Turystyka szkolna w świetle przepisów oświatowych.

Turystyka i krajoznawstwo Emocje, przeżywanie przygód, integracja, tolerancja, współpraca w zespole, odpowiedzialność za siebie i innych, przestrzeganie regulaminu – określonych zasad, norm etycznych Podróże mające na celu obserwowanie i poznawanie przyrody: roślin, zwierząt, form geologicznych, obszarów wodnych Wypoczynek i rekreacja – aktywność sprzyjająca zachowaniu zdrowia: wędrówki piesze, rowerowe, górskie, żeglarskie, kajakowe, narciarskie, motorowodne, autokarowe, bezpieczny wypoczynek Umiejętności – lingwistyczne, organizacyjne, komunikacyjne, umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji Poznawanie środowiska i kultury odwiedzanego kraju, regionu, miejscowości (zabytki, instytucje, wydarzenia kulturalne)

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły - przepisy Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. Nr 135, poz. 1516) dyrektor szkoły/placówki opracowuje zasady regulujące organizację szkolnych wycieczek/imprez, z uwzględnieniem aktów prawnych, w tym przepisów wynikających z ustawy o usługach turystycznych: Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami). Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 roku o kulturze fizycznej (tekst jednolity Dz. U z 2007 r. Nr 226, poz. 1675 ze zmianami).

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły - przepisy Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r., Nr 108, poz. 908 ze zmianami). Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2004 r.  Nr 223, poz. 2268 ze zmianami). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie określenia warunków  bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne ( Dz. U. z 1997 r., Nr 57, poz.358). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych    szkołach i placówkach (Dz. U. z 2002 r., Nr 6, poz. 69 ze zmianami).

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły - przepisy Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (zmiana z dnia 9 grudnia 2009r. - Dz. U. z 2009 r. Nr 218, poz. 1696). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 września 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 101, poz. 1095). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 175, poz. 1042).

Szkolne formy turystyki i krajoznawstwa Wycieczki przedmiotowe – organizowane w celu uzupełnienie obowiązującego programu nauczania Wycieczki krajoznawczo-turystyczne – mają na celu wzbogacenie procesu dydaktyczno-wychowawczego, wymagają od uczestników przygotowania specjalistycznego Wycieczki turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne – wymagają od uczestników przygotowania specjalistycznego Imprezy krajoznawczo-turystyczne, takie jak: biwaki, konkursy, turnieje, kształtują kulturę wypoczynku dzieci i młodzieży Imprezy wyjazdowe – związane z realizacja programu nauczania, np. zielone szkoły służą m.in. poprawie stanu zdrowia dzieci i młodzieży z terenów zagrożonych ekologicznie Ww. formy krajoznawczo-turystyczne mogą być organizowane poza granicami kraju.

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły Wycieczki zagraniczne W przypadku organizowania wycieczki zagranicznej obowiązują takie same zasady, jak przy organizacji wycieczki na terenie kraju.  Zgodę na jej organizację wyraża dyrektor szkoły po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny, 14 dni przed jej organizacją Zawiadomienie musi zawierać: nazwę kraju, czas pobytu, program pobytu, imię i nazwisko kierownika oraz opiekunów, listę uczniów biorących udział w wyjeździe wraz z określeniem ich wieku oraz ubezpieczenie uczestników i opiekunów na czas wyjazdu - ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia.  Kierownik wycieczki bądź jeden z opiekunów powinien posługiwać się językiem kraju, który jest miejscem pobytu oraz kraju, przez który uczestnicy podróżują. Dokumentacja wycieczki zagranicznej powinna zawierać również Listę Podróżujących dla wycieczek w Unii Europejskiej, która stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 września 2005 r. (Dz. U. 188 poz.1582) oraz potwierdzenie ubezpieczenia uczestników (od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia za granicą) tzn. wskazywać nazwę firmy ubezpieczającej i numer polisy (lub kserokopię polisy). Stosowanie formularza Listy Podróżujących dla wycieczek w Unii Europejskiej, zgodnie z rozporządzeniem dotyczy uczniów pochodzących z państw trzecich przebywających w Państwach Członkowskich (Dz. Urz. WE L 327 z 19.12.1994r)

