Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej

Prezentacja na temat: "Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej"— Zapis prezentacji:

1 Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej
Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej fot. Anna Hoffmann-Niedek Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

2 Gospodarka komunalna (1)
Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r., Nr 9, poz. 43). Wedle art. 1 ust. 2 gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych – definicję zadań użyteczności publicznej, zawiera także ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj.: Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.). Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Wedle ustawy gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Definicję zadań użyteczności publicznej, zawiera także ustawa o samorządzie gminnym. Potrzeby danej społeczności lokalnej mogą być odmienne zarówno w poszczególnych gminach, jak i odmienne w tej samej gminie na przestrzeni czasu.

3 Gospodarka komunalna (2)
Zadania własne gminy w obszarze gospodarki komunalnej obejmują m.in. sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków, gospodarowania odpadami komunalnymi, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalnego transportu zbiorowego i urządzeń drogowych, gospodarowania przestrzenią, zieleni komunalnej (parki, lasy miejskie, urządzenia, wypoczynkowe i sportowo-rekreacyjne, ogrody działkowe), budownictwa mieszkaniowego (komunalnego), cmentarzy komunalnych. Zadania własne gminy w obszarze gospodarki komunalnej obejmują m.in. sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków, gospodarowania odpadami komunalnymi, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalnego transportu zbiorowego i urządzeń drogowych, gospodarowania przestrzenią, zieleni komunalnej, budownictwa mieszkaniowego, cmentarzy komunalnych.

4 Gospodarka komunalna (3)
Obowiązujące przepisy prawne, przewidują dwa sposoby realizacji zadań użyteczności publicznej gminy (zadań własnych): bezpośrednie - poprzez wykorzystanie (zaangażowanie) własnych struktur gminy (zakłady budżetowe, spółki prawa handlowego) – z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych; pośrednie – o poprzez zawieranie umów z kontrahentami zewnętrznymi (osoby prawne, ale też fizycznie i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) – z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych, partnerstwie publiczno-prywatnym, koncesji na roboty budowlane i usługi, jak również przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W tym ostatnim przypadku gminie przypada rola koordynatora, określającego standardy usług i zapewniającego odpowiednie ich finansowanie. Obowiązujące przepisy prawne, przewidują dwa sposoby realizacji zadań użyteczności publicznej gminy (zadań własnych): bezpośrednie - poprzez wykorzystanie (zaangażowanie) własnych struktur gminy (zakłady budżetowe, spółki prawa handlowego) – z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych; pośrednie – o poprzez zawieranie umów z kontrahentami zewnętrznymi (osoby prawne, ale też fizycznie i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) – z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych, partnerstwie publiczno-prywatnym i przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W tym ostatnim przypadku gminie przypada rola koordynatora, określającego standardy usług i zapewniającego odpowiednie ich finansowanie. Jednakże należy podkreślić, że zawsze odpowiedzialność za zaspakajanie zbiorowych potrzeb danej społeczności lokalnej ciąży na gminie, bez względu na to czy wykonuje ona zadania w sposób bezpośredni czy pośredni. fot. Anna Hoffmann-Niedek

5 Gospodarka komunalna a ekorozwój (1)
Od lat 90-tych w Polsce trwa proces restrukturyzacji sektora komunalnego, polegający na wprowadzaniu mechanizmów rynkowych do gospodarki komunalnej w celu: poprawy jakości usług komunalnych, minimalizacji wydatków budżetowych przy niezmienionym zakresie i jakości usług, wyeliminowania wpływu czynników politycznych na decyzje gospodarcze, racjonalizacji konsumpcji niektórych dóbr i usług komunalnych poprzez eliminację lub zmniejszenie dotacji lub subsydiów, zaangażowania kapitału prywatnego w inwestycje komunalne. Poprzez swoją skalę i zakres gospodarka komunalna ma duży wpływ na gospodarowanie zasobami odnawialnymi i nieodnawialnymi, a poprzez to na stopień zrównoważenia ekologicznego konsumpcji i produkcji. Od lat 90-tych w Polsce trwa proces restrukturyzacji sektora komunalnego, polegający na wprowadzaniu mechanizmów rynkowych do gospodarki komunalnej w celu: poprawy jakości usług komunalnych; minimalizacji wydatków budżetowych przy niezmienionym zakresie i jakości usług; wyeliminowania wpływu czynników politycznych na decyzje gospodarcze; racjonalizacji konsumpcji niektórych dóbr i usług komunalnych poprzez eliminację lub zmniejszenie dotacji lub subsydiów, zaangażowania kapitału prywatnego w inwestycje komunalne. Poprzez swoją skalę i zakres gospodarka komunalna ma duży wpływ na gospodarowanie zasobami odnawialnymi i nieodnawialnymi, a poprzez to na stopień zrównoważenia ekologicznego konsumpcji i produkcji.

