EWA JAROSZ UNIWERSYTET ŚLĄSKI Działania wobec zjawiska krzywdzenia dziecka w rodzinie – znaczenie i podstawowe założenia

Znaczenie podejmowania interwencji w sytuacje krzywdzenia dziecka w rodzinie – główne motywy: ► Poważne indywidualne i społeczne następstwa bezpośrednie i odległe skutki doświadczeń krzywdzenia w dzieciństwie np. zmiany neurofizjologiczne, które predysponują ofiary do agresji i posługiwania się przemocą (Teicher 2002, Glaser, 2006) ► Zasady demokracji i ochrona praw wszystkich obywateli. Podmiotowość dziecka. Poszanowanie praw dziecka ► Empiryczne dowody skuteczności terapii w minimalizowaniu zaburzeń u ofiar - np. ich tendencji do zachowań problemowych, do przestępczości seksualnej, oraz obiecujące wyniki różnych programów prewencyjnych i interwencyjnych wobec rodzin krzywdzących dzieci. Przemoc wobec dzieci można ograniczać, można jej zapobiegać!

Niektóre następstwa doświadczania krzywdzenia przez dzieci (za: Kendall-Tackett, 2002, 2004) oswajanie się z przemocą i uczenie się przemocyoswajanie się z przemocą i uczenie się przemocy radzenie sobie z problemami i stresem poprzez zachowania ryzykowne i dysfunkcyjne (w tym nadużywanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych)radzenie sobie z problemami i stresem poprzez zachowania ryzykowne i dysfunkcyjne (w tym nadużywanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych) przecenianie trudności a niedocenianie własnej skutecznościprzecenianie trudności a niedocenianie własnej skuteczności niezdolność do budowania konstruktywnych relacji społecznych, w tym wchodzenie w relacje z osobami, które wykorzystują innych oraz podatność na manipulacjeniezdolność do budowania konstruktywnych relacji społecznych, w tym wchodzenie w relacje z osobami, które wykorzystują innych oraz podatność na manipulacje niezdolność do zgodnego współżycia z innyminiezdolność do zgodnego współżycia z innymi nieumiejętność trafnego odczytywania komunikatów społecznychnieumiejętność trafnego odczytywania komunikatów społecznych tendencje do wchodzenia w relacje z osobami, które wykorzystują i krzywdzą innychtendencje do wchodzenia w relacje z osobami, które wykorzystują i krzywdzą innych rozwój zaburzeń osobowości i zaburzeń emocjonalnychrozwój zaburzeń osobowości i zaburzeń emocjonalnych rozwój zaburzeń kontroli zachowania i tendencji antyspołecznychrozwój zaburzeń kontroli zachowania i tendencji antyspołecznych rozwój postaw braku zaufania do innychrozwój postaw braku zaufania do innych wrogość do innych i świata, postrzeganie świata jako zagrażającegowrogość do innych i świata, postrzeganie świata jako zagrażającego

Skutki doświadczania krzywdzenia w dzieciństwie – wymiar zdrowotny (indywidualny i społeczny) - zmiany w budowie mózgu i zmiany neurofizjologiczne - palenie tytoniu - problemy alkoholowe - częstsze zapadanie na różne choroby - różne problemy zdrowotne, niedomagania i objawy chorobowe - częstsze korzystanie z opieki lekarskiej i zabiegów medycznych - choroby chroniczne, choroby serca, płuc i nowotwory - niepełnosprawności - otyłość - depresje - usiłowania samobójcze - ryzykowne zachowania seksualne i promiskuityzm seksualny - nadaktywność - zaburzenia pourazowe (PTSD)

Piramida znaczenia doświadczeń krzywdzenia w dzieciństwie (za Fellitti i inni, 1998)

Znaczenie zjawiska krzywdzenia dzieci KRZYWDZENIE DZIECI NASTĘPSTWA INDYWIDUALNE (Kendall-Tackett, 2002) behawioralnespołecznepoznawczeemocjonalne NASTĘPSTWA SPOŁECZNE PSYCHOSPOŁECZNEEKONOMICZNE