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły KARTA WYCIECZKI /IMPREZY (wzór) Cel i założenia programowe wycieczki (imprezy)………………………………………………………………… Trasa wycieczki (imprezy)……………………………………………... Termin .............................. ilość dni ................ klasa/grupa Liczba uczestników: Kierownik (imię i nazwisko) : Liczba opiekunów : Środki transportu:  

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych przez szkoły OŚWIADCZENIE Zobowiązuję się do przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach i imprezach dla dzieci i młodzieży. Opiekunowie wycieczki (imprezy) Kierownik wycieczki (imprezy) (imiona i nazwiska oraz podpisy) ……………………………….... ……………………………………. (podpis) Kierownik wycieczki nie może pełnić jednocześnie funkcji opiekuna - § 12 i § 13 ww. rozporządzenia.

HARMONOGRAM WYCIECZKI (IMPREZY) Data i godz. wyjazdu Ilość km Miejscowość Program Adres punktu noclegowego i żywieniowego Adnotacje organu prowadzącego Zatwierdzam ……………………. i sprawującego nadzór pedagogiczny (pieczęć i podpis dyrektora szkoły) (jeśli organy nie mają zastrzeżeń do warunków organizacji, potwierdzają na karcie fakt powiadomienia)

Organizacja wycieczek i imprez turystycznych szkolnych Organizatorami form turystycznych mogą być: Wycieczki i imprezy realizujemy w ramach zajęć: przedszkola szkoły lekcyjnych pozalekcyjnych pozaszkolnych placówki W organizowaniu form działalności, o której mowa w ust. 1 rozporządzenia, szkoły mogą współdziałać ze stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których przedmiotem działalności jest krajoznawstwo turystyka.

Zadania dyrektora w zakresie wycieczek W każdym przypadku dyrektor szkoły, przed wyrażeniem zgody na organizację wycieczki lub imprezy turystycznej musi upewnić się, że organizacja, program i planowany przebieg zajęć dostosowane są do wieku, zainteresowań i potrzeb uczniów, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej, a także przygotowania i umiejętności specjalistycznych (§ 5 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki).

Zadania dyrektora w zakresie organizacji wycieczek Wyznacza spośród kadry pedagogicznej kierownika wycieczki szkolnej lub inną osobę pełnoletnią, zgodnie z wymogami rozrządzenia w tym zakresie. Przy organizacji każdej imprezy lub wycieczki jej kierownik zobowiązany jest do przedłożenia do zatwierdzenia dyrektorowi karty wycieczki. Zatwierdza kartę wycieczki i harmonogram, w tym program na druku stanowiącym załącznik do rozporządzenia, opracowany przez kierownika wycieczki szkolnej. Zatwierdza listę uczniów biorących udział w wycieczce. Prowadzi dokumentację merytoryczną i finansową dotyczącą wycieczek/imprez szkolnych i udostępnia ją instytucjom nadzorującym szkołę. Czuwa nad realizacją planowanych wycieczek szkolnych zgodnie z określoną procedurą. Sprawuje nadzór, w tym weryfikuje realizację zadań wyznaczonych kierownikowi wycieczki szkolnej przez przedmiotowe rozporządzenia. Zawiadamia o organizowanej wycieczce zagranicznej organ nadzoru pedagogicznego i organ prowadzący szkołę.