6 Gospodarka komunalna a ekorozwój (2)
Ustawa o gospodarce komunalnej zapewnia dość dużą autonomię gminie, pozwalając jej na samodzielne ustalenie zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej. Wedle art. 4 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej – jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej – organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o: wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej, wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego". Autonomia gminy w ustalaniu zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej stwarza szerokie możliwości uwzględniania aspektów proekologicznych w działalności komunalnej. Ustawa o gospodarce komunalnej zapewnia dość dużą autonomię gminie, pozwalając jej na samodzielne ustalenie zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej. Wedle art. 4 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej – jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej – organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o: wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej; wysokości cen i opłat, albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. Autonomia gminy w ustalaniu zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej stwarza szerokie możliwości uwzględniania aspektów proekologicznych w działalności komunalnej.

7 Gospodarka komunalna a ekorozwój (3)
Instrumenty wpływu na gospodarkę komunalną: bezpośrednie inwestycje stanowienie prawa lokalnego stosowanie instrumentów ekonomicznych działania edukacyjne, informacyjne i promocyjne kierowane do społeczności lokalnej Obecnie szerokie możliwości zmian w gospodarce komunalnej, zarówno pod względem efektywności ekonomicznej, jak i ekologicznej oferuje partnerstwo publiczno-prywatne (PPP). W ramach PPP rola samorządu polega na nawiązaniu korzystnych umów z podmiotem prywatnym świadczącym usługi komunalne oraz działaniach nadzorczych. W umowach PPP powinny znajdować się zapisy dotyczące rozwiązań proekologicznych, jak również prospołecznych. fot. Anna Hoffmann-Niedek Instrumenty wpływu na gospodarkę komunalną obejmują: inwestycje bezpośrednie; stanowienie prawa lokalnego; stosowanie instrumentów ekonomicznych; działania edukacyjne, informacyjne i promocyjne kierowane do społeczności lokalnej. Obecnie szerokie możliwości zmian w gospodarce komunalnej, zarówno pod względem efektywności ekonomicznej, jak i ekologicznej oferuje partnerstwo publiczno-prywatne (PPP). W ramach PPP rola samorządu polega na nawiązaniu korzystnych umów z podmiotem prywatnym świadczącym usługi komunalne oraz działaniach nadzorczych. W umowach PPP powinny znajdować się zapisy dotyczące rozwiązań proekologicznych, jak również prospołecznych. Więcej na ten temat w module szkoleniowym „Partnerstwo międzysektorowe na rzecz ekorozwoju w gminie”.

8 Gospodarka komunalna a ekorozwój (4)
Ekologizacja gospodarki komunalnej = równoważenie wzorców konsumpcji zbiorowej i publicznej Zgodnie z wymogami ekorozwoju w gospodarce komunalnej, jak i w cały gospodarczym systemie produkcji i konsumpcji (publicznej, indywidualnej i zbiorowej), powinna być przestrzegana zasada „3 R”: 1. R – Reduce – Redukuj i minimalizuj zużycie energii, wody, surowców, materiałów, opakowań 2. R – Reuse – Ponownie wykorzystuj: energię (np. rekuperatory); wodę (zamknięte obiegi wody przemysłowej); opakowania, R – Recykle – Wprowadzaj ponownie do obiegu gospodarczego: materiały i surowce wtórne, w tym substancje organiczne (recykling materiałowy i organiczny); energię (recykling termiczny). Zgodnie z wymogami ekorozwoju w gospodarce komunalnej, jak i w cały gospodarczym systemie produkcji i konsumpcji (publicznej, indywidualnej i zbiorowej), powinna być przestrzegana zasada „3 R”: 1. Reduce – Redukuj i minimalizuj zużycie energii, wody, surowców, materiałów, opakowań; 2. Reuse – Ponownie wykorzystuj: energię (np. rekuperatory); wodę (zamknięte obiegi wody przemysłowej); opakowania; 3. Recykle – Wprowadzaj ponownie do obiegu gospodarczego: materiały i surowce wtórne, w tym substancje organiczne (recykling materiałowy i organiczny); energię (recykling termiczny). W dalszej części prezentacji zostaną przedstawione przykładowe rozwiązania techniczne i organizacyjne, umożliwiające ekologizację gospodarki komunalnej. fot. Anna Hoffmann-Niedek

