KAPITAŁ RYZYKA JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Marek Dondelewski Ekspert Rady Fundacji, Instytut Nauk Ekonomicznych i Społecznych, Warszawa ul. Żurawia 6/12 www.ines.org.pl Bydgoszcz 30.01.2013r.

Znajomi, przyjaciele, rodzina, Potrzeby kapitałowe IPO Private Equity Venture Capital Business Angels LUKA KAPITAŁOWA Znajomi, przyjaciele, rodzina, Ekspansja Seed Start-up Wczesny wzrost Czas

ZMIENNOŚĆ ZARZĄDZANIA AKTYWAMI Zwiększona niepewność Krótszy horyzont inwestycyjny Potrzeba aktywnego zarządzania portfelem

CZYM JEST KAPITAŁ RYZYKA Kapitał ryzyka, jest to średnio - i długoterminowy kapitał inwestycyjny charakteryzujący się dużym stopniem ryzyka, ale mogący w przyszłości przynieść wysokie zyski. Jest to forma finansowania innowacyjnych (a przez to obarczonych ryzykiem) projektów inwestycyjnych.

RODZAJE KAPITAŁU WYSOKIEGO RYZYKA PRIVATE EQUITY VENTURE CAPITAL BUSINESS ANGELS

PRIVATE EQUITY A VENTURE CAPITAL Pojęcia PE i VC często stosuje się zamiennie, mimo, że jest to pewne uproszczenie. Pojęcie PE jest szersze i zawiera w sobie pojęcie VC. Generalnie: Kapitał inwestowany we wczesne fazy rozwoju spółki to VC, Kapitał wysokiego ryzyka obejmujący wszystkie fazy rozwoju spółki to PE.

PRIVATE EQUITY I VENTURE CAPITAL – ZALETY Nie wymaga posiadania wysokich zabezpieczeń, Inwestorzy PE/VC poza samym kapitałem oferują cenne wsparcie doradcze, Akceptacja wyższego ryzyka inwestycji inna niż np. banki, Poprawa wizerunku firmy, Poprawa struktury bilansu firmy i przez to jej zdolności kredytowej, Brak wymogu podania do publicznej wiadomości informacji, które spółka stara się zachować w tajemnicy.

Venture Capital Zalety Problemy luka kapitałowa szansa na pozyskanie środków na ryzykowne projekty transfer wiedzy i dobrych praktyk brak kosztów finansowych kapitału uwiarygodnienie projektu utrata części władzy w spółce wymuszone zmiany kadrowe trudne negocjacje luka kapitałowa

Venture Capital Fundusze zalążkowe (seed capital) oraz wczesnego rozwoju (early stage) inwestują w: Komercjalizacja wyników badań naukowych Nowo powstające spółki (start- ups), spinn off Spółki na wczesnym etapie rozwoju (early stage) Fundusze venture capital / private equity - faza ekspansji inwestują w: Spółki będące w fazie wzrostu (ekspansja i rozwój) Spółki dojrzałe (finansowanie pomostowe, wykup udziałów przez menedżerów, restrukturyzacja)

ANIOŁOWIE BIZNESU - przedsiębiorcy którzy odnieśli sukces w prowadzeniu własnej firmy i obecnie poszukują ciekawych okazji inwestycyjnych, - interesują się małymi przedsiębiorstwami, dysponującymi dobrym pomysłem na biznes i zaangażowaną kadrą zarządzającą, które jednak nie posiadają odpowiednich środków na rozwój., -inwestycje Aniołów Biznesu nie są atrakcyjne dla funduszy VC (za mała skala działalności) czy dla banków (za duże ryzyko udzielenia kredytu).

Business Angels Zalety Problemy dotarcie do Anioła Biznesu kapitał możliwy do uzyskania nawet na sam pomysł (bardzo wczesna faza) inwestor akceptuje duże ryzyko praktyczna determinacja inwestora do osiągnięcia sukcesu szansa na aktywny udział doświadczonego inwestora w działalności spółki przedsiębiorca godzi się na dodatkowego wspólnika mozolne negocjacje i autoprezentacja przed inwestorem ograniczone środki którymi dysponuje Anioł Biznesu dotarcie do Anioła Biznesu

ANIOŁOWIE BIZNESU INWESTOR KAPITAŁOWY I JEGO CELE - Sieć aniołów biznesu jest platformą zrzeszającą indywidualnych aniołów biznesu; - Głównym celem istnienia sieci AB jest zniwelowanie luki finansowej i kompetencyjnej dotyczącej w szczególności MSP; - Poprzez wspólne działanie w ramach sieci, aniołowie biznesu ograniczają swoje ryzyko inwestycyjne, są w stanie skumulować większe środki finansowe i mają również dużo większe możliwości dotarcia do grupy docelowej sieci.

