Perspektywy wzrostu polskiej gospodarki i jej otoczenia Andrzej Rzońca Gdańsk, 15 września 2016 r. Pracodawcy Pomorza.

Prezentacja na temat: "Perspektywy wzrostu polskiej gospodarki i jej otoczenia Andrzej Rzońca Gdańsk, 15 września 2016 r. Pracodawcy Pomorza."— Zapis prezentacji:

1 Perspektywy wzrostu polskiej gospodarki i jej otoczenia Andrzej Rzońca Gdańsk, 15 września 2016 r. Pracodawcy Pomorza

2 Plan prezentacji 1.Scenariusz bazowy 2.Wybrane zagrożenia zewnętrzne 3.Wybrane zagrożenia krajowe 4.Podsumowanie

3 Według instytucji międzynarodowych Polska w latach 2016-2017 ma pozostać jedną z najszybciej rosnących gospodarek w Europie Prognozy wzrostu PKB w Polsce na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Źródło: Komisja Europejska Prognozy posortowano wedle rosnących wartości dla 2017 roku

4 Prognozy krajowe są bardziej zróżnicowane, choć w większości także optymistyczne… Prognozy wzrostu PKB w Polsce na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Źródło prognoz Miesiąc publikacji20162017 NBPlip-163,23,5 MFcze-163,83,9 Minimum prognoz rynkowychcze-162,82,5 Mediana prognoz rynkowychcze-163,53,4 Maksimum prognoz rynkowychcze-163,84,2

5 … jakkolwiek mniej optymistyczne niż na początku roku Prognozy wzrostu PKB w Polsce na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Miesiąc publikacji NBP Prognozy rynkowe MinimumMedianaMaksimum 20162017201620172016201720162017 mar-153,33,52,0 3,5 4,24,5 czer/lip-153,43,62,0 3,73,64,24,5 lis/gru-153,33,52,5 3,6 4,14,2 mar-163,8 3,42,53,6 4,14,2 czer/lip-163,23,52,82,53,53,43,84,2 Źródło: IE NBP

6 Dotyczy to także prognozy NBP, który w przeszłości potrafił szybciej niż inni wychwycić zmianę tendencji w dynamice PKB Prognozy NBP wzrostu PKB w Polsce na lata 2016-2017 z marca i lipca br. 1. Scenariusz bazowy Źródło: IE NBP Zmiany prognozy wzrostu PKB w Polsce na 2013 rok w latach 2012-2013

7 Źródłem rewizji prognoz nie jest wymiana z zagranicą, choć pogorszyły się prognozy wzrostu u naszych partnerów handlowych Prognozy dynamiki eksportu w Polsce na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Projekcja z:20162017 mar-155,55,7 lip-156,6 lis-156,36,7 mar-166,36,6 lip-166,96,2 Prognozy dynamiki PKB u partnerów handlowych na lata 2016-2017 Projekcja z:20162017 mar-151,6 lip-151,81,7 lis-151,81,7 mar-161,51,7 lip-161,61,4 Źródło: IE NBP

8 Eksport jest wspierany przez bardzo słaby kurs złotego… Źródło: IE NBP Kursy euro i dolara, przy których eksport i import stają się nieopłacalne, oraz rzeczywiste kursy 1. Scenariusz bazowy dolar euro

9 …przy którym właściwie nie da się ponieść strat na eksporcie Źródło: IE NBP Oceny bieżącej sytuacji ekonomicznej wśród eksporterów i nieeksporterów Opłacalność eksportu 1. Scenariusz bazowy

10 To jednak tworzy warunki dla aprecjacji złotego Źródło: IE NBP Realny efektywny kurs złotego w latach 2009-2015 i jego prognoza na lata 2016-2018 1. Scenariusz bazowy

11 Źródłem rewizji prognoz nie jest także prywatna konsumpcja Źródło: IE NBP Dynamika prywatnej konsumpcji i dochodów do dyspozycji w latach 2009-2015 oraz ich projekcje na lata 2016-2018 z lipca br. 1. Scenariusz bazowy Projekcja z:20162017 mar-153,13,3 lip-153,5 lis-153,33,5 mar-164,14,2 lip-164,0 Prognozy dynamiki prywatnej konsumpcji na lata 2016-2017

12 Jej wzrostowi sprzyja przede wszystkim bardzo dobra sytuacja na rynku pracy objawiająca się: rosnącym zatrudnieniem…, Źródło: IE NBP Dynamika liczby pracujących i aktywność zawodowa w latach 2009-2015 oraz ich prognozy na lata 2016-2018 Prognozy dynamiki liczby pracujących na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Projekcja z:20162017 mar-150,20,1 lip-150,10,2 lis-150,0 mar-160,70,5 lip-160,90,2

