ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIENIA NA WSPÓŁCZESNYM RYNKU PRACY MOŻLIWOŚCI I BARIERY ICH ROZWOJU WITOLD POLKOWSKI EKSPERT STOWARZYSZENIA AGENCJI ZATRUDNIENIA

PRZEMIANY W GOSPODARCE GLOBALNEJ Globalizacja procesów gospodarczych Rozwój technologii informatycznych Ekspansja sektora usług Odchodzenie od tradycyjnego modelu pracy i zbiorowych stosunków pracy Wzrost liczby prac wykonywanych w zmiennym wymiarze czasu SKUTEK: wzrost znaczenia elastycznej organizacji i czasu pracy

SEGMENTACJA PERSONELU Trzon zasadniczy to pracownicy odpowiedzialni za działania i decyzje strategiczne (zatrudnienie stałe) Personel zadaniowy to firmy bądź pracownicy zaangażowani do wykonywania określonych zadań na rzecz przedsiębiorstwa (zatrudnienie zmienne) PERSONEL STAŁY PERSONEL ZMIENNY

Poszukiwanie elastycznych form zatrudnienia po roku 1990 Umowy cywilno prawne – umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjna: - od ograniczenie wynikające z art.22 §1 1 kp – zatrudnienie noszące cechy stosunku pracy jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy bez względu na nazwę zawartej umowy

Poszukiwanie elastycznych form zatrudnienia po roku 1990 – c.d. Umowy na czas określony – ponawianie umów - od ograniczenie wynikające z art.22 §1 1 kp – trzecia umowa zawarta na czas określony staje się z mocy prawa umową zawartą na czas nieokreślony; Aneksy do umów na czas określony skuteczną próbą obejścia przepisów zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw - z dniem 29 listopada 2002 r. art Kodeksu pracy nie stosuje się do dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej

Poszukiwanie elastycznych form zatrudnienia - c.d. Obecne brzmienie normy prawnej: Art § 1. Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca. § 2. Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po jej rozwiązaniu, kolejnej umowy o pracę na czas określony w rozumieniu § 1.

Główne elastyczne formy zatrudnienia Praca na czas określony Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy Praca na zastępstwo Praca tymczasowa Praca na wezwanie Telepraca Samozatrudnienie

Charakterystyka wybranych form Praca na wezwanie: System, w którym pracownik deklaruje gotowość do podjęcia pracy na wezwanie pracodawcy. Bariery: Tego typu zatrudnienie nie mieści się w obecnym systemie prawa pracy.

Charakterystyka c.d. Telepraca Jest nowoczesną formą pracy poza siedzibą przedsiębiorstwa. Daje szanse zatrudnienia niepełnosprawnym. Umożliwia elastyczne ukształtowanie czasu pracy np. zadaniowy czas pracy, przerywany czas pracy, równoważny czas pracy. Bariery: ograniczony dostęp do nowoczesnych technik telekomunikacyjnych i komputerowych, szczególnie w małych i średnich miastach.

Charakterystyka c.d. Samozatrudnienie Szeroko stosowana i wspierana przez państwo w krajach zachodnich (różnego rodzaju ulgi). Obejmuje świadczenie pracy na rzecz własnego drobnego przedsiębiorstwa. W Polsce w praktyce niejednokrotnie jest to wykonywanie pracy na rzecz byłego pracodawcy. Zlecanie usług firmom jednoosobowym zewnętrznym pozwala obniżyć koszty działalności przedsiębiorstwa. Bariery: Przepisy podatkowe, kodeks pracy.

Elastyczne formy czasu pracy Zadaniowy czas pracy Równoważny czas prac Przerywany czas pracy Skrócony tydzień pracy Praca weekendowa

Elastyczne formy czasu pracy -1 Zadaniowy czas pracy Od zmiana – nie stosuje się przepisów o wynagrodzeniu dodatkowym za godziny nadliczbowe Obecnie - Art W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań (...).

Elastyczne formy czasu pracy -2 Równoważny czas pracy Art § 1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Bariery: doba pracownicza. Praca przy dozorze urządzeń, praca przy pilnowaniu - art 136 i 137 kp

Elastyczne formy czasu pracy - 3 Skrócony czas pracy Art Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Elastyczne formy czasu pracy - 4 Przerywany czas pracy – tylko w uzp; Art § 1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju

Elastyczne formy czasu pracy -5 Praca weekendowa Art Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Praca tymczasowa Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r o zatrudnianiu pracowników tymczasowych Trójstronny charakter relacji: Agencja pracy tymczasowej Pracownik tymczasowy Przedsiębiorstwo, pracodawca użytkownik

KORZYŚCI Z ELASTYCZNEGO MODELU ZATRUDNIENIA DLA PRACODAWCY Obniżenie kosztów pracy Optymalizacja stanu i struktury zatrudnienia Zwiększenie produktywności i efektywności zatrudnienia Ograniczenie ryzyka i kosztów rozwiązań umów o pracę stałą Ograniczenie rozmiaru świadczeń pracowniczych Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa Elastyczna adaptacja firmy do zmian rynkowych Łatwiejsze pozyskanie drogich ekspertów

Kierunek… 75% amerykańskich przedsiębiorstw działających w sektorze średnim gospodarki praktykuje zewnętrzne zatrudnienie 10-15% pracowników w przedsiębiorstwach w państwach UE-15 stanowią pracownicy tymczasowi

PODSUMOWANIE Współczesna gospodarka jest zorientowana na Klienta Istnieje tendencja do wprowadzania rozwiązań doraźnych Optymalizacja zatrudnienia w przedsiębiorstwach przybiera postać procesu stałego Istnieje konieczność dopasowania modelu zatrudnienia do zmiennego otoczenia rynkowego Dalszy rozwój elastycznych form zatrudnienia w Polsce jest nieunikniony Formy te są szansą na ograniczenie bezrobocia i aktywizację uczestników rynku pracy Ich ewolucja powinna odbywać się na drodze dialogu wszystkich zainteresowanych stron i instytucji Proces ten musi odbywać się w zgodzie z przepisami prawa