Klastry – nowa era czy nowa moda? Społeczeństwo ery innowacji. Komercjalizacja innowacji motorem współpracy miedzy nauką i biznesem. Klastry – nowa era czy nowa moda? Dr inż. Lilla Knop Katedra Podstaw Zarządzania i Marketingu Wydział Organizacji i Zarządzania Politechnika Śląska

Podstawowe pytania Czy klastry to?: Nowe spojrzenie na koncepcję współpracy Odświeżenie historii Narzędzie rozwoju regionalnego Koncepcja budowania czegoś nowego Działanie odgórne Działanie oddolne „Nietrwałe” struktury wymagające wsparcia Rozwiązania poszukujące nowych modeli zarządzania Jaką rolę pełnią klastry w rozwoju innowacji w organizacjach?

Współczesne konkurowanie: Nowy Dom Innowacji Źródło: Prahalad C. K., Krishnan M. S.: The New Age of Innovation. Driving Co-created Value through Global Networks. McGraw Hill 2008, s.6

Możliwości innowacji w klastrze „x n” Nowe rozwiązania technologiczne Nowy rynek, nowy produkt Nowy model biznesu Nowe narzędzia i techniki Nowe drogi rozwoju działalności Nowe formy organizacyjne Nowe formy współpracy Nowe podejścia w generowaniu dóbr publicznych Nowe sposoby komunikacji wewnątrz i na zewnątrz klastra Nowe powiązania z innymi klastrami Za Michael J. Enright 2004

Czym jest klaster? Klaster jest to znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniającą. Geograficzny zasięg klastra może obejmować jedno miasto lub stan, cały kraj a nawet grupę sąsiednich krajów. M.E.Porter , 2001 Innowacyjna sieć współpracy - zorganizowana forma kooperacji (porozumienie) pomiędzy firmami, wzmacniana zaufaniem, normami i zasadami współpracy, która stymuluje aktywność innowacyjną firm. Regional clusters in Europe, 2002 Klaster to grupa organizacji, którą łączy idea i świadomość współpracy w innowacyjnym obszarze (specjalizacji), a przewagę terytorialnych powiązań opiera na potencjale miejsca i koncepcji „triple helix”.

W efekcie Klaster to grupa organizacji, którą wyróżnia: Budowanie przewagi strategicznej opartej na innowacjach i współpracy Wspólny cel ukształtowany na bazie potrzeb wyrażanych przez różne środowiska: biznesu, nauki i władze samorządowe Ład oparty na wypracowywanych więziach międzyorganizacyjnych (strukturalnych, poznawczych, społecznych)

Międzynarodowa Konfrencja Naukowa Nowoczesność W efekcie zaufanie struktura wiedza biznes nauka władze przedmioty podmioty

PROCES INICJACJI Start – przedstawienie koncepcji klastra/klastrów, identyfikacja zasobów aktywnie wpływających na powstanie i rozwój klastrów Określenie priorytetów klastrów ROZBUDOWANIE BAZY  Analiza inicjatywy Stworzenie/rozwój grupy sterującej (liderów) KSZTAŁTOWANIE AKTYWNOŚCI KLASTRA Określenie kierunku/ów rozwoju Określenie etapów postępowania Działania taktyczne, agenda krótkookresowych aktywności ROZBUDOWA BAZY Zapoczątkowanie, formalizacja klastra Analiza benchmarkowa ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Opracowanie strategii klastra Powiązania klastra Przegląd i ocena działań

Rola klastrów Motor rozwoju ekonomicznego Kreator i skarbnica umiejętności Równoczesna kooperacja i konkurencja (koopetycja) Promotor regionalnych i krajowych działań Kreator regionalnych/krajowych zdolności i umiejętności Centralny punkt dla kształtowania polityki rozwoju regionalnego Centralne miejsce dla współpracy na linii biznes-biznes, biznes-nauka

Jak budować konkurencyjność klastra? Tworzyć nową wartość dla klientów Być innym niż konkurencja, lepszym niż konkurencja Wnosić coś unikalnego, trudnego do imitacji i odtworzenia Rozwijać aktywności, zasoby i wiedzę do podniesienia efektywności kosztowej Wspólne działać na rzecz utrzymania efektów

Rola (szanse) klastrów przemysłów kreatywnych – na słodko Motor rozwoju społecznego, kulturalnego, gospodarczego ale w koncepcji „creme de la creme” - zogniskowanie Kreator i skarbnica nowych idei i form współpracy Animator regionalnych i krajowych działań Centralne miejsce dla wyłaniania talentów i zdolności „Wisienka na torcie” dla inwestorów w regionie Kluczowy punkt dla kształtowania wizji rozwoju regionu

Przyszłość klastrów Perspektywy postrzegania i znaczenia klastrów Perspektywa Europy i kraju Perspektywa regionu Perspektywa sieci i organizacji