Monitorowanie inwestycji i ich ew. modyfikowanie PROCES INWESTYCYJNY Pomysł /projekt Wybór klas aktywów Alokacja aktywów Monitorowanie inwestycji i ich ew. modyfikowanie Analiza danych

Analiza inwestycyjna Analiza markoekonomiczna Analiza sektorowa Analiza fundamentalna Analiza techniczna i ilościowa przekrojowa analiza wielkości makroekonomicznych identyfikacja cykli koniunkturalnych trendy krajowe na tle trendów globalnych analiza wskaźników wyprzedzających antycypacja możliwych przyszłych scenariuszy wrażliwość poszczególnych sektorów gospodarki na zmiany wielkości makroekonomicznych analiza dochodowości danych sektorów analiza powiązań międzysektorowych analiza konkurencji potencjał wzrostu charakterystyki finansowe dla spółek w poszczególnych sektorach atrakcyjność wyceny pespektywa poprawy wyników oraz wzrostu niski poziom zadłużenia i płynność bilansu kompetencje zarządu analiza akcjonariatu szanse i ryzyka specyficzne dla spółki dywidendy identyfikacja potencjalnych miejsc wejścia oraz wyjścia z inwestycji monitorowanie zmienności oraz ryzyka specyficznego dla poszczególnych walorów monitorowanie ekspozycji na ryzyko całych portfeli analiza zmiany profilu ryzyka portfela w przypadku zakupu oraz sprzedaży danego waloru

SIECI ANIOŁÓW BIZNESU W POLSCE

ASSOCIATION OF BUSINESS ANGELS NETWORKS Celem głównym ABAN jest rozwój polskiego rynku early-stage investments poprzez integrację inwestorów oraz sieci Aniołów Biznesu, współpracujących przy inwestycjach kapitałowych na rzecz rozwoju przedsięwzięć we wczesnych etapach rozwoju. Misją ABAN jest stworzenie platformy wymiany doświadczeń, dobrych praktyk, wiedzy i kontaktów na rynku early-stage, a także inicjowanie oraz realizacja działań służących rozwojowi instytucji oferujących kapitał zewnętrzny dla przedsiębiorstw we wczesnych fazach rozwoju.

Główne źródła i kierunki finansowania kapitałowego FINANSE - czyli źródła kapitału dla innowacji Giełda - kapitał na rozwój Bankowe alternatywne formy finansowania Kapitał wysokiego ryzyka (Anioły Biznesu, Venture Capital) Dotacje dla innowacji INNOWACJE - czyli pomysłodawcy i ich innowacyjne przedsięwzięcia Multimedia i design Technologie informacyjne i telekomunikacja Energia i środowisko Biotechnologie Nowe materiały, nanotechnologie

INWESTYCJE ANIOŁÓW BIZNESU WEDŁUG BRANŻ

Ogólne kryteria inwestycyjne Innowacyjność technologii, danego rozwiązania, produktu (Zdolność do zaspokojenia potrzeb rynkowych) Możliwość wyjścia z inwestycji Poziom zmotywowania i zaangażowania twórców i osób uczestniczących w przedsięwzięciu Wielkość rynku Prawa do własności intelektualnej

Mechanizm finansowania INWESTYCJA/PROJEKT SIEĆ BAN np. przy dokapitalizowaniu: (EBI, BŚ, EBOiR) System finansowania z budżetu przy wsparciu środków funduszy europejskich  EWT, współpraca regionalna, Inicjatywy UE, programy horyzontalne IEE, klastry INSTRUMENTY FINANSOWE Fundusze kapitałowe Finansowanie prywatne –indywidualne instrumenty kapitałowe

Model inwestycji BAN Źródło danych: opracowanie własne Generowanie innowacji Ewaluacja innowacji Rozwój innowacji Luka kapitałowa Model biznesu i ocena ryzyka innowacji Transfer technologii Luka finansowa –finansowanie przedsięwzięcia Finansowanie B+R Realizacja inwestycji Źródło danych: opracowanie własne

Ponadregionalna Sieć Aniołów Biznesu – Innowacja (PSAB-I) Stowarzyszenie inwestorów, reprezentujące interesy sieci aniołów biznesu i innych podmiotów zaangażowanych w działania związane z likwidowaniem luki kapitałowej. Powstanie PSAB-I zainaugurował Instytut Nauk Ekonomicznych i Społecznych.

PONADREGIONALNA SIEĆ ANIOŁÓW BIZNESU - INNOWACJA Zasięg terytorialny – obejmujący 5 województw: śląskie, lubuskie, dolnośląskie, mazowieckie oraz podlaskie; 350 zarejestrowanych projektów; 100 zarejestrowanych inwestorów; 10 zrealizowanych z powodzeniem przedsięwzięć; Łączna wartość zrealizowanych projektów: blisko 10 mln

PSAB-I – aktywność Aktywne poszukiwanie i pozyskiwanie obiecujących projektów; Poszukiwanie inwestorów poprzez promocję danego projektu i bezpośrednie kontakty; Organizacja konferencji poświęconych inwestycjom kapitałowym oraz informacyjno-naukowych; Organizacja kompleksowych szkoleń z zakresu pozyskiwania kapitału; Wstępna weryfikacja nadesłanych biznes planów.