9 Zrównoważone gospodarowanie energią (1)
Pakiet klimatyczny „3 x 20” Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. prognozuje, iż w warunkach polskich decydujące znaczenie w kontekście osiągnięcia tego celu będą miały postępy poczynione w: energetyce wiatrowej, produkcji energii z biogazu (wykorzystanie biomasy mokrej) produkcji energii ze spalania biomasy stałej produkcji biopaliw Te cztery obszary w 2020 roku stanowić mają łącznie ok. 94% zużycia energii ze wszystkich źródeł odnawialnych. Wykłady i prezentacje e-learningowe nt. możliwości rozwoju energetyki odnawialnej i roli w tym procesie samorządów gminnych dostępne są na platformie szkoleniwej: fot. A. Niedek Przyjęty w 2008 r. przez Parlament Europejski tzw. pakiet klimatyczny wyznaczył cel „3 x 20”, czyli ograniczenia do 2020 roku emisji dwutlenku węgla o 20 procent, zmniejszenia o taki sam poziom zużycia energii oraz wzrost zużycia energii z odnawialnych źródeł z ówczesnych 8,5 do 20 procent. Z uwagi na fakt, iż polska energetyka opiera się zasadniczo na węglu, Polskę obowiązuje wymóg ulgowy – osiągnięcie do 2020 r. 15-procentowego udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym kraju. Przyjęta przez rząd RP Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. prognozuje, iż w warunkach polskich decydujące znaczenie w kontekście osiągnięcia tego celu będą miały postępy poczynione w: energetyce wiatrowej, produkcji energii z biogazu; produkcji energii ze spalania biomasy stałej; produkcji biopaliw. Więcej informacji znajduje się w wykładzie bazowym. Wykłady i prezentacje e-learningowe nt. możliwości rozwoju energetyki odnawialnej i roli w tym procesie samorządów gminnych, powstałe w ramach projektu „Nasza Gmina Chroni Klimat” dostępne są na platformie szkoleniowej podanej na slajdzie.

10 Zrównoważone gospodarowanie energią (2)
W perspektywie ekorozwoju w obszarze planowania energetycznego ważne są następujące działania: uwzględnienie w strategii rozwoju gminy i w planie przestrzennego zagospodarowania terenów pod lokalizację inwestycji w odnawialne źródła energii (energetykę wiatrową, słoneczną, wodną, geotermalną, biogazową, biomasową); uwzględnienie działań na rzecz zwiększenia stopnia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych na potrzeby indywidualnych gospodarstw domowych i rolnych, przedsiębiorstw i budynków użyteczności publicznej, jak również działań na rzecz zwiększania efektywności energetycznej w założeniach do planów i w samych planach zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; uwzględnianie klauzul ekoenergetycznych w zamówieniach publicznych szerokie włączenie przedsiębiorstw energetycznych do dobrowolnych działań w zakresie poddawania swojej działalności przeglądom ekologicznym oraz wdrażania certyfikowanych systemów zarządzania środowiskiem i zarządzania jakością; przeciwdziałanie emisji zanieczyszczeń powietrza z komunalnych obiektów i urządzeń energetycznych oraz z palenisk domowych. W perspektywie ekorozwoju w obszarze planowania energetycznego ważne są następujące działania: uwzględnienie w strategii rozwoju gminy i w planie przestrzennego zagospodarowania terenów pod lokalizację inwestycji w odnawialne źródła energii (energetykę wiatrową, słoneczną, wodną, geotermalną, biogazową, biomasową); uwzględnienie działań na rzecz zwiększenia stopnia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych na potrzeby indywidualnych gospodarstw domowych i rolnych, przedsiębiorstw i budynków użyteczności publicznej, jak również działań na rzecz zwiększania efektywności energetycznej w założeniach do planów i w samych planach zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; uwzględnianie klauzul ekoenergetycznych w zamówieniach publicznych; szerokie włączenie przedsiębiorstw energetycznych do dobrowolnych działań w zakresie poddawania swojej działalności przeglądom ekologicznym oraz wdrażania certyfikowanych systemów zarządzania środowiskiem i zarządzania jakością; przeciwdziałanie emisji zanieczyszczeń powietrza z komunalnych obiektów i urządzeń energetycznych oraz z palenisk domowych.

