Zarządzanie zmianą gospodarczą – proces zmiany i uwarunkowania zmiany materiał pomocniczy dla uczestników warsztatów dr Krzysztof Wrana Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego w Katowicach Górnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości im. K. Goduli w Chorzowie

Zmiany – ogólna typologia

Dynamika zmiany ewolucja: „skok”: długotrwałe procesy, możliwe do prognozowania w zakresie ilościowym i jakościowym, bez gwałtownych odstępstw od głównej linii rozwojowej → konieczność zmiany pojawia się po przekroczeniu „masy krytycznej” wywołanej nagromadzeniem konsekwencji procesu ewolucyjnego „skok”: nagłe załamanie dotychczasowych trendów rozwojowych, gwałtowne pojawienie się nowych zjawisk lub procesów, trudne lub niemożliwe do prognozowania, generujące nową sytuację decyzyjną.

Charakter zmiany ze względu na rodzaj ingerencji zmiana ilościowa – ingerencja dotycząca skali systemu oraz skali uzyskiwanych efektów, zmiana jakościowa – ingerencja dotycząca sposobu funkcjonowania systemu oraz rodzaju uzyskiwanych efektów,

Geneza zmiany zmiana naturalna: zmiana wymuszona (reaktywna): zmiana bez ingerencji podmiotu zarządzającego, będąca wynikiem samoistnych procesów, nieodkształcana decyzjami podmiotu zarządzającego, zmiana wymuszona (reaktywna): zmiana, w której udział bierze podmiot zarządzający, a jego decyzje są dyktowane przez zaistniałe procesy o charakterze samoistnym, zmiana zaplanowana (antycypacyjna): wiodąca rola podmiotu zarządzającego, uprzedzającego procesy, dążącego do kontroli procesów i kształtowania nowych procesów.

Charakter zmiany ze względu na poziom kontroli zmiana niekontrolowana wszystkie bądź większość elementów i powiązań systemu zmieniają się bez udziału podmiotu zarządzającego; systemem rządzi „wypadek”; bieżące korygowanie: kontekstowa ingerencja w zachodzący spontanicznie proces zmiany dla zachowywania zadowalających stanów; korygowanie pojedynczych elementów systemu lub wybranych powiązań; zmiana kontrolowana: przeprowadzana niezależnie od innych zjawisk zaplanowana ingerencja w wybrane elementy i powiązania systemu lub modyfikacja systemu jako całości.

Charakter zmiany ze względu na głębokość likwidacja – rezygnacja z całego układu/systemu, odcinanie – pozbywanie się elementów systemu, naprawa, regeneracja – przywracanie pełnej wartości starego systemu bez nadawania mu nowych cech, ulepszanie – budowanie w ramach systemu nowych elementów i powiązań oraz nadawanie staremu systemowi nowych cech i funkcji, zastępowanie, budowanie nowego, konsolidacja – wzmacnianie systemu dotychczasowego bez wprowadzania istotnych zmian Czy zachowanie status quo jest równoznaczne z brakiem zmian?

Typologia zmian organizacyjnych dobrowolne narzucone 1. Źródło zmiany zachowawcze rozwojowe 2. Cel zmiany Przykład zmiany zachowawczej: redukcja kosztów, zwolnienia pracowników, wycofanie się z produkcji jakiegoś wyrobu. Przykład zmiany rozwojowe: wprowadzenie nowej technologii zwiększającej jakość, wprowadzenie nowych metod pracy, sposobów zarządzania zwiększających wydajność, efektywność, motywację, wejście na nowe rynki. struktura technologia ludzie 3. Strategia zmiany

Typologia zmian organizacyjnych całościowe częściowe 4. Zakres zmiany innowacyjne adaptacyjne 5. Oryginalność zmiany reaktywne wyprzedzające 6. Czas zmiany negatywne obojętne pozytywne 7. Efekt zmiany

Zmiany w kontekście decyzyjnym

Kiedy łatwo decydować się na zmiany? sytuacja krytyczna: NIC DO STRACENIA, WSZYSTKO DO ZYSKANIA sytuacja komfortowa: DUŻE KORZYŚCI PRZY ZNIKOMYM RYZYKU

Problemy decyzyjne (wg H. Simona i A. Newella) dobrze ustrukturalizowane (well-structured) – sformułowane ilościowo, w których istotne zależności wyrażone są w liczbach lub symbolach, nie ustrukturalizowane (unstructured) – wyrażone jakościowo, w których brak ilościowych zależności między elementami, słabo ustrukturalizowane (ill structured) – mieszane, zawierające zarówno elementy jakościowe, jak i ilościowe, przy czym dominują jakościowe, mało rozpoznane, nie określone aspekty, np. większość problemów ekonomicznych, technicznych, politycznych i wojskowych.

