U DOSTĘPNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU I UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W JEGO OCHRONIE Podyplomowe Studia Prawne instrumenty ochrony środowiska Prowadzący: Anna Haładyj

D OSTĘP DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE 2

P ODSTAWY PRAWNE DOSTĘPU DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE 3

D EKLARACJA Z R IO (1992) zasada 10. Zagadnienia środowiskowe są najlepiej rozwiązywane na odpowiednim poziomie, z udziałem wszystkich zainteresowanych obywateli. Na poziomie narodowym każda jednostka powinna mieć zapewniony dostęp do informacji dotyczącej środowiska, w której posiadaniu jest władza publiczna. Obejmuje to informacje dotyczące substancji niebezpiecznych i działalności w obrębie społeczności, jak również możliwość udziału w procesie podejmowania decyzji. Państwa powinny ułatwić, jak również podnieść świadomość i udział społeczeństwa poprzez stworzenie szerokiego dostępu do informacji. Powinien zostać zapewniony efektywny i rzeczywisty dostęp do prawnych administracyjnych środków, włączając w to środki kompensujące i zaradcze. 4

K ONWENCJE MIĘDZYNARODOWE konwencja w sprawie ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, podpisana w Espoo w 1991 r., konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków wodnych i jezior międzynarodowych oraz konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych (obie podpisane w Helsinkach w 1992 r.), konwencja helsińska o ochronie Bałtyku z 1992 r., konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska, podpisana w Lugano w 1993 r. Konwencja z Aarhus wraz z protokołami 5

D YREKTYWA 2003/4/WE Najbardziej istotny akt prawny dotyczący udostępniania informacji o środowisku przez organy państw członkowskich 6 Wdrożona aktualnie przez uuiś

R OZPORZĄDZENIE A ARHUS ( 1367/2006) Zobowiązuje wszystkie instytucje i ciała UE do udostępniania informacji (nie tylko dokumentów) o środowisku i jego ochronie Przyjęte w celu dostosowania prawa UE do Konwencji z Aarhus (także jej przepisów o udziale społ. i dostępie do sądu, nie tylko o dostępie do informacji) 7

R OZPORZĄDZENIE EPRTR Rozporządzenie przyjęte w celu dostosowania prawa UE do ratyfikowanego przez Unię (i Polskę ) Protokołu PRTR Rejestr EPRTR zastąpić ma obecny rejestr EPER funkcjonujący na podstawie decyzji Komisji 2000/479 EPRTR to publicznie dostępny, elektroniczny rejestr zanieczyszczeń pochodzących z określonych zakładów 8

D OSTĘP DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU W PRAWIE POLSKIM. PODSTAWY PRAWNE I DEFINICJE. 9

S YSTEM PRZEPISÓW O DOSTĘPIE DO INFORMACJI W PRAWIE POLSKIM Dwa reżimy prawne: dostęp do informacji o środowisku - odpowiada dyrektywie 2003/4 i Konwencji z Aarhus i musi być stosowany zgodnie z nimi dostęp do informacji publicznych Większość informacji o środowisku jest jednocześnie informacjami publicznymi Odrębnie: udostępnianie dokumentów w konkretnym postępowaniu - stronom wg Kpa i w procedurze udziału społ. wg uuiś 10

Ź RÓDŁA PRAWA POLSKIEGO (1) Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) Ustawa z r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz.1227 ze zm.) - uuiś 11

Ź RÓDŁA PRAWA POLSKIEGO (2) Rozporządzenia do uuiś Rozporządzenie MŚ z 12 listopada 2010 r. w sprawie opłat za udostępnianie informacji o środowisku (Dz. U. Nr 215, poz. 1415) Rozporządzenie MŚ z 22 września 2010 r. w sprawie wzoru oraz zawartości i układu publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 186, poz. 1249) Rozporządzenie MŚ z 23 listopada 2010 r. w sprawie sposobu i częstotliwości aktualizacji informacji o środowisku (Dz. U. Nr 227, poz. 1485) - dotyczy elektronicznych baz danych umieszczanych w BIP 12

Ź RÓDŁA PRAWA POLSKIEGO (3) Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej - Udip Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 stycznia 2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (Dz. U. Nr 10, poz. 68) 13

Ź RÓDŁA PRAWA POLSKIEGO (4) Dodatkowo - przepisy zawierające pewne szczególne regulacje dotyczące dostępu do informacji: Prawo wodne (kataster wodny), Prawo geologiczne i górnicze (informacje górnicze), ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej (geoportal) 14