PSAB-I PROCES INWESTYCYJNY Karta Projektu Pozytywna weryfikacja Proces negocjacji 6 tygodni, kolejne 3 tygodnie – podpisanie umowy Przedstawienie projektu Inwestorom Biznesplan Wsparcie przy tworzeniu biznesplanu

Proces wyboru pomysłodawcy dla inwestycji Anioła Biznesu – ETAP I Przekazanie streszczenia projektu – formularz „Karta projektu”; Wstępna analiza nadesłanych informacji dotyczących przedsięwzięcia; Opracowanie lub weryfikacja biznesplanu; Wewnętrzna prezentacja projektu przez Pomysłodawcę w ramach sieci aniołów biznesu.

Proces wyboru pomysłodawcy dla inwestycji Anioła Biznesu – ETAP II Podpisanie umowy o poufności; Prezentacja projektu przez Pomysłodawcę; Opracowanie term sheet i negocjowanie warunków współpracy; Projekt umowy inwestycyjnej oraz innych dokumentów prawnych; Podpisanie dokumentów potwierdzających udział PSAB-I w pozyskaniu finansowania dla Projektu.

Proces wyboru pomysłodawcy dla inwestycji Anioła Biznesu – ETAP III Podpisanie umowy inwestycyjnej przez strony; Przekazanie środków finansowych; Realizacja i monitoring przebiegu projektu; Wycofanie się Anioła Biznesu.

PRZYKŁAD WSPARCIA INWESTYCJI PRZEZ SIEĆ PSAB-I – BIOGAZOWNIE CELULOZOWE Zespół pod kierownictwem dr. Andrzeja Vogt z Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego opracował nowatorską metodę oczyszczania gazów stanowiących paliwo do napędu silników gazowych, które z kolei produkują energię elektryczną wpinaną do sieci przesyłowych. Zainwestowana kwota to 1 mln PLN.

www.makpol-recykling.pl www.pilab.pl Seryjna obróbka części maszyn i urządzeń z wykorzystaniem technologii CNC (Computerized Numerical Control – komputerowe sterowanie www.makpol-recykling.pl www.pilab.pl

Nowe instrumenty wsparcia kapitałowego przedsiębiorstw 2014-2020 Nowa polityka spójności Strategia Lizbońska – po roku 2010, Europe 2020 Pakiet klimatyczno-energetyczny UE Społeczeństwo wiedzy i informacji Gospodarka oparta na wiedzy Europejska przestrzeń badawcza Regiony wiedzy i innowacji - potrójna spirala rozwoju(triple helix) – współdziałanie władz publicznych, uczelni i przedsiębiorstw 32

Klasyfikacja systemu wsparcia zwrotnego 2014-2020 Instytucje Ośrodki nnowacji Centra transferu technologii Preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości Inkubatory technologiczne Parki technologiczne (parki naukowe, parki badawcze, technoparki, parki przemysłowo- technologiczne, technopole…) Ośrodki szkoleniowo-doradcze (ośrodki wspierania przedsiębiorczości, centra biznesu, kluby przedsiębiorczości, punkty konsultacyjno-doradcze) Inkubatory przedsiębiorczość Instrumenty zwrotne Fundusze kapitałowe Sieci BAN Regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe Fundusze poręczeń kredytowych Fundusze mikrokredytowania Fundusze kapitału zalążkowego Sieci aniołów biznesu

Nowe formy wsparcia finansowego Programy i inicjatywy klastrowe Platformy Technologiczne Finansowanie instytucjonalne Vouchery innowacji /badawcze B2B Granty rozwojowe – udział środków publicznych i prywatnych np. NCBiR PPP Europejska Sieć Instrumentów Finansowania: JEREMIE, JESSICA, JASPERS and JASMINE; Programy ramowe CIP, Risk Sharing Instrument, BIF, EFI Mechanizmy finansowe np. Josefine

Mechanizmy Finansowe JOint SmE Finance for INnovation, czyli Wspólne Fundusze na rzecz innowacji MŚP) jest pilotażowym instrumentem, realizowanym w ramach Programu Regionu Morza Bałtyckiego na lata 2007-2013 Europejskiej Współpracy Terytorialnej, współfinansowanym przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. JOSEFIN utworzony został przez 23 partnerów z Regionu Morza Bałtyckiego Cel: ułatwienie dostępu do finansowania innowacyjnym i/lub międzynarodowym przedsiębiorcom z sektora małych i średnich przedsiębiorstw poprzez udzielenie poręczenia kredytu, udzielenie pożyczki na innowacje. Dodatkową usługą przy oferowanych instrumentach finansowych jest coaching w zakresie, którego przedsiębiorcy mogą skorzystać z bezpłatnych konsultacji finansowych Instrument przeznaczony jest dla przedsiębiorstw zatrudniających nie więcej niż 250 pracowników, których obrót roczny nie przekracza 50 milionów EUR rocznie a/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 milionów EUR. Inicjatwy UE: JEREMIE i JESSICA EFI Risk Sharing Instrument 35

INSTYTUT NAUK EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Marek Dondelewski INSTYTUT NAUK EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH ul.Żurawia 6/12, 00-503 Warszawa tel: 22/  420 32 58 fax: 22/ 420 32 58 mdondelewski@op.pl Kontakt tel: 608 451 406