Sytuacje decyzyjne (wg J. Mothesa) /1/2/ sytuacje zdeterminowane – na skutki wpływają jedynie parametry całkowicie określone, sytuacje losowe – podjęcie decyzji zależy od parametrów losowych, których zmiany mogą być w pewnym sensie przewidziane, a więc gdy te parametry mają znane rozkłady prawdopodobieństwa; decyzję podejmuje się wówczas w sytuacji (lub przestrzeni) losowej,

Sytuacje decyzyjne (wg J. Mothesa) /2/2/ sytuacje niepewne – wpływ na skutki mają parametry niepewne, których zmian nie można przewidzieć; decyzje podejmuje się wtedy w sytuacji (lub przestrzeni) niepewnej, sytuacje konfliktowe – wśród parametrów wpływających na skutki decyzji istnieją parametry kontrolowane (lub mogące być kontrolowane) przez antagonistów; decyzje podejmuje się w sytuacji (lub przestrzeni) konfliktowej,

Zmiana jako odpowiedź na sytuacje decyzyjne odpowiedź na zmiany ewolucyjne: zmiany sukcesywnie dokonywane w powiązaniu z postępem procesu ewolucyjnego, zmiany podejmowane po przekroczeniu przez proces ewolucyjny wartości progowej; odpowiedź na zmiany skokowe: reakcja na kluczowe zmiany o odczuwalnej „masie krytycznej”, reakcja na drobne zmiany, których suma przekracza „masę krytyczną”, reakcja na drobne zmiany (wykrywane przez system wczesnego ostrzegania) i uprzedzanie sytuacji w których suma ich konsekwencji przekracza „masę krytyczną”.

Zmiana w kontekście dynamiki sytuacji decyzyjnej = PLAN + IMPROWIZACJA ZMIANA = STRATEGIA + TAKTYKA ZMIANA = WIZJA + KONTEKST ZMIANA = AKTYWNE KSZTAŁTOWANIE + ADAPTACJA

Istota zarządzania zmianą przekształcenie elementów systemu przekształcenie funkcjonowania mechanizmu Zarządzanie zmianą = kształtowanie elementów + kształtowanie powiązań = Zarządzanie procesem

Istota zmiany procesowej kształtowanie wszystkich elementów i powiązań w ramach systemu? kształtowanie kluczowych elementów systemu oraz kluczowych powiązań dla wywołania zmiany w całym systemie!

Motoryczność i zależność czynników motoryczność – czynnik, którego zmiana silnie wpływa na zmiany całego systemu (czynnik, w który ingerencja pociąga za sobą największe zmiany w systemie), zależność – czynnik silnie wrażliwy na zmiany zachodzące wewnątrz systemu.

Motoryczność i zależność - kombinacje czynnik motoryczność zależność wyjaśniający silna słaba autonomiczny niestabilny wynikowy

Zarządzanie zmianą – kontekst czasowo-decyzyjny zmiana reaktywna – zmiana stanowiąca odpowiedź na dokonujące się zdarzenia, zmiana antycypacyjna – zmiana uprzedzająca pewne zdarzenia.

Podstawy zarządzania zmianą

Pojęcie zarządzania zmianą Zarządzanie zmianą to świadome i zorganizowane działanie mające na celu zaplanowanie i wprowadzenie zmian w organizacji.

Istota procesu zarządzania zmianą przystosowywanie rzeczywistości do nowych potrzeb i warunków, doskonalenie sprawności funkcjonowania organizacji, formułowanie wariantów rozwiązań doskonalących rzeczywistość, podejmowanie decyzji w zakresie wyboru rozwiązania uznanego za najlepsze, spełniającego przyjęte kryteria, wdrażanie wybranego rozwiązania do praktyki.       proces powtarzalny , ze względu na dezaktualizację rozwiązań

Model oceny potrzeby wprowadzania zmian    ZMIANA = (A x B x C) > K   A – poziom niezadowolenia z istniejącego status quo B – atrakcyjność wizji zmiany oraz nowego modelu zarządzania C – poziom komplikacji procesu wdrażania zmiany, realizm planu działania, czas uzyskania efektów K – koszty zmian w wymiarze ekonomicznym i społecznym

Fundamenty dobrego zarządzania zmianami analizy oparte na systemie permanentnego monitoringu, precyzyjne cele działania, dialog z partnerami dla stałego identyfikowania ewolucji oczekiwań, otwartość na generowanie niekonwencjonalnych pomysłów połączona z umiejętnością adaptowania dotychczasowych rozwiązań.

testowanie konsekwencji zastosowania teorii PĘTLA UCZENIA SIĘ - MODEL KOLBA konkretne doświadczenia testowanie konsekwencji zastosowania teorii w nowych sytuacjach tworzenie pojęć abstrakcyjnych i teorii obserwacja i refleksja

Zdolności kształtujące jakość dokonywanych zmian zdolność do analizy i syntezy faktów, zdolność do twórczego myślenia – heurystyka, zdolność do wykorzystywania szans – przedsiębiorczość, zdolność decyzyjna – dostęp do potencjałów którymi można dysponować w sposób realny, zdolność konkurencyjna – umiejętność antycypowania zdarzeń, wyprzedzania innych, bycia pierwszym, wyznaczania nowych standardów, zdolność uczenia się – wyciąganie wniosków dla poprawy efektywności następnych zmian.

Cel zarządzania zmianami ukształtowanie nowego stanu ukształtowanie nowego procesu

Kształtowanie rozwoju systemu zmiany ilościowe i jakościowe w obrębie elementów systemu – zasadnicza domena projektowania doskonalenie poszczególnych elementów w powiązaniu z całością systemu oraz kształtowanie relacji pomiędzy elementami systemu – domena programowania