Pytania o przyszłość polskiej wsi Ogólnopolska Debata Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich grudzień 2008-marzec 2009 Urszula Budzich-Szukała

Dlaczego potrzebna jest w Polsce debata o wsi?  Uwarunkowania „zewnętrzne” (zakończony przegląd „Health Check”, przygotowania do budżetu , w tym do kształtu polityki wobec wsi i rolnictwa, krytyczna opinia European Court of Auditors nt. środków na rozwój obszarów wiejskich)  Uwarunkowania „wewnętrzne” (brak głosu środowisk wiejskich, brak debaty o celach – „co chcemy osiągnąć”, utożsamianie sukcesu z tempem wydatkowania)

Rola Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich (1)  FAOW – pierwsze ogólnopolskie porozumienie organizacji działających na rzecz wsi  Istnieje od 2002 roku, zarejestrowane w 2005 roku jako związek stowarzyszeń  Obecnie liczy 80 członków, w tym wszystkie ogólnopolskie organizacje wiejskie, wiele organizacji lokalnych i regionalnych, ok. 30 LGD

Rola Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich (2)  FAOW stara się być „głosem organizacji wiejskich”  Ma swojego przedstawiciela w Komitetach Monitorujących SPO i PROW oraz PROW  Na stronie FAOW zamieszczane są dokumenty do konsultacji, projekty stanowisk, prowadzone jest forum dyskusyjne; udostępnia łamy Biuletynu  FAOW uczestniczy w pracach międzynarodowej sieci PREPARE, co pozwala wpływać na politykę na poziomie UE (PREPARE dysponuje m.in. miejscem w Advisory Group for Rural Development oraz Komitecie Koordynacyjnym Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich)

Założenia organizacyjne debaty  Spotkanie przygotowawcze do debaty, z udziałem organizacji członkowskich, ekspertów, przedstawicieli MRiRW i liderów opinii – marzec 2008  Pytania wypracowane przez Zarząd FAOW oraz ekspertów, zamieszczone na stronach www oraz w Biuletynie FAOW – październik 2008  Trzy spotkania regionalne dające szanse zagrania głosu organizacjom wiejskim  Konferencja ogólnopolska (Warszawa) z udziałem środowisk akademickich, przedstawicieli ambasad oraz mediów, podsumowanie i prezentacja rekomendacji – luty 2009

Spotkania regionalne: Wrocław Toruń (Zamek Bierzgłowski) Kielce

Pytania do uczestników debaty (1)  Jakie źródła utrzymania dla mieszkańców wsi? Ilu z nich będzie mogło utrzymać się z rolnictwa? Jak skuteczniej tworzyć pozarolnicze źródła dochodu dla mieszkańców wsi?  Co wieś oferuje miastu poza produkcją rolną? Jakie inne funkcje gospodarstw rolnych powinny być wspierane i finansowane?  Jak wyrównać szanse edukacyjne mieszkańców wsi? Jaki model edukacji szkolnej i przedszkolnej? Jakie najważniejsze wyzwania dla edukacji dorosłych?

Pytania do uczestników debaty (2)  W jakiej wsi chcemy żyć i jaką pozostawić następnym pokoleniom? Jak pomóc mieszkańcom wykorzystać walory krajobrazowe i środowiskowe? Jak wprowadzić ład w przestrzeni wiejskiej?  Jak wzmacniać aktywność społeczną mieszkańców wsi i procesy samoorganizacji?  Co należy uczynić, aby środki publiczne – krajowe i unijne – były efektywnie wykorzystane dla rozwoju obszarów wiejskich? Jak zapewnić uwzględnienie lokalnych priorytetów?

Źródła finansowania  Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich pozyskało środki na debatę od następujących podmiotów: Fundacja Wspomagania Wsi Fundusz Partnerstwa Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej (współorganizator konferencji) Lokalni organizatorzy

Uczestnicy spotkań regionalnych KielceZamek Bierzgł. WrocławRAZEM Organizacje pozarządowe W tym: LGD Rolnicy Samorządy Inst. publiczne (UM, ODR, WUP, uczelnie) Media, pozostali04711 Razem uczestnicy

Pierwsze wnioski  Ogromne zainteresowanie uczestników  Duża zbieżność wniosków z poszczególnych regionów  Zgłoszone propozycje: Nie stanowią bezpośrednich rekomendacji dla polityki wobec wsi, ale Tworzą wyjątkowo zgody i wyrazisty obraz, jakiej wsi chcą uczestnicy procesu oraz Zawierają „kopalnię pomysłów” na konkretne działania