Ź RÓDŁA PRAWA POLSKIEGO (5) Odrębnie - przepisy dotyczące udostępnianie informacji w związku z toczącym się postępowaniem: prawa stron i podmiotów na prawach strony do dostępu do akt sprawy (art. 73 Kpa) upublicznienie określonych dokumentów w ramach procedury udziału społeczeństwa w podejmowaniu rozstrzygnięć z zakresu ochrony środowiska (dział III uuiś) Przepisy te są odrębne od przepisów zawierających ogólne zasady dostępu do informacji i nie naruszają ich 15

A RT. 73 KPA § 1. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania. § 1a. Czynności określone w § 1 są dokonywane w lokalu organu administracji publicznej w obecności pracownika tego organu. § 2. Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony. § 3. Organ administracji publicznej może zapewnić stronie dokonanie czynności, o których mowa w § 1, w swoim systemie teleinformatycznym, po identyfikacji strony w sposób określony w art. 20a ust. 1albo 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. 16

W YROK WSA W B IAŁYMSTOKU Z DNIA 21 SIERPNIA 2014 R. II SAB/B K 24/14 „1. Pozyskiwanie z akt kopii dokumentu może polegać na sporządzeniu kopii przez stronę w obecności pracownika organu albo sporządzeniu kopii samodzielnie przez pracownika organu i doręczenie jej stronie z ewentualnym obciążeniem strony kosztami sporządzenia kopii dokumentu i przesyłki. 2. Dostęp strony postępowania do akt administracyjnych sprawy jej dotyczącej trwa także po zakończeniu postępowania i jest niezależny od okoliczności doręczenia stronie z urzędu odpisów dokumentów w toku postępowania” 17

II SA/W A 2004/11 WYROK WSA W W ARSZAWIE Dostęp do akt postępowania administracyjnego na podstawie przepisów u.d.i.p. ograniczony jest jednak do podmiotów niebędących stronami postępowania administracyjnego. Dostęp do akt postępowania administracyjnego dla stron tego postępowania reguluje przepis art. 73 k.p.a. W tym zakresie, z mocy art. 1 ust. 2 u.d.i.p., wyłączone jest stosowanie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej.  Tak również I OSK 771/11 postanow. NSA W-wa

D OSTĘP DO INFORMACJI – PRZEPISY K ONSTYTUCJI 19

K ONSTYTUCYJNE PRAWO - INFORMACJE O ŚRODOWISKU Artykuł 74 ust. 3 Konstytucji RP: „Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska” Granice tego prawa określone być muszą w ustawodawstwie zwykłym (art. 81 Konstytucji RP) - tym ustawodawstwem jest uuiś 20

K ONSTYTUCYJNE PRAWO - INFORMACJE PUBLICZNE Art m.in.: „1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne (...) organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa” 21

U STAWA O UDOSTĘPNIANIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU A USTAWA O DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ 22

K OLIZJA : 23 większość informacji o środowisku stanowi jednocześnie informacje publiczne Jaki tryb udostępniania wybrać?

U UIŚ A UDIP (I) Norma kolizyjna - art. 1 ust. 2 ustawy dip: „2. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.” 24

II SAB/W A 18/07, WYROK WSA W W ARSZAWIE „Pewne informacje, będące informacjami publicznymi, mogą być przedmiotem innych, szczególnych uregulowań prawnych i dlatego sposób dostępu do takich informacji będą regulować również i te inne szczególne ustawy. Taki zbieg różnych uregulowań przewidział ustawodawca w przepisie art. 1 ust. 2 tej ustawy, stanowiącym normę rozwiązującą problemy kolizyjne uregulowań zawartych w innych ustawach z omawianą ustawą.” 25

26 I NFORMACJA PUBLICZNA – INFORMACJA O ŚRODOWISKU Czy informacje posiadane przez organ są informacją publiczną czy o środowisku? Informacje publiczne to informacje o: pełnionych funkcjach dane dot. służbowych numerów tel. i adresów Wynagrodzeniu i innych świadczeniach zamówienia publiczne umowy (np. telefonia komórkowa, rachunek bankowy) Informacje o środowisku to: karty w PDW (np.decyzje) Plany, programy, prognozy, raporty, wyniki kontroli

J AKI TRYB UDOSTĘPNIANIA WYBRAĆ ? (I) I OSK 478/11, wyrok NSA „W przypadku rozwiązań regulujących kwestie informacji publicznych i dostępu do tych informacji zawartych w innych ustawach, stanowią one lex specialis w stosunku do udip” Dla informacji mających charakter informacji o środowisku udostępnienie następuje w trybie uuiś, wraz z przesłankami odmowy, terminami, opłatami itp. kwestiami formalnymi. Na jakich zasadach??? 27

