age of Genocide.

PARAMETRY ZMIANY Wyniki Światowego Szczytu w 2005 r. „Plan Działania Urzędu Wysokiego Komisarza: Ochrona i Umocowanie” z 2005 r. Raport Sekretarza Generalnego „Ku większej wolności” (In larger freedom)

podniesienie znaczenia praw człowieka w systemie ONZ Trzy podstawowe idee: ochrona praw osób szczególnie narażonych na naruszenia ich praw oraz ofiar naruszeń podniesienie znaczenia praw człowieka w systemie ONZ wzmocnienie Urzędu Wysokiego Komisarza

SZCZYT 2005 R. Osiągnięcia w dziedzinie praw człowieka Uznanie praw człowieka, obok pokoju i zrównoważonego rozwoju za jeden z trzech filarów Narodów Zjednoczonych Proklamacja odpowiedzialności za ochronę (the responsibility to protect) Awans praw człowieka w strukturze instytucjonalnej Narodów Zjednoczonych – ustanowienie Rady Praw Człowieka Wzmocnienie Urzędu Wysokiego Komisarza ds. Praw człowieka – podwojenie regularnego budżetu w ciągu pięciu lat

PLAN DZIAŁANIA URZĘDU WK Ogólny cel zmian – zamknięcie luki pomiędzy retoryką praw człowieka a praktyką ich implementacji Plan Działania: „Co powstrzymuje nas przed zamknięciem luki pomiędzy retoryką praw człowieka a realiami? Wyzwania w tym zakresie mogą zostać podzielone na dwie kategorie: (a) wyzwania wobec praw człowieka płynące z sytuacji, wzorców lub okoliczności, które prowadzą do gwałcenia praw; (b) wyzwania implementacyjne, które przejawiają się w bardziej konkretnych przeszkodach w realizacji praw człowieka.”

Wyzwania strukturalne: ubóstwo i globalne nierówności - dyskryminacja – konflikty zbrojne i przemoc – niekaralność sprawców naruszeń – deficyty demokracji, a także słabe instytucje Luki implementacyjne: luki w wiedzy – braki w instytucjach i zdolnościach do działania – brak woli politycznej i zagrożenia bezpieczeństwa

Kolumbia

Sierra Leone (1)

Sierra Leone (2)

Wschodni Timor (Timor Leste)

Biura Urzędu WK w terenie - Afryka Biura regionalne: Południowa Afryka (Pretoria) , Wschodnia Afryka (Addis Abeba), Zachodnia Afryka Regionalne Centra Praw Człowieka: Centralna Afryka (Yaoundé) Biura krajowe: Burundi, Angola, Togo, DRK, Uganda Operacje pokojowe ONZ: Sudan, Wybrzeże Kości Słoniowej, Etiopia/Erytrea, Liberia, Sierra Leone

Biura Urzędu WK w terenie – kraje arabskie Biura regionalne: Środkowy Wschód i Północna Afryka oraz Zatoka Perska (Bejrut) Regionalne Centra Praw Człowieka: Region Arabski i Południowo-Zachodnia Azja (Qatar) Biura krajowe: Palestyna Operacje Pokojowe ONZ: Irak

Biura Urzędu WK w terenie - Azja-Pacyfik Biura regionalne: Pacyfik (Suva), Azja Południowo-Wschodnia (Bangkok) Biura Krajowe: Kambodża, Nepal Operacje Pokojowe ONZ: Afganistan, Timor-Leste Doradcy ds. Praw Człowieka: Sri Lanka

Biura Urzędu WK w terenie - Europa, Północna Ameryka i Centralna Azja Biura regionalne: Azja Centralna, Biuro w Nowym Jorku Biura krajowe: Federacja Rosyjska, Kosowo Doradcy ds. Praw Człowieka: Południowy Kaukaz (Gruzja)

Biura Urzędu WK w terenie – Ameryka Łacińska i Karaiby Biura regionalne: Ameryka Łacińska i Karaiby (Santiago) Biura krajowe: Kolumbia, Meksyk, Boliwia, Gwatemala Operacje pokojowe ONZ: Haiti Doradcy ds. Praw Człowieka: Gujana, Ekwador

PODSUMOWANIE JAK MOŻNA ZDEFINIOWAĆ WSPÓŁCZESNE WYZWANIA DLA PRAW CZŁOWIEKA? CZY MIĘDZYNARODOWA WSPÓLNOTA JEST ODPOWIEDNIO WYEKWIPOWANA, ABY ODPOWIEDZIEĆ NA TE WYZWANIA? W JAKIE DODATKOWE ŚRODKI WYPOSAŻYŁBYŚ WYSOKIEGO KOMISARZA, ABY UCZYNIĆ JEGO URZĄD BARDZIEJ EFEKTYWNY?