Projekt powiązany z: European Rural Voice  Przedsięwzięcie realizowane przez FAOW wspólnie z partnerami ze: Słowacji, Czech, Finlandii, Litwy i Łotwy  Badanie pomysłów mieszkańców wsi na temat przyszłości, budowanie demokracji i budzenie świadomości  Jednolita, innowacyjna metodyka spotkań wiejskich, partycypatywne podejście  W Polsce 3 spotkania: Anieliny, Bukowice i Czarna Wieś Kościelna  Zakończenie – seminarium w Brukseli

REZULTATY DYSKUSJI W REGIONACH (PYTANIA 1 I 2)

Źródła utrzymania i inne funkcje (1)  Rolnictwo – pozostaje ważne ale nie jest głównym „kołem napędowym”  Duże zróżnicowanie gospodarstw, odmienne funkcje „dużych” i „małych”  Potrzeba stabilności i przewidywalności oraz świadomej polityki krajowej  WPR zachowana, ale wymaga zmian  Równe traktowanie rolników w UE

Źródła utrzymania i inne funkcje (2)  System ubezpieczeń i przyjaznych rozwiązań prawnych (dostosowanych także do małych producentów)  Konkurencyjność, jakość – potrzebne nowe rozumienie (np. walory smakowe), promocja i informacja  Konieczne wsparcie różnicowania działalności i tworzenia miejsc pracy (lepsza równowaga między finansowaniem działań rolniczych i pozarolniczych)  Lokalne rynki, lokalne więzi gospodarcze

Źródła utrzymania i inne funkcje (3)  Płatności bezpośrednie, dopłaty ONW – ważna rola socjalna  Dobra publiczne „produkowane” na wsi – walory krajobrazowe, środowisko, dziedzictwo kulturowe, więzi społeczne, energia odnawialna  Konieczność włączenia mieszkańców miast w dyskusję nt. wsi  Funkcje mieszkalne, usługi, turystyka, opieka nad osobami starszymi

REZULTATY DYSKUSJI W REGIONACH (PYTANIA 3 I 4)

Edukacja i ład przestrzenny (1)  Wyrównanie szans edukacyjnych dla dzieci i młodzieży wiejskiej (w tym edukacji przedszkolnej, rola małych szkół)  Edukacja zawodowa, w tym rolnicza  Uwzględnienie potrzeb osób starszych, uniwersytety trzeciego wieku  Dopasowanie oferty szkoleniowej do potrzeb; „aby ludziom chciało się wiedzieć”  Rola informacji i doradztwa

Edukacja i ład przestrzenny (2)  Rola instytucji naukowych  Kluczowa rola samorządów w edukacji  Potrzeba zapewnienia komunikacji (transport + łączność elektroniczna), zapobieganie „wykluczeniu cyfrowemu”  Nowe rodzaje wiedzy  Zwiększanie świadomości mieszkańców o zasobach i walorach wsi  Programy rolnośrodowiskowe i Natura 2000 ważnym źródłem dochodu

Edukacja i ład przestrzenny (3)  Konieczność racjonalnego planowania przestrzennego i zapewnienia wpływu mieszkańców  „Zapaść architektoniczna”, wpływ wielkich miast  Zapewnienie warunków życia porównywalnych z miastem, a przynajmniej „minimum egzystencji” (miejsce spotkań, szkoła)  Ramy prawne dla inwestowania na wsi

REZULTATY DYSKUSJI W REGIONACH (PYTANIA 5 I 6)

Aktywizacja i wykorzystanie środków publicznych (1)  Samoorganizacja – zarówno społeczna, jak i gospodarcza (grupy producenckie, spółdzielczość)  Tworzenie przyjaznych warunków dla organizacji pozarządowych (ocena jakościowa, prefinansowanie), zlecanie zadań publicznych – współodpowiedzialność  Społeczeństwo obywatelskie jako partner  Wspólne priorytety zamiast konkurencji

Aktywizacja i wykorzystanie środków publicznych (2)  Rola lokalnych liderów (potrzeba wsparcia)  Ograniczenie biurokracji, przegląd i uproszczenie procedur, rozporządzeń  Autentyczność procesu tworzenia strategii  Konieczność uwzględnienia priorytetów lokalnych  Planowanie na poziomie regionalnym  Rola podejścia LEADER – aktywizacja, decentralizacja dysponowania środkami na rozwój wsi

Aktywizacja i wykorzystanie środków publicznych (3)  Szersze zastosowanie podejścia partnerskiego, na poziomie lokalnym wykorzystanie doświadczeń odnowy wsi  Koordynacja i uzupełnianie się różnych źródeł finansowania (EFS, EFRR)  W przyszłości – jeden program operacyjny łączący różne środki w regionie?  „Rural proofing” – wymóg analizowania rozwiązań prawnych i instytucjonalnych pod kątem wpływu na obszary wiejskie