Dr Małgorzata Ganczar

Relacje zachodzące w społeczeństwie informacyjnym: 1) B2B – stronami są przedsiębiorstwa (e-aukcje, e-giełdy); 2) B2C – stroną inicjatywną jest przedsiębiorstwo w stosunku do klienta (np. e-sklepy, e-aukcje, e-oferty, e-pasaże, e-giełdy); 3) C2C – stronami są klienci zawierający między sobą transakcje bez udziału firm (np. e-aukcje, e-oferty); 4) C2B – stroną inicjatywną jest klient w stosunku do przedsiębiorstwa (np. e-katalogi, e-zapłaty, e-zakupy); 5) C2G – stroną inicjatywną jest klient w stosunku do administracji publicznej (np. e-podatki, e-kredyty); 6) B2G – stroną inicjatywną jest przedsiębiorstwo w stosunku do administracji publicznej (e-składki, e-podatki, e-przetargowi); 7) G2C – stroną inicjatywną jest administracja publiczna w stosunku do klienta (np. e-wybory); 8) G2B – stroną inicjatywną jest administracja publiczna, w stosunku do przedsiębiorstwa (np. e-przepisy).

Rys. 2. Relacje między podmiotami rynku elektronicznego Źródło: Por. G. Szyszka, Elektroniczna Gospodarka w Polsce RAPORT 2002, Poznań 2003, s. 35.

Usługa elektroniczna Definicja została ujęta w Dyrektywach Unii Europejskiej jako usługi społeczeństwa informacyjnego W rozumieniu przepisów wspólnotowych, pod tym pojęciem kryje się usługa: zazwyczaj o charakterze odpłatnym, wykonywana na odległość, za pomocą środków elektronicznego przetwarzania (w tym także kompresji cyfrowej - digital compression) i gromadzenia danych, na indywidualne zamówienie odbiorcy usługi.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Dla celów Dyrektywy wyjaśniono też szczegółowo następujące określenia: na odległość oznacza usługę świadczoną bez równoczesnej obecności stron, drogą elektroniczną oznacza, iż usługa jest przesyłana pierwotnie i otrzymywana w miejscu przeznaczenia za pomocą sprzętu elektronicznego do przetwarzania (włącznie z kompresją cyfrową) oraz przechowywania danych, i która jest całkowicie przesyłana, kierowana i otrzymywana za pomocą kabla, odbiornika radiowego, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych, na indywidualne żądanie odbiorcy usług oznacza, że usługa świadczona jest poprzez przesyłanie danych na indywidualne żądanie.

Usługa elektroniczna Zakres pojęcia usługi społeczeństwa informacyjnego został doprecyzowany w aneksie nr 5 do dyrektywy 98/48/WE, w którym wskazano przykłady usług, które nie posiadają takiego charakteru, zatem nie są wykonywane na odległość czyli są świadczone w fizycznej obecności dostawcy i odbiorcy, nawet jeżeli korzystają oni z urządzeń elektronicznych (np. udostępnienie gier elektronicznych w salonie przy fizycznej obecności użytkownika).

Usługa elektroniczna Druga grupa dotyczy usług, które nie są wykonywane za pomocą środków elektronicznych, wśród nich wyróżniono: usługi o charakterze materialnym, nawet jeżeli świadczone są z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych; usługi „off-line”: dystrybucja CD-ROM-ów lub oprogramowania na dyskietkach; usługi, które nie są świadczone z wykorzystaniem elektronicznego systemu przetwarzania i przechowywania danych, np. telefoniczne porady prawne.

Usługa elektroniczna Ostatnia grupa obejmuje usługi, które nie są wykonywane na indywidualne zamówienie odbiorcy usługi, natomiast są świadczone w formie przesyłania danych bez indywidualnego zamówienia i przeznaczone do równoczesnego odbioru przez nieograniczoną liczbę odbiorców, np. transmisja telewizyjna.

Usługa elektroniczna Na podstawie przepisów dyrektywy polski ustawodawca uchwalił ustawę z r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Podstawowym pojęciem ustawy jest pojęcie usługi świadczonej drogą elektroniczną, wyznaczające zakres przedmiotowy ustawy. Definicja usługi świadczonej drogą elektroniczną stanowi odpowiednik pojęcia usługi społeczeństwa informacyjnego.