J AKI TRYB UDOSTĘPNIANIA WYBRAĆ ? (II) Różne sytuacje: odmienna regulacja (np. terminy, udostępnianie info przetworzonej) - do informacji o środowisku stosuje się uuiś (przepis szczególny) częściowa regulacja w uuiś (np. rodzaje inform. podlegających udostępnianiu w BIP) – stosuje się uuiś i udip uuiś odsyła do udip (środki prawne w przypadku odmowy informacji) brak regulacji (np. sankcja karna za nieudostępnienie informacji, obowiązek oznaczenia informacji danymi) - stosuje się udip 28

I NFORMACJA PUBLICZNA (I) Dwustopniowa definicja: ogólna - art. 1 ust. 1 udip - każda informacja o sprawach publicznych wyliczenie – art. 6 ust. 1 udip w szczególności informacje o (m.in.): polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:  zamierzeniach działań władzy  projektowaniu aktów normatywnych,  programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań 29

I NFORMACJA PUBLICZNA (II) – danych publicznych, w tym: treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,  stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej,  treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,  informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych 30

I NFORMACJA PUBLICZNA (III) podlega udostępnieniu i ponownemu wykorzystywaniu na zasadach i w trybie określonych w udip 31

I NFORMACJA O ŚRODOWISKU (1) Dotyczy środowiska, czyli obejmuje informacje dotyczące: Ogółu elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami 32

U DOSTĘPNIENIU, PODLEGAJĄ INFORMACJE DOTYCZĄCE : (1) 1) stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami; 33

U DOSTĘPNIENIU, PODLEGAJĄ INFORMACJE DOTYCZĄCE : (2) 2) emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1; 3) środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony środowiska, a także działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1, oraz na emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów; 34

U DOSTĘPNIENIU, PODLEGAJĄ INFORMACJE DOTYCZĄCE : (3) 4) raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska; 5) analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań, o których mowa w pkt 3; 6) stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych – w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać: a) stany elementów środowiska, o których mowa w pkt 1, lub b) przez elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 – emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, oraz środki, o których mowa w pkt 3. 35

I NFORMACJA O ŚRODOWISKU (3) Może istnieć i być udostępniona w formie: pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej formie materialnej (np. makieta) Jej formę można zmieniać na wniosek podczas udostępniania 36

Z AKRES UDOSTĘPNIANYCH INFORMACJI - Udostępnianiu podlegają informacje: znajdujące się w posiadaniu organu które są przeznaczone dla organu Zgodnie z art. 3 ust.1 pkt 2 i 3 uuiś przez: informację przeznaczoną dla organu - rozumie się informację, którą w imieniu organu administracji dysponują osoby trzecie, w tym też informację, której organ ten ma prawo żądać od osób trzecich ; informację znajdują się w posiadaniu organu administracji - rozumie się informację znajdującą się w posiadaniu organu administracji, wytworzoną przez ten organ lub otrzymaną przez organ od osoby trzeciej 37

K TO GROMADZI I UDOSTĘPNIA INFORMACJE O ŚRODOWISKU ? 38

O RGANY ZOBOWIĄZANE DO UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI O ŚRODOWISKU Wszystkie organy administracji, tj. - zgodnie z art. 3ust. 2 pkt 9 uuiś: ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, inne podmioty, gdy są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do wykonywania zadań publicznych dotyczących środowiska i jego ochrony 39

K TO MA PRAWO DO INFORMACJI 40

K TO MA PRAWO DO INFORMACJI ( O ŚRODOWISKU I PUBLICZNEJ ) (I) Każdy: osoba fizyczna lub osoba prawna jednostka organizacyjna lub organizacja, organ lub instytucja Niezależnie od: obywatelstwa miejsca zamieszkania lub siedziby czy ma jakikolwiek interes prawny lub faktyczny związany ze sprawą Wieku (ale…) 41

W IEK JAKO PRZESŁANKA UDOSTĘPNIENIA INFORMACJI O ŚRODOWISKU Cel: pozyskanie wiedzy o stanie środowiska Udostępnienie informacji o środowisku to czynność materialno-techniczna (co do zasady nie rodzi zobowiązań) Jeśli opłata –nieletni mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych mogą realizować bieżące potrzeby życia codziennego Potwierdzenie wniosku przez rodzica/opiekuna prawnego W przypadku wniosków elektronicznych – brak możliwości weryfikacji wieku 42

K TO MA PRAWO DO INFORMACJI ( O ŚRODOWISKU I PUBLICZNEJ ) (III) uuiś nie wprowadza żadnych wyjątkowych przepisów odnoszących się do mediów. dziennikarze pozyskują informacje o środowisku jako „każdy” – w ty samych terminach i za opłatą za wyszukiwanie. Dostęp dziennikarzy do informacji publicznej reguluje udip, a nie prawo prasowe, jest to zatem dostęp na prawach ogólnych, zgodnie z treścią art. 2 ust. 1, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu. 43