Metoda ABC w zarządzaniu zapasami Metoda ABC (ang. ABC method) jest metodą wykorzystywaną w procesie monitorowania zapasów, umożliwiającą minimalizowanie kosztów tego procesu. Główną jej ideą jest podzielenie zapasów utrzymywanych w przedsiębiorstwie na trzy grupy oznaczone jako A, B, C. Grupa A zawiera zapasy o największym znaczeniu dla normalnego przedsiębiorstwa, najczęściej są to zapasy związane z największymi inwestycjami lub ich niedobór wiąże się z bardzo dużym zagrożeniem dla reputacji przedsiębiorstwa i kosztami. Jest to najczęściej relatywnie najmniej liczna grupa zapasów w przedsiębiorstwie, równocześnie tej grupie poświęca się najwięcej uwagi. Grupa B to zapasy pośrednie. Grupa C uwzględnia tanie lub łatwe w zastąpieniu zapasy. Jest to najbardziej liczna kategoria zapasów przy równocześnie najmniejszym ich znaczeniu. Na monitorowanie tej grupy przeznacza się najmniej czasu i najczęściej dla niej wystarcza zastosowanie metody czerwonej linii lub metody dwóch koszy. Zarządzanie zapasami

Proste metody zarządzania zapasami Metoda czerwonej linii (ang. red line method) jest prostą metodą wyznaczania momentu składania zamówienia na kolejną dostawę materiałów, stosowaną dla materiałów grupy C. Polega ona na tym, że materiały te, składowane są w odpowiednim pomieszczeniu (lub pojemniku), i w miarę ich zużywania obniża się ich poziom. Jeśli zapas obniży się wystarczająco, odsłonięta zostaje czerwona linia sygnalizująca konieczność złożenia zamówienia. Z kolei metoda dwóch koszy (ang. two-bin method) polega na tym, że materiały umieszczone są w dwóch pojemnikach. O konieczności złożenia zamówienia informuje fakt wyczerpania się zapasów z jednego z nich. W trakcie realizacji zamówienia, wykorzystywane są zapasy z drugiego pojemnika (stanowiącego zapas rezerwowy). Wyczerpanie zapasów z drugiego pojemnika jest kolejnym sygnałem i równocześnie początkiem korzystania z materiałów znajdujących się w pojemniku pierwszym (który w międzyczasie został uzupełniony).

Model POQ Model optymalnej partii produkcji (ang. production order quantity model) jest modelem stosowanym w sytuacji gdy zamówiona partia jest dostarczana sukcesywnie. Najczęściej sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma do czynienia ze spływem wyrobów gotowych z fazy produkcji do magazynów z których na bieżąco są one odbierane przez odbiorców.

POQ gdzie: POQ – optymalna partia produkcji, Kz – koszt przestawienia produkcji, P – intensywność zbytu wyrobu finalnego w okresie rocznym, v – jednostkowy koszt produkcji, m – maksymalna roczna zdolność produkcyjna, C – procentowy udział kosztu utrzymania zapasów

POQ Procentowy udział kosztu utrzymania zapasów wynika z tego, że koszty utrzymania zapasów rosną proporcjonalnie do poziomu zapasów w przedsiębiorstwie. Udział ten, jest sumą kosztów (M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, WN PWN, Warszawa 2002, s. 112) : alternatywnych (równych kosztowi kapitału finansującego przedsiębiorstwo), magazynowania, przeładunku i transportu wewnątrzzakładowego zapasów, ubezpieczenia, psucia się. Wynika stąd, że procentowy udział kosztu utrzymania zapasów jest zazwyczaj wyższy niż koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo.

POQ [SP3] MODEL POQ. Wyznacz optymalną partię produkcji, całkowite koszty zapasów i ich przeciętny poziom dla przedsiębiorstwa Beta, jeżeli wiadomo, że jego maksymalna zdolność produkcyjna to sztuk a w okresie rocznym możliwy jest zbyt nie więcej niż sztuk danego wyrobu, koszt alternatywny (tożsamy z kosztem kapitału finansującego przedsiębiorstwo) wynosi 15%, koszty utrzymania zapasów stanowią 21% ich wartości, natomiast efektywna stopa opodatkowania to 20%. Koszt przestawienia produkcji oszacowano na poziomie złotych a jednostkowy koszt produkcji to 400 złotych. Jaki wpływ miałoby to na wartość przedsiębiorstwa, gdyby wbrew modelowi POQ, partię produkcji wyznaczono na 972 sztuki?