Inicjatywy wspierające klastry na poziomie UE EUROPEAN CLUSTER EXCELLENC E INITIATIVE EUROPEAN CLUSTER OBSERVATO RY CLUSTER PARNERSHI PS (CLUSTER-IP) EUROPEAN CLUSTER ALLIANCE EUROPEAN CLUSTER POLICY GROUP INTERR EG Fundusze strukturalne FP 7 Polityka współpracy Nowe i lepsze narzędzia Ekspertyzy Wsparcie jakości Analizy Klastry światowej klasy World Class Clusters sezon na zarządzanie klastrami i menedżerów klastra W Polsce PARP, IBnGR, UM

W jakim kierunku zmierzają polskie klastry? Klastry światowej klasy World Class Clusters sezon na zarządzanie klastrami strategie klastrów menedżerów klastra koordynatorów klastra struktury klastra projekty klastra finansowanie klastrów W kierunku „zamkniętego” modelu klastra Programy krajowe i regionalne

Klastry – perspektywa sieci i organizacji Klastry na świecie i w Europie Klastry w Polsce W Europie nie brakuje klastrów, ale nie zawsze dysponują one niezbędną masą krytyczną i zdolnością do innowacji, by w trwały sposób stawić czoła globalnej konkurencji i osiągnąć klasę światową. W Polsce popularność klastrów znacznie wzrasta. Niestety czasami prezentowane przez organizacje podejście wskazuje raczej na wykorzystanie środków unijnych, a nie na budowanie strategii współpracy. W miarę zwiększania się międzynarodowej konkurencji zwiększa się presja osiągnięcia doskonałości. W Polsce jest niewiele przykładów rozwijających się klastrowych. Klucz: Poszukiwanie silnych powiązań opartych na innowacyjnych pomysłach, wspartych przez centra wiedzy.

Klastry na świecie i w Europie Klastry w Polsce Inicjatywy dotyczące klastrów w coraz większym stopniu zarządzane są przez wyspecjalizowane instytucje, znane jako organizacje klastrów, które przybierają różne formy, począwszy od stowarzyszeń o charakterze niezarobkowym, poprzez publiczne agencje, aż po przedsiębiorstwa. Jednak jak dotąd umiejętności i profesjonalizm menedżerów klastrów nie zdobyły właściwego uznania. Problemy związane z zarządzaniem klastrami, wypracowywaniem wspólnej strategii i projektów, tworzeniem struktur, podziałem ról w strukturze klastra itd. to „codzienność” klastrów. Niestety większość działań opiera się na formalnej stronie funkcjonowania klastrów. Mało uwagi poświęca się pozostałym relacjom: poznawczym, społecznym, opartych na zaufaniu, funkcjonalnym, strukturalnym, itp. Ponadto brakuje modeli zarządzania klastrami.

Klastry na świcie i w Europie Klastry w Polsce Zarządzanie klastrami powinno być uznane za nowy rodzaj kwalifikacji zawodowych, wymagających wysokich standardów i profesjonalizmu Zarządzanie klastrami, zarządzanie sieciami współpracy, animatorzy klastrów, brokerzy sieciowi to zawody, na które zwracają uwagę koordynatorzy klastrów.

Klastry województwa śląskiego 1. E-południe 2. Klaster “3x20” 3. Innowacyjny Śląski Klaster Czystych Technologii Węglowych 4. Euro-centrum klaster technologii energooszczędnych 5. Klaster Budownictwa Pasywnego i Energooszczędnego 6. Śląski Klaster Wodny 7. MedSilesia – Śląska Sieć Wyrobów Medycznych 8. Sieć Transportu Szynowego 9. Śląski Klaster Lotniczy 10. NT Hills – Wzgórza Nowych Technologii 11. Beskidzka Organizacja Turystyczna (BOT)

Jeden z przykładów wsparcia dla klastrów w woj. ślaskim „Zarządzanie, wdrażanie i monitorowanie Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego” – projekt systemowy 8.2.2 POKL – Lider Urząd Marszałkowski, Partnerzy: Politechnika Śląska, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Główny Instytut Górnictwa, Akademia Sztuk Pięknych Studia podyplomowe Szkolenia Spotkania informacyjne Menedżer innowacji Broker sieci Kadry dla rozwoju innowacji Regionalna Strategia Innowacji, Program Rozwoju Technologii, Ekspertyza – klastry w woj. śląskim Animatorzy sieci, innowacji

Animatorzy sieci innowacji Środowisko pracy: przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, uczelnie wyższe, instytucje otoczenia biznesu, samorządy klastry i sieci współpracy Cele działalności: rozwój innowacji budowa sieci współpracy transfer technologii pobudzanie kreatywności rozwój przedsiębiorczości Zakres działań/pomocy animatora sieci innowacji: identyfikacja potrzeb w zakresie nowoczesnych, innowacyjnych technologii dla przedsiębiorstw poprzez przeprowadzona diagnozę potrzeb technologicznych, pozyskiwanie partnerów do współpracy z sektorów nauki i biznesu w zakresie innowacyjnych rozwiązań technologicznych i wymiany wiedzy wspieranie i animowanie klastrów i inicjatyw klastrowych, prezentacja informacji o możliwościach badawczych, opracowaniach know-how jednostek badawczych użytecznych w sferze biznesowej, promocja oferty jednostek badawczo-rozwojowych wśród przedsiębiorców, inicjowanie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami.