11 Gospodarka wodna – ekorozwojowe kierunki działań
rozbudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody do picia i spełniania wysokich standardów jej jakości oraz zapewniającej właściwe odprowadzanie osadów z procesów uzdatniania wody, bezpieczne dla środowiska oczyszczanie i odprowadzanie ścieków oraz proekologiczne zagospodarowania osadów ściekowych (np. na produkcję biogazu); zwodociągowanie miejscowości i rozwój infrastruktury kanalizacyjnej w miejscach gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie; kontrola i przeciwdziałanie nieszczelności szamb, powodujących zanieczyszczenia wód podziemnych; rozwój przydomowych, biologicznych oczyszczalni ścieków; wprowadzanie na coraz szerszą skalę toalet separujących (zużywających do spłukiwania ścieki szare) i kompostujących (tzw. suchych lub zużywają zminimalizowane ilości wody); opomiarowanie zużycia wody i ciepła; zmniejszenie wodochłonności produkcji w zakładach przemysłowych i rezygnacja z użytkowania wód podziemnych do celów przemysłowych (z nielicznymi, ściśle reglamentowanymi wyjątkami); W obszarze gospodarki wodnej ważne jest spełnienie wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa krajowego i regulacji Unii Europejskiej. Szczególnie ważne są następujące proekologiczne rodzaje i kierunki działań: rozbudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody do picia i spełniania wysokich standardów jej jakości oraz zapewniającej właściwe odprowadzanie osadów z procesów uzdatniania wody; bezpieczne dla środowiska oczyszczanie i odprowadzanie ścieków oraz proekologiczne zagospodarowania osadów ściekowych (np. na produkcję biogazu); zwodociągowanie miejscowości i rozwój infrastruktury kanalizacyjnej w miejscach gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie; kontrola i przeciwdziałanie nieszczelności szamb, powodujących zanieczyszczenia wód podziemnych; rozwój przydomowych, biologicznych oczyszczalni ścieków; wprowadzanie na coraz szerszą skalę toalet separujących (zużywających do spłukiwania ścieki szare) i kompostujących (tzw. suchych lub zużywają zminimalizowane ilości wody); opomiarowanie zużycia wody i ciepła; zmniejszenie wodochłonności produkcji w zakładach przemysłowych i rezygnacja z użytkowania wód podziemnych do celów przemysłowych.

12 Gospodarka wodna – ekorozwojowe kierunki działań cd.
gospodarowanie wodą w systemie zlewniowym (tworzenie w tym celu celowych związków gmin); ochrona wód powierzchniowych (jeziora, stawy, rzeki, cieki wodne) przed zanieczyszczeniem agrochemią i eutrofizacją; zwiększanie retencji wodnej (np. poprzez odprowadzanie wód opadowych do zbiorników wodnych, a nie kanalizacją do rzek), także małej retencji na obszarach wiejskich poprzez wprowadzanie pasów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych zatrzymujących wilgotność i przeciwdziałających erozji gleb; renaturalizacja dolin rzecznych; ochrona zasobów wód podziemnych przed zanieczyszczeniami agrochemicznymi i przemysłowymi; przeciwdziałanie zabudowie terenów zalewiskowych; upowszechnianie stosowania zamkniętych obiegów wody w instalacjach przemysłowych (np. w mechaniczno-biologicznych stacjach przetwarzania odpadów, zakładach przemysłowych); uwzględnianie aspektów ekologicznych w przetargach w branży wodno-kanalizacyjnej (zielone zamówienia publiczne), wykorzystywanie instrumentu partnerstwa publiczno-prywatnego. Do pozostałych kierunków działań zgodnych z wymogami ekorozwoju w zakresie gospodarki wodnej należą: gospodarowanie wodą w systemie zlewniowym (tworzenie w tym celu celowych związków gmin); ochrona wód powierzchniowych (jeziora, stawy, rzeki, cieki wodne) przed zanieczyszczeniem agrochemią i eutrofizacją; zwiększanie retencji wodnej (np. poprzez odprowadzanie wód opadowych do zbiorników wodnych, a nie kanalizacją do rzek), także małej retencji na obszarach wiejskich poprzez wprowadzanie pasów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych zatrzymujących wilgotność i przeciwdziałających erozji gleb; renaturalizacja dolin rzecznych; ochrona zasobów wód podziemnych przed zanieczyszczeniami agrochemicznymi i przemysłowymi; przeciwdziałanie zabudowie terenów zalewiskowych; upowszechnianie stosowania zamkniętych obiegów wody w instalacjach przemysłowych (np. w mechaniczno-biologicznych stacjach przetwarzania odpadów, zakładach przemysłowych); uwzględnianie aspektów ekologicznych w przetargach w branży wodno-kanalizacyjnej (zielone zamówienia publiczne), wykorzystywanie instrumentu partnerstwa publiczno-prywatnego.