Studium Przypadku. Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją skrobi ziemniaczanej. Zarząd przedsiębiorstwa zastanawia się nad tym, jaką wyznaczyć optymalną partię produkcji POQ, całkowite koszty zapasów i przeciętny poziom zapasów, jeżeli wiadomo, że maksymalna zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa, to ton rocznie. Ponadto wiadomo, że w okresie rocznym możliwy jest zbyt nie więcej niż ton. Koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo wynosi 15%, koszty utrzymania zapasów stanowią 25% ich wartości, natomiast efektywna stopa opodatkowania to 19%. Koszt przestawienia produkcji oszacowano na poziomie złotych a jednostkowy koszt produkcji to 800 złotych [1]. [1] Jaki wpływ miałoby to na wartość przedsiębiorstwa, gdyby wbrew modelowi POQ, partię produkcji wyznaczono na poziomie 90% POQ? [1] [1] Skrobia ziemniaczana, Pierwszy Portal Rolny, [z dn ].

W pierwszej kolejności należy wyznaczyć optymalną wielkość produkcji (POQ): Całkowite koszty zapasów wynoszą: Natomiast przeciętny poziom zapasów: czyli wyrażając to w złotych: ZAP(Q = 633) = 237  800 = zł

Następnie dokonamy sprawdzenia jak na wartość przedsiębiorstwa wpłynąłby fakt zmienienia optymalnej partii produkcji na partię równą 633  0,9 = 570 ton. Jak widać, w związku ze zmniejszeniem partii produkcji, całkowite koszty zapasów wzrosłyby. Przyrost kosztów wyniósłby: Poziom kapitału pracującego netto także by się podniósł. Jego wzrost jest równy przyrostowi zapasów:

Zatem w wyniku porzucenia optymalnej partii produkcji na rzecz partii o rozmiarze 570 ton, wartość przedsiębiorstwa zmieniłaby się następująco: Jak widać, odstąpienie od modelu POQ, poprzez zastosowanie partii produkcji mniejszych niż postulowane przez model, chociaż jest niekorzystne z punktu widzenia maksymalizacji zysku księgowego i z punktu widzenia minimalizacji kosztów, okazuje się korzystne z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa. Wartość przedsiębiorstwa wzrosłaby o zł.

VBPOQ OPTYMALNA ZE WZGLĘDU NA WARTOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA PARTIA PRODUKCJI Aby każdorazowo ustalić, optymalną z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa partię produkcji, można posłużyć się tabelą. Jak widać VBEOQ wyniesie około 479 ton. Z tabeli wynika, że koszty związane z takimi partiami produkcji są wyższe od minimalnych o złotych, równocześnie taka partia produkcji spowoduje spadek zaangażowania środków w kapitale pracującym netto o zł.

EOQ Model optymalnej wielkości zamówienia (ang. economic order quantity model) jest modelem zarządzania zapasami materiałów i surówców do produkcji, w którym przyjmuje się optymalną wielkość dostawy, gwarantującą minimalizację całkowitych kosztów zapasów.

Zapasy są składnikiem kapitału pracującego stwarzającym najwięcej trudności decyzyjnych. W skład zapasów wchodzą materiały i surowce, produkcja w toku i produkty gotowe. Każdy z tych składników zapasów może być zarządzany przez inne jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa. Materiałami i surowcami zazwyczaj zarządza dział zakupu, produkcja w toku najczęściej nadzorowana jest przez dział produkcji a wyroby gotowe podlegają działowi sprzedaży i marketingu. Koordynacja decyzji nie zawsze daje zadawalające rezultaty.

Metoda ABC w zarządzaniu zapasami Metoda ABC (ang. ABC method) jest metodą wykorzystywaną w procesie monitorowania zapasów, umożliwiającą minimalizowanie kosztów tego procesu. Główną jej ideą jest podzielenie zapasów utrzymywanych w przedsiębiorstwie na trzy grupy oznaczone jako A, B, C. Grupa A zawiera zapasy o największym znaczeniu dla normalnego przedsiębiorstwa, najczęściej są to zapasy związane z największymi inwestycjami lub ich niedobór wiąże się z bardzo dużym zagrożeniem dla reputacji przedsiębiorstwa i kosztami. Jest to najczęściej relatywnie najmniej liczna grupa zapasów w przedsiębiorstwie, równocześnie tej grupie poświęca się najwięcej uwagi. Grupa B to zapasy pośrednie. Grupa C uwzględnia tanie lub łatwe w zastąpieniu zapasy. Jest to najbardziej liczna kategoria zapasów przy równocześnie najmniejszym ich znaczeniu. Na monitorowanie tej grupy przeznacza się najmniej czasu i najczęściej dla niej wystarcza zastosowanie metody czerwonej linii lub metody dwóch koszy.