13 … którego tempo wzrostu może okazać się nawet wyższe niż wskazuje projekcja NBP…, Prognozy zatrudnienia (saldo odpowiedzi „wzrost” i „spadek”) a saldo zatrudnienia według sprawozdawczości GUS (roczne zmiany o co najmniej 1%) Źródło: IE NBP 1. Scenariusz bazowy Wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach (o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach 2012-2016 (narastajaco/w tys.) Źródło: mBank

14 … spadającym bezrobociem… Źródło: IE NBP Stopa bezrobocia w latach 2006-2016 1. Scenariusz bazowy Prognozy stopy bezrobocia na lata 2016-2017 Projekcja z:20162017 mar-157,97,5 lip-157,36,9 lis-156,86,7 mar-166,86,1 lip-166,15,7

15 … oraz malejącym ryzykiem utraty pracy i dużymi szansami na znalezienie pracy Źródło: IE NBP Kwartalne przepływy z bezrobocia (U) do zatrudnienia (E) i z zatrudnienia do bezrobocia 1. Scenariusz bazowy Odsetek gospodarstw domowych deklarujących, ze obawiają się utraty pracy

16 W rezultacie, dochody z pracy rosną najszybciej od wybuchu globalnego kryzysu finansowego. Do ich wzrostu przyczynia się także stopniowo rosnąca nominalna dynamika płac Źródło: IE NBP Prognozy realnej dynamiki dochodów z pracy na lata 2016-2017 1. Scenariusz bazowy Nominalna i realna dynamika płac w latach 2009-2015 oraz jej projekcje na lata 2016- 2018 Projekcja z:20162017 mar-154,04,2 lip-153,74,6 lis-153,84,4 mar-165,04,1 lip-165,53,9

17 Dane z sektora przedsiębiorstw sugerują, że wzrost dochodów z pracy, w tym płac, może być silniejszy niż wskazuje projekcja NBP Dynamika funduszu płac w przedsiębiorstwach (o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach Źródło: mBank Odsetek przedsiębiorstw planujących podwyżki i odsetek pracowników, których mają objąć podwyżki 1. Scenariusz bazowy Źródło: IE NBP Źródło: BCA Research

18 Za rewizję prognoz odpowiadają inwestycje. Jednak zwykle zmiany ich dynamiki nie wyprzedzają cyklu Źródło: IE NBP Dynamika inwestycji i jej struktura wraz z prognozą na lata 2016-2018 1. Scenariusz bazowy Projekcja z:20162017 mar-155,36,0 lip-155,86,2 lis-156,1 mar-165,1 lip-161,24,1 Prognozy dynamiki inwestycji na lata 2016-2018

19 Załamały się w szczególności inwestycje publiczne Źródło: IE NBP Wartość podpisanych umów o dofinansowanie unijne (% alokacji) 1. Scenariusz bazowy Dynamika inwestycji publicznych oraz jej struktura w latach 2014-2016

20 Spadły tez inwestycje przedsiębiorstw krajowych. Powiększenie się różnicy w dynamice inwestycji między firmami zagranicznymi i krajowymi sugeruje, że i w tym sektorze na inwestycje negatywny wpływ mogły wywrzeć powyborcze czystki kadrowe Źródło: IE NBP na podstawie danych GUS 1. Scenariusz bazowy Dynamika inwestycji w sektorze przedsiębiorstwach Dynamika (nominalna) inwestycji w przedsiębiorstwach w podziale na sektory własności

21 Przedsiębiorstwa mają powody, żeby inwestować. Wykorzystanie zdolności wytwórczych jest wysokie. Niewiele firm w porównaniu do przeszłości napotyka na barierę popytu Źródło: IE NBP Odsetek przedsiębiorstw deklarujących problemy z popytem jako barierę rozwoju Wykorzystanie zdolności produkcyjnych 1. Scenariusz bazowy

22 Przedsiębiorstwa są w dobrej sytuacji finansowej… Odsetek przedsiębiorstw rentownych oraz odsetek przedsiębiorstw, w których wskaźnik rentowności obrotu netto przewyższa 5% Źródło: IE NBP na podstawie danych GUS Odsetek przedsiębiorstw o wskaźnikach płynności przekraczających wartości referencyjne 1. Scenariusz bazowy Nadwyżka finansowa oraz wynik finansowy brutto z uwzględnieniem korekty o największe odpisy w latach 2014-2015 (w mld zł)