Zadania kierownika wycieczki szkolnej, w tym zagranicznej Opracowuje program i harmonogram wycieczki lub imprezy Ustala bazę noclegową dla uczestników wycieczki uwzględniając bazę szkolnych schronisk młodzieżowych Ubezpiecza uczestników wycieczki od następstw nieszczęśliwych wypadków i od kosztów leczenia Opracowuje regulamin i zapoznaje z nim uczestników Uzyskuje zgodę rodziców/prawnych opiekunów na udział w wycieczce Sporządza listę uczestników Określa zadania opiekuna w zakresie realizacji programu, zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczki lub imprezy Zapewnia warunki do pełnej realizacji programu i regulaminu wycieczki lub imprezy oraz sprawuje nadzór w tym zakresie Zapoznaje uczestników z zasadami bezpieczeństwa oraz zapewnia warunki do ich przestrzegania Dokonuje podziału zadań wśród uczestników Organizuje transport, wyżywienie i noclegi dla uczestników Nadzoruje zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy Dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki Dokonuje podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki lub imprezy po jej zakończeniu Dowodami finansowymi są przede wszystkim podpisane przez rodziców dzieci listy wpłat oraz rachunki, faktury i bilety wydane przez uprawnione do danego rodzaju działalności podmioty gospodarcze.

Zadania opiekuna wycieczki szkolnej Wykonuje inne zadania zlecone przez kierownika Sprawuje opiekę nad powierzonymi mu uczniami Sprawuje nadzór nad przestrzeganiem regulaminu przez uczniów, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa Współdziała z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki lub imprezy Nadzoruje wykonanie zadań przydzielonych uczniom

Dokumentacja wycieczek szkolnych krajowych i zagranicznych Obejmuje: Kartę wycieczki, program i harmonogram, który zatwierdza dyrektor szkoły (wzór karty stanowi załącznik do rozporządzenia). Program wycieczki lub imprezy organizowanej przez szkołę powinien być dostosowany do wieku, zainteresowań i potrzeb uczniów, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej, stopnia przygotowania i umiejętności specjalistycznych. Listę uczestników podpisaną przez dyrektora. Kalkulację planowanych kosztów wycieczki. Zgody rodziców / prawnych opiekunów w przypadku gdy uczniowie są niepełnoletni (na piśmie) Potwierdzenie, iż uczniowie zostali ubezpieczeni od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia (polisa ubezpieczeniowa).

Dokumentacja organizowanych wycieczek szkolnych krajowych i zagranicznych Regulamin wycieczki (wynikający ze specyfiki wycieczki, uwzględniający zasady bezpieczeństwa) opracowany przez kierownika wycieczki, z którym zapoznaje się wszystkich uczestników przed wyjazdem na wycieczkę. Umowa pomiędzy dyrektorem szkoły a podmiotem zapewniającym zakwaterowanie, wyżywienie, realizację niektórych punktów programu oraz opiekę medyczną, a często transport uczniów i ich opiekunów. Sprawozdanie merytoryczne (potwierdzające realizację programu wyjazdu wg wymagań ustalonych przez dyrektora). Protokoły przeprowadzonych zawodów, konkursów. Dokumentacja powypadkowa (zgodnie z rozdziałem czwartym rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach). Sprawozdanie finansowe (rozliczenie kosztów przejazdu, zakwaterowania, wyżywienia kierownika i opiekunów wycieczek lub imprez, wydatki programowe ). Zadania wyznaczone dla opiekunów wycieczek.

Bezpieczeństwo uczestników wycieczek /imprez Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach - § 32 nie precyzuje liczby opiekunów ani sposobu zorganizowania opieki nad uczniami (wychowankami). Decyzję w tej sprawie podejmuje dyrektor szkoły, który biorąc pod uwagę: wiek uczestników stopień ich rozwoju psychofizycznego, stan zdrowia, ewentualna niepełnosprawność uczestników, a także: specyfikę zajęć, warunki topograficzne, pogodowe i organizacyjne, doświadczenie zawodowe opiekunów – zatwierdza podpisem na karcie wycieczki liczbę i skład opiekunów wycieczki lub imprezy.