13 Transport i komunikacja publiczna – ekorozwojowe kierunki działań (1)
uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu (kołowego, kolejowego, wodnego - w tym morskiego, lotniczego i rurociągowego), a także przez stosowane paliwa, jak również przez całą infrastrukturę transportową, parametrów w zakresie oddziaływania na środowisko umożliwiających dotrzymanie na obszarach będących pod wpływem systemu transportowego obowiązujących norm jakości środowiska; ograniczenie natężenia indywidualnego ruchu samochodowego w atrakcyjnych miejscowościach wypoczynkowych (za wyjątkiem pojazdów należących do stałych mieszkańców), na obszarach miejskich o charakterze zabytkowym, w miejscowościach uzdrowiskowych oraz na terenach w granicach parków narodowych poprzez wprowadzenie specjalnych systemów kontroli tego ruchu (rogatki, opłaty za wjazd, opłaty za parkowanie) i jednoczesne stworzenie możliwości skorzystania z transportu alternatywnego; wyprowadzenie tranzytowych przewozów samochodowych i kolejowych poza obszary zwartej zabudowy; W polityce transportowej – w obszarze, na którym mają wpływ władze lokalne, czyli w kształtowaniu infrastruktury i logistyki transportu publicznego – koncepcja zrównoważonego rozwoju podpowiada wiele rozwiązań, określanych zbiorczo mianem zrównoważonej mobilności. W Polsce niestety wiele wprowadzonych i forsowanych rozwiązań z zakresu transportu i rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej ma charakter sprzeczny z wymogami ekorozwoju. Należy do nich w szczególności nieproporcjonalny rozrost transportu kołowego (samochodowego) w stosunku do transportu szynowego (kolejowego, w tym towarowego), jak również niedorozwój sprawnych systemów transportu publicznego i szlaków rowerowych w stosunku do indywidualnego transportu samochodowego. Na slajdzie wymieniono przykładowe, ekorozwojowe kierunki działań w obszarze transportu i komunikacji publicznej.

14 Transport i komunikacja publiczna
– ekorozwojowe kierunki działań cd. (2) zmniejszenie technicznych ograniczeń w zakresie rozwoju transportu rowerowego, poprzez wybudowanie lub wyznaczenie, na wszystkich obszarach zabudowanych, ścieżek rowerowych oraz odpowiednio zagospodarowanych miejsc do „parkowania” rowerów. Projektowanie i budowa ścieżek rowerowych; uwzględnianie w procedurach zamówień publicznych dotyczących transportu i komunikacji aspektów ekologicznych – „zielone przetargi”; modernizacja taborów transportowych w komunikacji publicznej w aspekcie ekoefektywności – zwiększanie udziału biopaliw zużywanych przez tabory; optymalizacja logistyki transportu publicznego