Proste metody zarządzania zapasami Metoda czerwonej linii (ang. red line method) jest prostą metodą wyznaczania momentu składania zamówienia na kolejną dostawę materiałów, stosowaną dla materiałów grupy C. Polega ona na tym, że materiały te, składowane są w odpowiednim pomieszczeniu (lub pojemniku), i w miarę ich zużywania obniża się ich poziom. Jeśli zapas obniży się wystarczająco, odsłonięta zostaje czerwona linia sygnalizująca konieczność złożenia zamówienia. Z kolei metoda dwóch koszy (ang. two-bin method) polega na tym, że materiały umieszczone są w dwóch pojemnikach. O konieczności złożenia zamówienia informuje fakt wyczerpania się zapasów z jednego z nich. W trakcie realizacji zamówienia, wykorzystywane są zapasy z drugiego pojemnika (stanowiącego zapas rezerwowy). Wyczerpanie zapasów z drugiego pojemnika jest kolejnym sygnałem i równocześnie początkiem korzystania z materiałów znajdujących się w pojemniku pierwszym (który w międzyczasie został uzupełniony).

Model POQ Model optymalnej partii produkcji (ang. production order quantity model) jest modelem stosowanym w sytuacji gdy zamówiona partia jest dostarczana sukcesywnie. Najczęściej sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma do czynienia ze spływem wyrobów gotowych z fazy produkcji do magazynów z których na bieżąco są one odbierane przez odbiorców.

POQ gdzie: POQ – optymalna partia produkcji, Kz – koszt przestawienia produkcji, P – intensywność zbytu wyrobu finalnego w okresie rocznym, v – jednostkowy koszt produkcji, m – maksymalna roczna zdolność produkcyjna, C – procentowy udział kosztu utrzymania zapasów

POQ Procentowy udział kosztu utrzymania zapasów wynika z tego, że koszty utrzymania zapasów rosną proporcjonalnie do poziomu zapasów w przedsiębiorstwie. Udział ten, jest sumą kosztów (M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, WN PWN, Warszawa 2002, s. 112) : alternatywnych (równych kosztowi kapitału finansującego przedsiębiorstwo), magazynowania, przeładunku i transportu wewnątrzzakładowego zapasów, ubezpieczenia, psucia się. Wynika stąd, że procentowy udział kosztu utrzymania zapasów jest zazwyczaj wyższy niż koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo.

POQ [SP3] MODEL POQ. Wyznacz optymalną partię produkcji, całkowite koszty zapasów i ich przeciętny poziom dla przedsiębiorstwa Beta, jeżeli wiadomo, że jego maksymalna zdolność produkcyjna to sztuk a w okresie rocznym możliwy jest zbyt nie więcej niż sztuk danego wyrobu, koszt alternatywny (tożsamy z kosztem kapitału finansującego przedsiębiorstwo) wynosi 15%, koszty utrzymania zapasów stanowią 21% ich wartości, natomiast efektywna stopa opodatkowania to 20%. Koszt przestawienia produkcji oszacowano na poziomie złotych a jednostkowy koszt produkcji to 400 złotych. Jaki wpływ miałoby to na wartość przedsiębiorstwa, gdyby wbrew modelowi POQ, partię produkcji wyznaczono na 972 sztuki?

Studium Przypadku. Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją skrobi ziemniaczanej. Zarząd przedsiębiorstwa zastanawia się nad tym, jaką wyznaczyć optymalną partię produkcji POQ, całkowite koszty zapasów i przeciętny poziom zapasów, jeżeli wiadomo, że maksymalna zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa, to ton rocznie. Ponadto wiadomo, że w okresie rocznym możliwy jest zbyt nie więcej niż ton. Koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo wynosi 15%, koszty utrzymania zapasów stanowią 25% ich wartości, natomiast efektywna stopa opodatkowania to 19%. Koszt przestawienia produkcji oszacowano na poziomie złotych a jednostkowy koszt produkcji to 800 złotych [1]. [1] Jaki wpływ miałoby to na wartość przedsiębiorstwa, gdyby wbrew modelowi POQ, partię produkcji wyznaczono na poziomie 90% POQ? [1] [1] Skrobia ziemniaczana, Pierwszy Portal Rolny, [z dn ].

