SYSTEMY INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ W BADANIACH ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO SYSTEMY INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ W BADANIACH ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Halina Klimczak, - - Instytut Geodezji i Geoinformatyki, AR Wroca

Podejmowanie decyzji i zarządzanie na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, wymaga szybkiego dostępu do ogromnej ilości informacji pochodzących z wielu źródeł. Konieczne jest zatem zastąpienie tradycyjnych metod gromadzenia i analizy danych nowoczesnymi systemami informatycznymi, które umożliwią szybkie przekazanie wyselekcjonowanej informacji w żądanej formie. Takim rozwiązaniem są systemy informacji przestrzennej budowane dla kraju, województwa bądź regionu.

WPROWADZENIE W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia informacja geograficzna (przestrzenna) zyskała szczególne znaczenie głównie za sprawą szybkiego rozwoju i upowszechnienia informatyki. Wtedy też nastąpiła zmiana technologii kartograficznych. Zaczęły powstawać programy adresowane do twórców opracowań kartograficznych, które w znacznym stopniu zastąpiły tradycyjne technologie. Efektem tworzonych opracowań były rosnące zasoby cyfrowej informacji geograficznej. Szybko zauważono, że informacja taka jest bardzo użyteczna do opracowań specjalnych, zobrazowań terenu i wielokierunkowych analiz służących podejmowaniu decyzji związanych z przestrzenią. Rozwiązania takie nazwano systemami informacji przestrzennej – GIS lub systemami geoinformacyjnymi.

Na rynek wchodzą programy ARC/Info (1981) i MGE. Powstają satelity SPOT, zaczyna działać GPS (1985). Czwórka amerykańskich studentów założyła w 1986 roku MapInfo Corporation

SYSTEM KRAJOWY Krajowy System Informacji Geograficznej (KSIG) jest to rejestr państwowy dla wszystkich instytucji zajmujących się zarządzaniem przestrzenią kraju, który stanowią standaryzowane bazy danych referencyjnych, zawierające informacje o obiektach znajdujących się na i pod powierzchnią Ziemi, wraz z określeniem ich położenia.

KSIG powstał w celu ujednolicenia i zintegrowania referencyjnych baz danych przestrzennych dla obszaru Polski. Stanowi również zestaw procedur i technik służących systematycznemu pozyskiwaniu, aktuali- zowaniu, przetwarzaniu i udostępnianiu tych danych. Dane są zebrane w bazach danych przestrzennych, nadzorowanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii oraz służby geodezyjne kraju. System bazuje na istniejących zasobach ośrodków dokumentacji geode- zyjnej i kartograficznej oraz na nowo powstałych zasobach, rozwiązaniach technicznych, organizacyjnych i prawnych zapewniających dostęp do informacji geograficznej najwyższej jakości. W założeniach organiza- cyjnych działania systemu, zarządzanie jego składnikami będzie się odbywało na trzech poziomach: powiatowym, wojewódzkim i centralnym. K S I G

Mapa zasadnicza w skalach od 1:500 do 1:5 000, będąca podstawą tworzenia EGiB oraz TBD KSIG stanowią następujące bazy danych: EGiB (ewidencja gruntów i budynków) – baza danych katastralnych, TBD – baza danych topograficznych o stopniu szczegółowości odpowiadającym skali 1:10 000, Ortofotomapa – w tym zdjęcia lotnicze oraz zobrazowania satelitarne, VMAP L2 – baza danych wektorowych, o stopniu szczegółowości odpowiadającym skali 1:50 000, służy do prezentacji na mapach treści topograficznej, Mapa hydrograficzna Polski 1: (baza Hydro), Mapa sozologiczna Polski 1: (baza Sozo), BDO – Baza Danych Ogólnogeograficznych – zgeneralizowana postać danych topograficznych, służąca do prezentacji na mapach małoskalowych podstawowych obiektów i zjawisk geograficznych, Jednolity system odniesień przestrzennych.

BAZA DANYCH TOPOGRAFICZNYCH (TBD) W zasobie TBD wyróżnić można dwie składowe: zasób podstawowy i zasób kartograficzny. Na poziomie podstawowym treść zasobu składa się z 10 warstw tematycznych i obejmuje: sieci cieków, sieci dróg i kolei, kompleksy pokrycia terenu, budowle i urządzenia, obiekty inne, kompleksy użytkowania terenu, tereny chronione, jednostki podziału terytorialnego, osnowa geodezyjna i fotogra- metryczna. W ramach wyżej wymienionych warstw występuje 225 obiektów. Każda z klas obiektów posiada własną definicję i charakterystyczne dla siebie atrybuty w bazie danych. Występują również atrybuty specjalne, które są wspólne dla wszystkich klas o właściwościach geometrycznych wchodzą- cych w skład bazy danych. Utworzenie cyfrowego zasobu kartograficznego (map cyfrowych) ma na celu m.in. umożliwienie udostępnienia danych topograficznych w formie cyfrowej do systemów produkcji urzędowych map tematycznych.

BAZY I MAPY HYDROGRAFICZNA I SOZOLOGICZNA Mapa Hydrograficzna Polski jest mapą tematyczną przedstawiającą w syntetycznym ujęciu warunki obiegu wody w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym, jego zainwestowaniem i prze- kształceniem. Powstaje ona na podkładzie mapy topograficznej, na którą nanoszone są wyniki kartowania terenowego zjawisk i obiektów wodnych, prze- puszczalności gruntów oraz liczne informacje związane z gospodarowaniem zasobami wodnymi, oceny jakości wody, a także dane sieci monitoringu hydrosfery.

MAPA SOZOLOGICZNA Mapa Sozologiczna Polski jest mapą tematyczną, przedstawiającą stan środowiska przyrodniczego oraz przyczyny i skutki negatywnych, jak i pozytywnych przemian zachodzących w środowisku pod wpływem różnego rodzaju procesów, w tym przede wszystkim działalności człowieka, a także sposoby ochrony naturalnych wartości tego środowiska. Mapa adresowana jest głównie do instytucji i urzędów ochrony środowiska oraz decydentów i planistów na szczeblach regionalnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym.

ZNACZENIE MAPY SOZOLOGICZNEJ Mapa sozologiczna w planowaniu przestrzen- nym jest szczególnie przydatna w zakresie lokalizacji nowych obiektów gospodarczych (w tym przemysłowych) i komunalnych (w tym mieszkaniowych), a także ośrodków rekreacyjnych itp. Mapa ta, opracowywana w skali 1: stanowi źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania map sozolo- gicznych w skalach mniejszych oraz innych pokrewnych map tematycznych.

PRZYDATNOŚĆ BAZY DANYCH Baza danych sozologicznych jest przydatna jako źródło informacji o stanie zanieczyszczenia, zagrożeń środowiska przyrodniczego, narzędzie do badania i diagnozowania jego stanu w aspekcie ilościowym, systematyzującym i prognostycznym. Może być wykorzystana do opracowania syntetycznego wskaźnika stanu środowiska przy- rodniczego różnych jednostek przestrzennych, a jej wersja numeryczna daje możliwości pozyskiwania, gromadzenia i wizualizacji danych geograficznych, przy permanentnej aktualizacji bazy danych.

Występowanie użytków zielonych i obszarów ONW Fragment tabeli zawierają-cej dane o użytkach zie-onych w ha – dane pochodzące z GUS oraz CLC