15 Transport i komunikacja publiczna (3)
Z pasa jezdni o szerokości 3,5 metra może w przeciętnych warunkach miejskich skorzystać w ciągu godziny: pieszych pasażerów autobusu 6 000 rowerzystów 1 200 pasażerów samochodów osobowych Jeszcze większą barierą jest przestrzeń jaką zajmują samochody na parkowanie – gdyby każdy chciał po mieście przemieszczać się swoim samochodem, na drogi oraz parkingi trzeba by przeznaczyć ponad 100% powierzchni miasta. Podstawowe cechy, jakie powinien spełnić transport publiczny, niezależnie od miejsca jego działania to: Skomunikowanie - to powiązanie ze sobą różnych form transportu publicznego Taktowanie - polega na takim układaniu rozkładów jazdy, aby pojazdy odjeżdżały o tych samych minutach w każdej godzinie Obok optymalizacji ruchu miejskiego równie ważne jest stosowanie proekologicznych paliw w pojazdach taborowych. Problem systemów transportowych zupełnie inaczej wygląda na terenach miejskich i wiejskich. Na wsiach transport indywidualny jest i będzie dominujący. Dlaczego komunikacja publiczna musi mieć priorytet w miastach? Z powodu gęstości ruchu. Osoba podróżująca samochodem osobowym zajmuje powierzchnię 5 metrów kwadratowych, a więc dziesięciokrotnie więcej niż osoba podróżująca komunikacją zbiorową. Jeszcze większą barierą jest przestrzeń jaką zajmują samochody na parkowanie. Jak policzono, gdyby każdy chciał po mieście przemieszczać się swoim samochodem, na drogi oraz parkingi trzeba by przeznaczyć ponad 100% powierzchni miasta. Nie jest jednak tak, że dąży się do całkowitej eliminacji samochodów w mieście. Jest jednak kwestia różnicy w podejściu. Można to porównać do różnicy między przeciętnym Amerykaninem z klasy niższej, przeważnie otyłym i przekonanym że zawsze pięć hamburgerów jest lepsze niż cztery, a smukłą francuską, dbającą o dietę i jeżdżącą do pracy na rowerze. Podstawowe cechy, jakie powinien spełnić transport publiczny, niezależnie od miejsca jego działania to skomunikowanie i taktowanie. Taktowanie polega na takim układaniu rozkładów jazdy, aby pojazdy odjeżdżały o tych samych minutach w każdej godzinie, tak aby osoby korzystające z komunikacji mogły w łatwy sposób zapamiętać godziny odjazdów. Skomunikowanie to powiązanie ze sobą różnych form transportu publicznego. Najprostszą formą skomunikowania jest budowa dworców kolejowych i autobusowych w bezpośredniej bliskości. To jednak też takie opracowanie rozkładów jazdy, aby była możliwa wygodna przesiadka z jednego środka transportu do następnego. Zródło animacji:

16 Zrównoważone budownictwo
Budownictwo obejmuje wszystkie najważniejsze elementy ekorozwoju. Jest tak, ponieważ: Położenie domu decyduje o tym, jakimi środkami komunikacji można będzie można do niego dotrzeć; Dom może zużywać różne, nawet zerowe ilości ciepła na ogrzewanie (domy pasywne), a więc mieć różny wpływ na emisję CO2; Może mieć w różny sposób rozwiązany problem wentylacji, co także wpływa na poziom zużywanej energii; Może być budowany z materiałów i surowców, które generują różne koszty środowiskowe, a także może wykorzystywać te materiały w sposób mniej lub bardziej oszczędny; Może zawierać rozwiązania, które redukują ilość odpadów. Budownictwo obejmuje wszystkie najważniejsze elementy ekorozwoju. Jest tak, ponieważ: położenie domu decyduje o tym, jakimi środkami komunikacji można będzie można do niego dotrzeć; dom może zużywać różne, nawet zerowe ilości energii na ogrzewanie (tzw. domy pasywne), a przez to mieć różny wpływ na emisję CO2; może mieć w różny sposób rozwiązany problem wentylacji, co także wpływa na poziom zużywanej energii; może być budowany z materiałów i surowców, które generują różne koszty środowiskowe, a także może wykorzystywać te materiały w sposób mniej lub bardziej oszczędny. W wykładzie głównym pokazano przykłady proekologicznych rozwiązań technologicznych w budownictwie.

17 Zrównoważona gospodarka odpadami (1)
1. zapobieganie powstawaniu odpadów, 2. ograniczanie ilości i uciążliwości odpadów, 3. odzysk i recykling (wykorzystywanie odpadów), 4. unieszkodliwianie odpadów, 5. spalanie i składowanie odpadów. Zadania gmin w gospodarce odpadami: objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi; prowadzenie nadzoru nad gospodarowaniem odpadami komunalnymi, w tym realizacja zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości; W ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. sformułowana została zasada właściwej hierarchii postępowania z odpadami. Najbardziej preferowanym sposobem działania jest zapobieganie powstawaniu odpadów, następnie ograniczanie ich ilości i uciążliwości, odzysk (wykorzystywanie odpadów), unieszkodliwianie, a dopiero na samym końcu składowanie. Niestety w Polsce stosowano dotychczas te zasady dokładnie odwrotnie, co stanowiło, poza zobowiązaniami unijnymi, główny asumpt do zmiany systemu gospodarki odpadami i stworzenia nowych ram prawych poprzez nowelizację ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 1 lipca 2011 r. Od 2012 r. samorządy gminne są zobowiązane do organizowania odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Do szczegółowych zadań gmin w zakresie utrzymania czystości i porządku należy: objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi i prowadzenie nad nimi nadzoru;