23 … i dobrze oceniają swoją sytuację ekonomiczną. Jakkolwiek przewidują jej pogorszenie Bieżąca sytuacja ekonomiczna Prognozy sytuacji ekonomicznej Źródło: IE NBP 1. Scenariusz bazowy

24 Problemem jest niepewność. Odsetek firm uznających ją za barierę dla rozwoju stał się najwyższy w historii pomiaru i nie chce wyraźnie spaść Odsetek przedsiębiorstw uważających niepewność odnośnie do otoczenia i warunków działania za wysoką oraz wskazujących ją jako poważną barierę dla rozwoju Źródło: IE NBP 1. Scenariusz bazowy

25 Niepewność jest najczęściej wskazywanym powodem wstrzymywania się z realizacją znaczących inwestycji Deklarowane powody braku inwestycji w perspektywie roku Źródło: IE NBP 1. Scenariusz bazowy Odsetek przedsiębiorstw wstrzymujących się z realizacją znaczących inwestycji

26 Z jednej strony, wysokie tempo odnawiania majątku daje przedsiębiorcom komfort zwlekania z rozpoczynaniem nowych inwestycji. Z drugiej strony, wysoka wartość kosztorysowa nowo rozpoczętych inwestycji w I kw. br. daje pewną nadzieję, że odwlekanie inwestycji nie będzie długo utrzymywać ich dynamiki (na poziomie całego sektora) na ujemnych wartościach Tempo odnawiania majątku (w %) (relacja inwestycji do wartości majątku trwałego) Źródło: IE NBP na podstawie danych GUS 1. Scenariusz bazowy Dynamika (nominalna) wartości kosztorysowej nowo rozpoczętych inwestycji

27 Dotychczas każde spowolnienie wzrostu w Polsce było poprzedzane przez wstrząsy w otoczeniu. Dwukrotnie pogłębiły je błędy w polityce fiskalnej Dynamika PKB w Polsce i w trefie euro w latach 1992-2015 Źródło: IMF WEO 1. Scenariusz bazowy bańka internetowa/ podwójna opozycja bańka mieszkaniowa kryzys fiskalny w strefie euro/ przeciągnięta ekspansja fiskalna w kraju

28 Czynnikiem obniżającym dynamikę PKB są coraz silniej ujawniające się problemy strukturalne. Z jednej strony, ograniczają one szanse na bardzo wysokie tempa wzrostu w fazie rozkwitu, z drugiej strony, zwiększają ryzyko, że w fazie spowolnienia tempo wzrostu spadnie do poziomów dotychczas nie obserwowanych Szacunki dynamiki PKB potencjalnego w Polsce w latach 2016-2017 Źródło: IE NBP 1. Scenariusz bazowy Projekcja NBP z:20162017 mar-153,23,3 lip-153,33,6 lis-153,03,5 mar-163,13,2 lip-162,93,0

29 Źródło: IE NBP na podstawie WB WDI Relacja kredytu krajowego do PKB vs. PKB na mieszkańca w Chinach i wybranych innych krajach Odchylenie relacji kredytu krajowego do PKB od wieloletniego trendu (w pkt proc.) Źródło: IMF GFSR Źródło: BCA Research Relacja kredytu prywatnego do PKB w Chinach, USA i Japonii w okresie 7 lat przed kryzysem Wzrost relacji kredytu prywatnego do PKB w Chinach, USA i Japonii w ciągu 7 lat przed kryzysem

30 Problem nadmiernego zadłużenia w Chinach jest skoncentrowany w przedsiębiorstwach, które stały się bardziej zlewarowane, a zarazem mniej zyskowne niż gdzieindziej 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Relacja zadłużenia do EBITDA w przedsiębiorstwach niefinansowych w gospodarkach wschodzących (mediana/w %) Źródło: IMF GFSR Wskaźnik ROA w przedsiębiorstwach niefinansowych w gospodarkach wschodzących (mediana/w %)

31 Wiele chińskich firm może mieć poważne problemy z obsługą zadłużenia 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Odsetek zagrożonego długu vs. odsetek kredytu z utratą wartości w Chinach (w %) Źródło: IMF GFSR Odsetek zagrożonego długu* w poszczególnych sektorach w Chinach (w %) * Zagrożony dług zdefiniowano jako dług przedsiębiorstw, w których relacja odsetek do EBITDA jest mniejsza od jedności

32 Potwierdzeniem napięć finansowych w przedsiębiorstwach są rosnące zatory płatnicze 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Cykl rotacji zobowiązań w przedsiębiorstwach niefinansowych w gospodarkach wschodzących (mediana/w dniach) Źródło: IMF GFSR Nadmierne zobowiązania handlowe* jako % długu przedsiębiorstw * Nadmierne zobowiązania handlowe zdefiniowano jako zobowiązania handlowe przekraczające 1,5 miesięczne przychody ze sprzedaży

