Znaczenie instytucji w procesie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich

Tematyka wykładów: 1.Nowa ekonomia instytucjonalna 2.Kluczowe pojęcia nowej ekonomii instytucjonalnej 3.System instytucjonalny rolnictwa

Nowa ekonomia instytucjonalna

Początek nowej ekonomii instytucjonalnej to rok Ronald Coase publikuje „The nature of the firm”, w którym wprowadził pojęcie kosztów transakcyjnych. Szczególnej krytyce nowa ekonomia instytucjonalna poddaje następujące założenia ekonomii neoklasycznej: 1.Założenie o doskonałej racjonalności podmiotów indywidualnych podejmujących decyzje. Nowa ekonomia instytucjonalna zakłada ograniczoną racjonalność (bounded rationality), która rozciąga się na dwa następujące założenia neoklasyków (pkt. 2 i pkt. 3) 2.Założenie o pełnej zdolności do przeprowadzania analizy marginalnej w przypadku każdej decyzji, dla każdej możliwej alternatywy i w rezultacie wyboru optymalnego rozwiązania maksymalizującego użyteczności

3.Założenie o dostępie każdego podmiotu do pełnej i bezpłatnej informacji. Nowa ekonomia instytucjonalna uznaje istnienie asymetrii informacyjnej i zwraca dużą uwagę na koszty pozyskiwania, przetwarzania i zniekształcania informacji przez podmioty dokonujące różnorodnych transakcji 4.Utożsamianie przedsiębiorstwa z funkcją produkcji, bez uwzględniania jego wewnętrznej struktury i złożoności wewnętrznych problemów funkcjonowania i rozwoju, własność czynników produkcji czy konsekwencji rozdzielania własnościi zarządzania. Ekonomiści z nowej ekonomii instytucjonalnej określają przedsiębiorstwo (w ujęciu neoklasyków) jako „czarną skrzynkę”. Dla nich przedsiębiorstwo jest organizacją o złożonej strukturze, mającej konsekwencje dla kosztów funkcjonowania, podlegającą przemianom 5.Założenie, że jedynym celem działania przedsiębiorstwa jest zysk 6.Negowanie znaczenia instytucji w gospodarce

Wspólne założenie dla nowej ekonomii instytucjonalnej i ekonomii neoklasycznej to: JEDNOSTKI DĄŻĄ DO REALIZACJI WŁASNYCH INTERESÓW, DO MAKSYMALIZACJI FUNKCJI CELU

Kluczowe pojęcia nowej ekonomii instytucjonalnej

INSTYTUCJE Instytucje to reguły gry w społeczeństwie lub, bardziej formalnie, są to zaprojektowane przez ludzi ograniczenia, które nadają kształt interakcją między ludźmi. W konsekwencji tworzą strukturę bodźców w wymianie między ludźmi czy to w sferze politycznej, społecznej, czy ekonomicznej. Instytucjonalne reguły mówią, czego nie wolno jednostce i czasami, pod jakimi warunkami może ona podjąć pewne działania [Douglass North 1990].

Podział instytucji Instytucje formalne Instytucje nieformalne Reguły, które bezpośrednio są postrzegane przez podmioty postępujące wg nich. Instytucje formalne w wąskim ujęciu są dostarczane przez państwo. Reguły, które nie są postrzegane bezpośrednio, ale kierują postępowaniem podmiotów, są nieformalne. Instytucje nieformalne, określane jako prywatne, są to normy zachowań płynące z tradycji, religii, zwyczajów. Są egzekwowane przez grupy biznesu, grupy społeczne, kościół, rodzinę lub prywatne podmioty ustanowione do egzekwowania kodeksów zachowań

Podział instytucji w zależności od perspektywy czasowej Perspektywa od 1000 do 100 lat Poziom ten odnosi się do instytucji powstających spontanicznie, takich jak: religia, tradycje, zwyczaje, normy (instytucje nieformalne) Perspektywa od 100 do 10 lat Poziom ten dotyczy otoczenia instytucji. Na tym poziomie są wprowadzane formalne reguły: konstytucja, prawo, prawa własności Perspektywa od 10 lat do 1 roku Poziom zarządzania zawartymi kontraktami/umowami Perspektywa bieżąca Na tym poziomie dokonuje się bieżąca alokacja zasobów, ustalane są ceny, ilości, dokonywany jest ranking bodźców

ORGANIZACJE Dla większości ekonomistów nowej ekonomii instytucjonalnej ważne jest dokładne rozróżnienie instytucji jako reguły od struktur zarządzania, które czynią te reguły efektywnymi, czyli organizacji. Organizacje dostarczają struktury dla stosunków (interakcji) między jednostkami. Są one grupami jednostek zespolonych przez wspólny cel osiągnięcia pożądanego wyniku. Organizacje składają się z podmiotów ze sfery polityki (partie polityczne, różnorodne organa rządowe), ekonomii (przedsiębiorstwa, organizacje handlowe), społecznej (kościoły, kluby) i edukacji (szkoły, uniwersytety).

KOSZY TRANSAKCYJNE Koszty transakcyjne odnoszą się do wszelkich kosztów ponoszonych przez strony kontraktu związane z jego zawarciem i egzekwowaniem. Koszty te obejmują: a)koszty poszukiwania i uzyskania informacji o możliwości zawarcia kontraktu; w przypadku wsparcia ze środków publicznych potencjalni beneficjenci mogą ponosić koszty związane z poszukiwaniem informacji o możliwości pozyskania środków i warunkach ich uzyskania, zaś podmioty publiczne będą ponosiły koszty przygotowania informacji o proponowanych instrumentach i koszty dotarcia z takimi informacjami do odpowiednich grup docelowych,

b)koszty negocjacji warunków kontraktu; w przypadku programów wsparcia chodzi raczej o koszty związane z przygotowaniem niezbędnej dokumentacji umożliwiającej uzyskanie wsparcia (potencjalni beneficjenci) i jej sprawdzenia (stosowne instytucje wdrażające), c)koszty kontroli i egzekwowania warunków kontraktu.

PRAWA WŁASNOŚCI Prawa własności są usankcjonowaną własnością rzeczy materialnych oraz roszczeń (praw) wynikających z obowiązkowych i nieobowiązkowych zobowiązań. Są one instrumentem, którym posługuje się społeczeństwo i którego znaczenie płynie z faktu, że pomagają człowiekowi w formułowaniu jego oczekiwań, które może mieć w związku z jego relacjami z innymi ludźmi. Te oczekiwania znajdują swoje odzwierciedlenie w prawie, zwyczajach, systemie wartości moralnych.

System instytucjonalny rolnictwa

System instytucjonalny rolnictwa obejmuje trzy grupy zagadnień: a)normy i zasady (np. prawne, religijne, moralne) b)organizacje c)mechanizmy (rynkowe, administracyjne).

System instytucjonalny Normy i zasadyOrganizacjeMechanizmy Prawne Religijne Obyczajowe Moralne Według formy działania Według form prawnych Rynkowe Administracyjne Partnerskie Rys. System instytucjonalny obszarów wiejskich

Organizacje PublicznePrywatnePozarządowe Rządowe Samorządowe terytorialne organizacje i fundusze Urzędy wojewódzkie terytorialnegospodarcze Urząd Marszałkowski Urząd Powiatowy Urząd Gminy Izby rolnicze Izby gospodarcze Spółdzielnie Spółki Związki Fundacje Stowarzyszenia Związki stowarzyszeń Związki zawodowe Zrzeszenia producentów Rys. Struktura organizacji według form prawnych na obszarach wiejskich

Dziękuję za uwagę