18 Zrównoważona gospodarka odpadami (2)
Zadania gmin w gospodarce odpadami (cd.): tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych; wdrożenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych, odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji. zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami: regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych; stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty; instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części; szaletów publicznych; tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsc, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych; zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania; Do pozostałych zadań gmin w gospodarce odpadami należy: tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych; wdrożenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych, odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji; tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsc, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych; zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania; zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych. W przypadku wykonywania przez związek międzygminny zadań przypisanych ustawą gminie, określone w ustawie prawa i obowiązki organów gminy, w tym uchwalanie aktów prawa miejscowego, wykonują właściwe organy tego związku. W sprawach dotyczących postępowania z odpadami komunalnymi w zakresie nieuregulowanym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

19 Zrównoważona gospodarka odpadami (3)
Od stycznia 2012 roku wchodzi w życie znowelizowana Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, uchwalona 1 lipca 2011 r. Gminy zostały zobowiązane do osiągnięcia do dnia 31 grudnia 2020 r. następujących poziomów recyklingu: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo, odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. Dodatkowo do dnia 16 lipca 2013 r. nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji może być przekazywanych do składowania. Od stycznia 2012 roku wchodzi w życie znowelizowana Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, uchwalona 1 lipca 2011 r. Gminy zostały zobowiązane do osiągnięcia do dnia 31 grudnia 2020 r. następujących poziomów recyklingu: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo, odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. Dodatkowo do dnia 16 lipca 2013 r. nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji może być przekazywanych do składowania. fot. Anna Hoffmann-Niedek

20 Zrównoważona gospodarka odpadami (4)
Dla skuteczności działań mających na celu odzysk i recykling odpadów kluczowe jest oddzielenie frakcji organicznej od pozostałych odpadów komunalnych. Kompleksowy system segregacji odpadów bytowych opracował inżynier Andrzej Bartoszkiewicz pod nazwą EKO AB – w systemie tym zamiast wiat śmietnikowych budowane są specjalnie pawilony, gdzie zatrudnione osoby przyjmują od mieszkańców odpady i dzielą je na ponad 20 rodzajów. Poza systemem pojemników (worków) do zbiórki odpadków organicznych rozwiązaniem mogącym zmniejszyć masę odpadów organicznych w strumieniu odpadów komunalnych mogą stać się tzw. młynki zlewozmywakowe do mielenia odpadów organicznych. Zapraszamy do udziału w szkoleniach e-learningowych „Gminny Lider Recyklingu” Dla skuteczności działań mających na celu odzysk i recykling odpadów kluczowe jest oddzielenie frakcji organicznej od pozostałych odpadów komunalnych. Kompleksowy system segregacji odpadów bytowych opracował inżynier Andrzej Bartoszkiewicz pod nazwą EKO AB – w systemie tym zamiast wiat śmietnikowych budowane są specjalnie pawilony, gdzie zatrudnione osoby przyjmują od mieszkańców odpady i dzielą je na ponad 20 rodzajów. System ten został modelowo wdrożony w Płocku przez spółdzielnie mieszkaniowe. Poza systemem pojemników (worków) do zbiórki odpadków organicznych rozwiązaniem mogącym zmniejszyć masę odpadów organicznych w strumieniu odpadów komunalnych mogą stać się tzw. młynki zlewozmywakowe do mielenia odpadów organicznych – są one dość powszechnie stosowane w USA – z kanalizacją odpadki trafiają do oczyszczalni ścieków, gdzie odbywa się proces zbierania masy organicznej i poddawania jej fermentacji, dzięki której można uzyskać cenny biogaz. Opis tych systemów przedstawiono w wykładzie głównym. Szczegółowe informacje nt. proekologicznej gospodarki odpadami dostępne są na platformie szkoleniowej

21 Zapraszamy do zadawania pytań autorowi wykładu!
Link do wykładu oraz okienko dialogowe znajduje się tutaj: Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.