33 Źródło: IE NBP na podstawie Bloomberga Niepewne perspektywy skłoniły wielu inwestorów do wycofywania się z Chin, ale w br. wielkość rezerw walutowych tego kraju się ustabilizowała. Rząd powrócił do masowej stymulacji makro, co powinno przesunąć ryzyko twardego lądowania na dalszą przyszłość 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Rezerwy dewizowe Chin (w bln USD) Dynamika inwestycji prywatnych i publicznych Nowe kredyty hipoteczne vs. sprzedaż mieszkań Źródło: BCA Research Źródło: WB GEP

34 Z odpływem kapitału zmagają się nie tylko Chiny, ale wszystkie te gospodarki wschodzące, do których wcześniej napływał on szerokim strumieniem. Podobnie, nadmierny wzrost zadłużenia w sektorze prywatnym po 2007 roku nie ogranicza się wyłącznie do Chin Napływ netto kapitału do gospodarek wschodzących Źródło: WB GEP 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Relacja długu sektora prywatnego do PKB w gospodarkach wschodzących

35 Mimo że zadłużenie sektora prywatnego w Polsce nie jest wysokie, to jego przyrost po 2007 roku należał u nas do największych wśród gospodarek wschodzących (o 26% PKB). Na świecie szczególnym źródłem ryzyka jest kredyt denominowany w USD Dług sektora prywatnego w wybranych gospodarkach wschodzących (w % PKB) Źródło: WB GEP 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Należności denominowane w USD od podmiotów nie bankowych w gospodarkach wschodzących (w bln USD) Źródło: BIS Koszty obsługi długu sektora prywatnego nie finansowego w wybranych gospodarkach wschodzących (w % dochodu)

36 Cieszył się on popularnością zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej oraz w sektorach, które nie mają przychodów w USD Odsetek firm z krótką pozycją walutową według regionów na świecie (w %) Źródło: IE NBP na podstawie danych BIS i MFW 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Odsetek firm z krótką pozycją walutową według sektorów (z wyłączeniem Azji) (w %)

37 Rośnie liczba gospodarek wschodzących mających problemy ze wzrostem gospodarczym. Tymczasem w latach 2017-2018 skokowo wzrośnie zasób obligacji do wykupu przez te gospodarki Odsetek gospodarek wschodzących o wzroście spadającym przez trzy lata Źródło: WB GEP 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Zasób obligacji zapadających w latach 2015-2018 (% emisji brutto w 2015 roku) Odsetek gospodarek wschodzących konwergujących do USA

38 Złe perspektywy rysują się zwłaszcza przed gospodarkami eksportującymi surowce Ceny surowców (w USD/2010 = 100) Źródło: WB GEP 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Wzrost w Chinach w przemyśle i w usługach

39 Odsetek gospodarek eksportujących surowce o symptomach nierównowagi zewnętrznej Źródło: WB GEP Odsetek gospodarek importujących surowce o symptomach nierównowagi zewnętrznej Odsetek gospodarek eksportujących surowce o symptomach nierównowagi fiskalnej Odsetek gospodarek importujących surowce o symptomach nierównowagi fiskalnej

40 Problemy gospodarek wschodzących mogą przenieść się na instytucje finansowe z krajów wysoko rozwiniętych. Tymczasem, w Europie nie uporały się one jeszcze z wcześniejszymi problemami Cena akcji banków do wartości księgowej Źródło: BIS 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Kwartalne wyniki finansowe netto systemowo ważnych europejskich banków (w mld euro) Odsetek kredytów z utratą wartości w strefie euro i USA (w %) Źródło: WB GEP

41 Źródło: BIS 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Stopy procentowe głównych banków centralnych (w %) Wartość skarbowych papierów wartościowych o ujemnych rentownościach (w bln USD) Ich kłopoty są potęgowane przez decyzje głównych banków centralnych oraz oczekiwania inwestorów co do dalszych decyzji władz monetarnych Oprocentowanie depozytów O/N (w %)

42 Źródło: IMF GFSR 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Termin pierwotny oraz odsetek skarbowych papierów wartościowych o ujemnych rentownościach w wybranych krajach (w %) Nawet w krajach, które otarły się o kryzys fiskalny, znaczna część obligacji skarbowych ma ujemne rentowności