Krzywdzenie dzieci - wachlarz społecznych kosztów ekonomicznych ► ► Koszty działań formalnych wynikające z podejmowania interwencji przez służby policyjne ► ► Koszty pracy sądów ► ► Koszty pomocy prawnej (np. konsultacje, wsparcie procesowe) ► ► Koszty wyroków sądowych (nadzór, izolacja więzienna, nakaz opuszczenia lokalu, zakaz zbliżania się) ► ► Koszty pomocy społecznej ► ► Koszty dotyczące mieszkalnictwa (mieszkania, zasiłki mieszkaniowe, schroniska dla ofiar, ośrodki rehabilitacyjne dla sprawców) ► ► Koszt leczenia medycznego (leczenie urazów i chorób) ► ► Koszty psychoterapii ofiar i sprawców i inne koszty dotyczące zdrowia psychicznego ► ► Koszty zapewnienia opieki zastępczej ► ► Koszty wynikające z absencji spowodowanej problemami zdrowotnymi, ► ► Straty związane z mniejszą wydajnością w pracy

Specyfikacja społeczno-ekonomicznych kosztów krzywdzenia dzieci Specyfikacja społeczno-ekonomicznych kosztów krzywdzenia dzieci (według Brytyjskiego Ministerstwa Zdrowia) ► Koszty korzystania ze świadczeń publicznych: z wymiaru sprawiedliwości, policji, opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, pomocy prawnej ► Koszty związane ze stratami w dochodach wskutek przerw w pracy (absencja chorobowa): dla pracowników- ofiar krzywdzenia, dla pracodawców, dla gospodarki ► Koszty związane z ludzkim bólem i cierpieniem (których nie obejmują wydatki na świadczenia zdrowotne)

Podstawowe założenia w zakresie współczesnej ochrony dzieci przed krzywdzeniem ► Organizowanie działań na różnych poziomach społecznych: ogólnospołecznym, lokalnym i indywidualnym (dziecka i rodziny) ► Organizowanie działań wobec „obszarów” o różnym stopniu zagrożenia zjawiskiem: profilaktyka pierwszorzędowa, wczesna interwencja, interwencje trzeciorzędowe ► Tworzenie systemu działań zintegrowanych wielosektorowych

Standardy działań (wg. regulacji i rekomendacji międzynarodowych) - Nastawienie na wczesną interwencję (wykrywanie) - Wnikliwa wielodyscyplinarna zespołowa diagnoza rodziny - Działania wielorodzajowe i zintegrowane - Dominacja działań pomocy i wsparcia nad restrykcjami. Stosowanie możliwie dyskretnych i mało intruzyjnych form. W sytuacji konieczności opieki zastępczej dążenie do reintegracji dziecka z rodziną - Empowerment – rozwijanie kompetencji rodziców i wzmacnianie ich by stali się lepszymi rodzicami i lepiej radzili sobie w życiu. Rozwijanie pozytywnego rodzicielstwa - Rozwijanie więzi pomiędzy rodziną a jej otoczeniem / społecznością - Dynamiczna oferta „usług” – dostosowana do zmieniających się potrzeb rodziny i dziecka - Longitudinalna praca z rodziną - Praca „małymi krokami” - Współpraca z rodziną – relacje podmiotowe, partnerskie, szacunek i respektowanie godności - Unikanie społecznej stygmatyzacji rodziny - Bezwzględna dezaprobata wszelkich form przemocy

Zintegrowane podejście wielosektorowe (uczestnicy): Konceptualizacja zjawiska jako rezultatu interakcji różnych czynników działających na różnych poziomach (indywidualnym, rodziny, otoczenia, ogólnospołecznym / państwowym) ► sektor zdrowotny ► sektor prawny ► sektor społeczny ► sektor edukacji ► organizacje pozarządowe i stowarzyszenia ► władze lokalne i sektor polityczny ► mass-media ► system opieki zastępczej ► społeczność wyznaniowa ► zaangażowane jednostki (obywatele)

Reguły współdziałania wielosektorowego ► Wzajemne zaufanie podmiotów (partnerów działań), wzajemny szacunek dla wiedzy i doświadczenia, wiara w pozytywne intencje innych podmiotów ► Podzielane przekonanie o sensie i niezbędności podejścia wielosektorowego ► Wspólna „filozofia” zjawiska oraz wspólnie realizowane wartości i cele działań ► Wzajemne rozpoznanie sił i ograniczeń, oraz potrzeb ► Poparcie ze strony instytucji macierzystych ► Rozwiązywanie nieuchronnych konfliktów ► Wspólne decyzje i odpowiedzialność za całość działań i ich efekty ► Odpowiedni lider współpracy ► Jasno określone cele i funkcje spotkań interdyscyplinarnych ► Okresowa ewaluacja pracy (autoocena i ocena zewnętrzna)