W pierwszej kolejności należy wyznaczyć optymalną wielkość produkcji (POQ): Całkowite koszty zapasów wynoszą: Natomiast przeciętny poziom zapasów: czyli wyrażając to w złotych: ZAP(Q = 633) = 237  800 = zł

Następnie dokonamy sprawdzenia jak na wartość przedsiębiorstwa wpłynąłby fakt zmienienia optymalnej partii produkcji na partię równą 633  0,9 = 570 ton. Jak widać, w związku ze zmniejszeniem partii produkcji, całkowite koszty zapasów wzrosłyby. Przyrost kosztów wyniósłby: Poziom kapitału pracującego netto także by się podniósł. Jego wzrost jest równy przyrostowi zapasów:

Zatem w wyniku porzucenia optymalnej partii produkcji na rzecz partii o rozmiarze 570 ton, wartość przedsiębiorstwa zmieniłaby się następująco: Jak widać, odstąpienie od modelu POQ, poprzez zastosowanie partii produkcji mniejszych niż postulowane przez model, chociaż jest niekorzystne z punktu widzenia maksymalizacji zysku księgowego i z punktu widzenia minimalizacji kosztów, okazuje się korzystne z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa. Wartość przedsiębiorstwa wzrosłaby o zł.

VBPOQ OPTYMALNA ZE WZGLĘDU NA WARTOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA PARTIA PRODUKCJI Aby każdorazowo ustalić, optymalną z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa partię produkcji, można posłużyć się tabelą. Jak widać VBEOQ wyniesie około 479 ton. Z tabeli wynika, że koszty związane z takimi partiami produkcji są wyższe od minimalnych o złotych, równocześnie taka partia produkcji spowoduje spadek zaangażowania środków w kapitale pracującym netto o zł.

Podobny wynik można otrzymać bezpośrednio wyznaczając VBPOQ ze wzoru: gdzie: POQ – optymalna partia produkcji, K z – koszt przestawienia produkcji, P – intensywność zbytu wyrobu finalnego w okresie rocznym, v – jednostkowy koszt produkcji, m – maksymalna roczna zdolność produkcyjna, C – procentowy udział kosztu utrzymania zapasów.

EOQ Model optymalnej wielkości zamówienia (ang. economic order quantity model) jest modelem zarządzania zapasami materiałów i surówców do produkcji, w którym przyjmuje się optymalną wielkość dostawy, gwarantującą minimalizację całkowitych kosztów zapasów.

EOQ gdzie: AI – zapas alarmowy, ŷ – prognoza średniego zapotrzebowania na dany rodzaj zapasów, t r – przeciętny, znany z obserwacji, okres realizacji zamówień, u s – współczynnik bezpieczeństwa, ŝ – prognoza średniego błędu prognozy.

VBEOQ

Studia przypadków [SP4] MODEL EOQ. Wyznacz optymalną wielkość zamówienia dla przedsiębiorstwa Gama na podstawowy surowiec do produkcji, całkowite koszty zapasów oraz zapas alarmowy, jeśli wiadomo, że przeciętny okres realizacji zamówień wynosi 2 dni, roczne zapotrzebowanie na ten surowiec to kg, koszty zamawiania wynoszą 42 zł, a cena 1 kg to 4 zł przy procentowym udziale kosztu utrzymania zapasów równym 25%. Efektywna stopa opodatkowania przedsiębiorstwa Gama wynosi 20%. Koszt kapitału służącego do finansowania przedsiębiorstwa wynosi 15% (będzie on również przyjęty jako równoważnik kosztu alternatywnego). Poziom zapasu bezpieczeństwa ustalony został na poziomie 200 kg a współczynnik bezpieczeństwa wynosi zero. Jaki wpływ na wartość przedsiębiorstwa miałoby zamawianie w partiach po kg lub w partiach po kg? [SP5] EOQ i VBEOQ. Dwóch braci będących właścicielami przedsiębiorstwa Kwant, zastanawia się nad wyborem najbardziej korzystnej partii zamówienia surowca do produkcji. Warunki technologiczne producenta wymuszają, że zamówienie musi być wielokrotnością 40 sztuk surowca. Przedsiębiorstwo zużywa sztuk surowca rocznie. Koszt 1 sztuki to 31 zł. Koszty utrzymania zapasów stanowią 22% ich wartości, koszt alternatywny (reprezentowany przez koszt kapitału finansującego działalność przedsiębiorstwa) wynosi 14%, natomiast efektywna stopa opodatkowania to 20%. Koszt jednego zamówienia wynosi 93 zł, zapas bezpieczeństwa został ustalony na poziomie 25 sztuk, natomiast realizacja dostawy zazwyczaj trwa 4 dni. Starszy brat jest zwolennikiem stosowania modelu EOQ, natomiast młodszy woli kierować się maksymalizacją wartości przedsiębiorstwa. Przed podjęciem ostatecznej decyzji postanowili, że dla obu podejść oszacują ilość zamówień w ciągu roku, moment składania zamówienia, całkowite koszty zapasów oraz zobaczą jak każda z propozycji zmieni wartość przedsiębiorstwa. Obecnie bracia składają zamówienie co 4 dni zamawiając po 40 sztuk surowca.