43 Szacunki wpływu Brexitu na gospodarkę różnią się, jednak nie można wykluczyć strat rzędu nawet 10% PKB (Matthes, Busch). Deprecjacja funta nie rozwiąże brytyjskich problemów wywołanych Brexitem Wybrane szacunki wpływu Brexitu na PKB w Wielkiej Brytanii 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Źródło: http://voxeu.org/article/meta-analysis-economic-impact-brexit,http://voxeu.org/article/meta-analysis-economic-impact-brexit http://voxeu.org/article/when-experts-agree-how-take-economic-advice-over-referendum Saldo obrotów bieżących vs. REER w Wielkiej Brytanii w latach 2000-2016 Źródło: BCA Research

44 Łatwiej zwiększa się eksport na rynki, które rosną, niż na rynki, które się kurczą Korelacja między zmianą eksportu z Polski do poszczególnych krajów a skumulowanym wzrostem PKB w tych krajach w latach 2008-2014 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Źródło: GUS i MFW Eksport z Polski do Wielkiej Brytanii w latach 1994-2014

45 Wielka Brytania jest piątym największym importerem na świecie, na którego przypada 12% eksportu krajów Unii Europejskiej Struktura geograficzna wymiany handlowej Wielkiej Brytanii 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Źródło: IE NBP Eksport krajów UE do Wielkiej Brytanii (w % wartości dodanej) Źródło: UBS

46 Brexit zmieni układ sił w Unii Europejskiej 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Źródło: Eurostat * dane na 1 stycznia 2014; * dane za rok 2014; *** uproszczony szacunek

47 Wynikłe z tego napięcia mogą być pogłębiane przez dywergencję w krajach starej UE Źródło: Eurostat PKB na mieszkańca z uwzględnieniem różnicy w poziomie cen w regionach UE w 2015 r. 2. Wybrane zagrożenia zewnętrzne Związek między PKB na mieszkańca a tempem jego wzrostu przed i po wybuchu globalnego kryzysu finansowego

48 Źródło: NBP Mamy dobrze skapitalizowany i słabo zlewarowany sektor bankowy, ale… 3. Wybrane zagrożenia krajowe Rozkład aktywów banków komercyjnych według łącznego współczynnika kapitałowego Dźwignia finansowa w bankach komercyjnych

49 Źródło: AMECO Deficyt fiskalny ma być wysoki na tle innych krajów UE, zwłaszcza w 2017 r. Prognoza KE nie uwzględnia obniżenia wieku emerytalnego (8,6 mld/0,4% PKB w 2017 r.), ani rozpoczęcia podnoszenia kwoty wolnej (4 mld/0,2% PKB). Wydaje się natomiast brać pod uwagę zapowiadane przez rząd uszczelnienie systemu podatkowego (6,5 mld/0,3% PKB – 16,7 mld/0,8% PKB) 3. Wybrane zagrożenia krajowe Saldo fiskalne w 2016 roku (w % PKB)Saldo fiskalne w 2017 roku (w % PKB)

50 Źródło: AMECO Finanse publiczne są w gorszym stanie niż przed okresami wstrząsów zewnętrznych/spowolnień z 2001 oraz 2008 roku. Dług publiczny narasta, pomimo demontażu filara kapitałowego w systemie emerytalnym 3. Wybrane zagrożenia krajowe Saldo fiskalne, w tym bez kosztów obsługi długu oraz bez inwestycji publicznych (w % PKB) Dług publiczny (w % PKB)

51 Ewentualne dalsze osłabienie złotego, zwłaszcza gdyby było skokowe, może wzmacniać wstrząsy, zamiast je amortyzować Źródło: IE NBP Średni udział eksportu w przychodach wśród eksporterów oraz średni udział importu zaopatrzeniowego w kosztach (wśród importerów) 3. Wybrane zagrożenia krajowe Bariery rozwoju najczęściej wymieniane przez przedsiębiorców

52 4. Podsumowanie 1.Przy braku wstrząsów zewnętrznych wzrost polskiej gospodarki powinien utrzymać się w latach 2016-17 powyżej 3% (w skali roku) 2.Po słabym I półroczu możliwe są pozytywne zaskoczenia. Ich wystąpienie zależy od tego, czy inwestycje wreszcie przestaną spadać 3.Silnego spowolnienia w Polsce w perspektywie najbliższych 2 lat należałoby oczekiwać właściwie jedynie w przypadku recesji w strefie euro (z 1-2 kwartalnym opóźnieniem) 4.Wstrząsy, które mogłyby wywołać tam recesję, są bardziej prawdopodobne w 2017 roku (i później) niż w 2016 roku 5.Spowolnienie w Polsce, kiedy wystąpi, będzie głębsze niż poprzednie w związku z: niższą niż w przeszłości dynamiką PKB potencjalnego, gorszym stanem finansów publicznych oraz słabością kursu złotego