Usługa elektroniczna Przesłanki: 1) wykonanie usługi powinno nastąpić bez jednoczesnej obecności stron, 2) wykonanie usługi powinno nastąpić przez wysłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych (nieistotny jest natomiast sposób zawarcia umowy), 3) usługa powinna być świadczona na indywidualne żądanie stron, 4) nadawanie, odbieranie i transmitowanie danych w ramach usługi świadczonej drogą elektroniczną powinno nastąpić za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych w rozumieniu ustawy - Prawo telekomunikacyjne.

Usługa nie musi być świadczona odpłatnie. Na podstawie pkt 17 preambuły do dyrektywy 2000/31/WE należy przyjąć jednakże, iż usługa świadczona drogą elektroniczną ze swej istotny nie może być usługą nieodpłatną (zasadą jest ich wynagrodzenie, podobnie jak w przypadku na przykład umowy zlecenia). Wniosek ten potwierdza zmiana wprowadzona do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną nowelizacją z 2008 r.

Brak jednoczesnej obecności stron Oznacza, iż usługa pierwotnie jest wysyłana oraz odbierana za pomocą urządzeń elektronicznych przeznaczonych do przechowywania lub przetwarzania przekazywanych danych. Nie ma wtedy potrzeby fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy w jedynym miejscu. W pewnych sytuacjach możemy mieć do czynienia z usługą świadczoną na odległość również w sytuacji, gdy strony znajdują się (fizycznie) w jednym miejscu - chodzi na przykład o dokonanie rezerwacji samochodu przy użyciu telefonu komórkowego łączącego się z witryną internetową sklepu, w którym się znajdują.

Brak jednoczesnej obecności stron Decydująca przy rozstrzygnięciu, czy dana usługa jest świadczona na odległość, powinna być ocena, czy możliwe jest również zamówienie danej usługi bezpośrednio u usługodawcy, to jest w jego placówce handlowej, a nie drogą elektroniczną. Jeżeli tak jest, to nie mamy do czynienia z usługą społeczeństwa informacyjnego. Jeżeli natomiast usługa nie może być dokonywana bezpośrednio, to fakt fizycznej obecności obydwóch stron jest bez znaczenia dla kwalifikacji danej usługi jako usługi społeczeństwa informacyjnego.

Brak jednoczesnej obecności stron Również ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów i odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 z późn. zm.) odwołuje się do pojęcia "umowy zawierane na odległość”. W art. 6 u.o.n.p.k. zawarcie umowy na przykład za pomocą poczty elektronicznej jest uznane za rodzaj umowy zawieranej bez równoczesnej obecności stron. Ponadto wskazano listę przykładową innych środków porozumiewania się na odległość. Różnica polega na tym, że dla zastosowania ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną nie ma znaczenia okoliczność zawarcia umowy bez jednoczesnej obecności stron. W ten sposób ma jedynie zostać wykonana usługa. Przepisy ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną będą miały w konsekwencji zastosowanie, gdy obie strony umowy znajdują się w tym samym miejscu w chwili jej zawarcia, ale jej wykonanie będzie się odbywało drogą elektroniczną na odległość.

Indywidualne żądanie odbiorcy usługi Element indywidualnego żądania usługobiorcy należy interpretować w ten sposób, że może on zażądać świadczenia usługi (na przykład polegającej na przeglądaniu on-line bazy informacyjnej) z miejsca i w czasie indywidualnie przez niego wybranym. Oznacza to, że usługa jest mu świadczona na jego "życzenie". Przykładem jest korzystanie ze stron internetowych. Również usługa typu video-on- demand stanowi usługę świadczoną na indywidualne zamówienie odbiorcy.

Indywidualne żądanie odbiorcy usługi Nie będą natomiast usługami świadczonymi na indywidualne zamówienie usługi polegające na transmisji danych odbieranych przez nieograniczoną liczbę osób. Przykładem będą tu transmisje radiowe, teletekstowe, telewizyjne, gdzie usługobiorca nie ma możliwość ingerencji w transmisję, może tylko przyłączyć się do jej odbioru przez innych użytkowników sieci. W takim wypadku transmisja nie jest emitowana lub nadawana na jego zamówienie, brak jest między innymi elementu wyboru przez usługobiorcę czasu dostarczenia mu usługi on-line.