Studia przypadków [SP6] RABATY. Pan Bartłomiej w prowadzonej przez siebie piekarni, zajmuje się wypiekiem chleba. W związku z tym nabywa mąkę w ilości 729 ton rocznie. Koszt jednej tony 200 zł, koszty utrzymania zapasów stanowią 35% ich wartości, koszt kapitału finansującego działalność piekarni (równoważny z kosztem alternatywnym) to 16%, natomiast efektywna stopa opodatkowania równa jest 20%. Pan Bartłomiej ma do wyboru jednego z dwóch dostawców. Koszt jednego zamówienia mąki wynosi 15 zł u dostawcy pierwszego i 20 zł u drugiego, zapas bezpieczeństwa wynosi 2 tony, natomiast realizacja dostawy zazwyczaj trwa 7 dni u pierwszego dostawcy i 3 dni u dostawcy drugiego. Do wyznaczenia optymalnej partii zamówienia należy zastosować model EOQ oraz model VBEOQ. Podaj ilość dostaw w ciągu roku, moment składania zamówienia, całkowite koszty zapasów oraz różnicę w wartości przedsiębiorstwa wynikające z wyboru jednego z pośród obu dostawców. Załóżmy, że dostawca oferujący korzystniejsze warunki zaproponował rabat ilościowy w wysokości 2% za zamówienia wynoszące 50 ton oraz 3% za zamówienia wynoszące 70 ton. Czy pan Bartłomiej powinien skorzystać z któregoś z tych rabatów? Jak wpłynęłoby to na wartość prowadzonej przez niego piekarni? [SP7] EOQ i RYZYKO NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW.. Przedsiębiorstwo Reperator dokonujące napraw sprzętu wydobywczego wykorzystuje w procesie świadczenia usług złącza tytanowe. Zapotrzebowanie na ten surowiec wynosi sztuk rocznie. Na rynku istnieją dwaj dostawcy A i B, oferujący identyczne warunki dostaw. Cena złączy wynosi u nich 24 zł za sztukę, dostawa trwa 14 dni, koszty utrzymania zapasów wynoszą 19%, koszt alternatywny (równoważny z kosztem kapitału finansującego przedsiębiorstwo) wynosi 17%, efektywna stopa opodatkowania to 20%, koszty zamówienia 100 zł natomiast koszt braku zapasów wynosi zł. Do tej pory przedsiębiorstwo korzystało z usług wszystkich dostawców, jednakże analiza ostatniego roku współpracy wykazała, że po raz kolejny obaj dostawcy nie byli tak samo solidni. Dostawca A był bez zarzutu, dostawca B często nie dotrzymywał terminów realizacji zamówienia, co prawda często pojawiał się 2-3 dni przed umówionym terminem, ale równie często pojawiał się nawet 4 dni po terminie. Sytuacja przedsiębiorstwa jest o tyle skomplikowana, że w jego przypadku zużycie zapasów jest także obarczone ryzykiem, nie można bowiem dokładnie zaplanować wszystkich napraw i ilości zużywanych w ich trakcie złączy. Na podstawie danych historycznych oszacowano, że odchylenie standardowe zużycia zapasów w ciągu jednego cyklu zapasów wynosi 70; natomiast odchylenie standardowe okresu dostawy w przypadku korzystania z usług dostawcy A wynosi 0, a dostawcy B wynosi 3 dni. Należy oszacować zapas bezpieczeństwa w przypadku korzystania z usług dostawcy A, następnie przy założeniu, że nie ma ryzyka związanego z zużyciem materiałów, w przypadku korzystania z dostawcy B, następnie przy istnieniu ryzyka związanego z zużyciem materiałów w przypadku korzystania z usług dostawcy B. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie jak na wartość przedsiębiorstwa wpływa ryzyko. Zakładamy, że przedsiębiorstwo w celu wyznaczenia optymalnej wielkości zamówienia stosuje model EOQ.