Animatorzy sieci innowacji Ireneusz KRUSZELNICKI Subregion: południowy województwa Śląskiego tel. 669 004 783 Ireneusz.Kruszelnicki@polsl.pl Obszar merytoryczny: współpraca merytoryczna i techniczno-handlowa na linii biznes-nauka Obszary technologiczne: technologie medyczne (ochrony zdrowia), nanotechnologie i nanomateriały Piotr KORDEL Subregion centralny/południowy woj. śląskiego tel. 669 003 493 e-mail: Piotr.Kordel@polsl.pl Obszar merytoryczny: organizacja i zarządzanie sieciami międzyorganizacyjnymi Obszary technologiczne: technologie medyczne, technologie dla ochrony środowiska, przemysł maszynowy, samochodowy, lotniczy i górniczy

Animatorzy sieci innowacji Sławomir OLKO subregion północny województwa śląskiego tel. 669 001 709 Slawomir.Olko@polsl.pl Obszar merytoryczny: Organizacja klastrów technologicznych Obszary technologiczne: technologie dla energetyki i górnictwa, technologie informacyjne i telekomunikacyjne, produkcja i przetwarzanie materiałów Mirosław MATUSEK Subregion centralny województwa śląskiego tel. 669 001 712 Miroslaw.Matusek@polsl.pl Obszar merytoryczny: Rozwój nowych produktów, uruchomienie nowej produkcji. Obszary technologiczne: technologie informacyjne i telekomunikacyjne, produkcja i przetwarzanie materiałów, ochrona środowiska Jan WRÓBELSKI subregion centralny województwa śląskiego tel. 669 005 219 Jan.Wrobelski@polsl.pl Obszar merytoryczny: finansowanie innowacji Obszary technologiczne: technologie dla energetyki i górnictwa, technologie informacyjne i telekomunikacyjne, produkcja i przetwarzanie materiałów, przemysł maszynowy, samochodowy, lotniczy i górniczy.

I. Śląskie Forum Klastrów – 24-25 marca 2011 Założeniem organizatorów było przedstawienie aktualnych możliwości rozwoju klastrów oraz próba identyfikacji ograniczeń funkcjonowania klastrów w woj. śląskim. Spotkanie w ramach Forum pozwoliło na wymianę poglądów, szczególnie w zakresie potrzeb tworzenia regionalnej polityki klastrowej, jak również na zapoznanie się z założeniami nowych konkursów krajowych i regionalnych , których celem jest wspieranie inicjatyw i klastrów w Polsce i regionie. Spotkanie informacyjne, warsztaty i szkolenie Prezentacje wszystkich zainteresowanych klastrów Warsztaty w układzie dyskusji wokół stołów: strategia, innowacja; działalność operacyjna klastra, wsparcie dla klastrów, współpraca między klastrami i współpraca międzynarodowa Badanie świadomości współpracy wśród uczestników Forum Łącznie ponad 80 osób

Ekspertyza – klastry województwa śląskiego – rekomendacje dla dalszego rozwoju Celem badania jest zidentyfikowanie i ocena istniejących w województwie śląskim inicjatyw klastrowych i klastrów, biorąc pod uwagę rolę, jaką mogą one pełnić w gospodarce regionalnej oraz warunki, które determinują ich rozwój. Prace prowadzone są pod kierownictwem prof. Jana Stachowicza

Nowe perspektywy dla klastrów Zmiana historycznego podejścia do klastrów jako geograficznej aglomeracji Uczelnie się współpracy, rozwój potencjału do innowacji Koncentracja na niszach i specjalizacjach technologicznych Nowa forma relacji miedzyorganizacyjnych – sieci są zdominowane przez wiedzę opartą na „intensywnych” relacjach Dyfuzja wiedzy ma charakter wysoce selektywny uzależniony od zdolności i zaufania Klastry jako instytucje wiedzy generują możliwości wyższej konkurencyjności uczestników i regionu

Jesteśmy skoncentrowani na projektach nie na myśleniu strategicznym? Czy wraz z zakończeniem programów wsparcia skończy się popularność klastrów w Polsce? Jesteśmy skoncentrowani na projektach nie na myśleniu strategicznym?

Sukces klastra i współpracy To nie sprint – to pełny maraton „Getting together is a strat, Staying together is progress, Working together is success.” (Henry Ford 1863-1947)

Dziękuję za uwagę Dr inż. Lilla Knop Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania ul. Roosevelta 42 41-800 ZABRZE tel. +48 32 2777 374 lilla.knop@polsl.pl