Bezpieczeństwo uczestników wycieczek Istnieją jednak przepisy szczególne, ściśle określające minimalną liczbę lub kwalifikacje opiekunów w przypadku organizacji zajęć ruchowych w miejscach potencjalnie niebezpiecznych. Wynajęci przewodnicy czy ratownicy nie powinni być wliczani do minimalnej liczby opiekunów, ponieważ ich zadania są specyficzne i wykraczają poza zadania opiekuna wycieczki czy imprezy. Przy organizacji wycieczek, dla których przepisy prawa nie precyzują szczegółowej normy określającej liczbę uczniów mogących pozostawać pod opieką jednego opiekuna/wychowawcy, dyrektor może postąpić w dwojaki sposób: każdorazowo przy zatwierdzaniu karty wycieczki może określać ilość opiekunów potrzebnych do zapewnienia właściwej opieki, zarządzeniem dyrektora wprowadzić stale minimalne normy liczby dzieci pozostających pod opieka jednego opiekuna. Wymaga to jednak dobrej znajomości prawa oświatowego oraz możliwości uczniów i doświadczenia pedagogicznego nauczyciela. W tym przypadku powinien istnieć zapis uprawniający dyrektora do zaostrzenia norm zapisanych w zarządzeniu w przypadkach szczególnych (niepełnosprawność dziecka, stan zdrowia, problemy wychowawcze, itp.)

Pobyt w górach Szczególną ostrożność należy zachować organizując wycieczkę w terenach górskich lub nad wodą. Wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1 000 m n.p.m., mogą prowadzić tylko górscy przewodnicy turystyczni. Treningi na terenach górskich, poza trasami narciarskimi i turystycznymi, powinny odbywać się z udziałem górskiego przewodnika turystycznego. Jeśli wycieczka lub impreza odbywać się będzie: na terenie położonym powyżej 600 m nad poziomem morza, którego rzeźba terenu stwarza zagrożenie dla zdrowia i życie osób na nim przebywających lub którego zagospodarowanie rekreacyjno - sportowe kwalifikuje do uprawiania turystyki, rekreacji ruchowej i sportu w górach lub na terenie leżącym poniżej 600 m n.p.m., którego rzeźba stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia osób na nim przebywających lub którego zagospodarowanie rekreacyjno-sportowe kwalifikuje do uprawiania turystyki, rekreacji ruchowej i sportu w górach, należy zastosować przepisy podanego wcześniej rozporządzenia RM w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne. Koniecznym jest opracowanie regulaminu wycieczki, w którym zostaną określone warunki zapewniające bezpieczeństwo uczestników . Szczegółowe uprawnienia górskich przewodników turystycznych na obszarach poszczególnych grup górskich, a także wykaz polskich miast, w których zorganizowana wycieczka zwiedzanie powinna kontynuować z przewodnikiem określa – rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 marca 2011 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek - Dz. U. z 2011 r. Nr 60, poz. 302.

Pobyt nad wodą Szczegółowe warunki bezpieczeństwa osób korzystających z kąpielisk i pływalni określone są w rozporządzeniu RM w sprawie warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne. W zajęciach prowadzonych w zorganizowanych grupach na jedną osobę nie może przypadać więcej niż 15 uczestników. Niezbędne jest oddzielenie funkcji osoby prowadzącej zajęcia od funkcji ratownika nadzorującego wszystkie kapiące się osoby. Obowiązkiem opiekuna grupy jest zapoznanie podopiecznych z regulaminem korzystania z kąpieliska lub pływalni (musi być na każdym obiekcie, w widocznym miejscu). Należy podkreślić, ze nadzór nad dziećmi korzystającymi z kąpielisk i pływalni może sprawować nauczyciel pełniący funkcję opiekuna (dobrze byłoby, gdyby to był nauczyciel wychowania fizycznego, lub osoba posiadająca uprawnienia instruktora pływania). Zajęcia na krytej pływalni mogą odbywać się tylko w obecności instruktorów pływania i ratowników.

Uwagi dotyczące organizacji wycieczek/imprez szkolnych Pożądaną praktyką w kierowaniu szkołą czy placówką oświatową powinno być, aby wszyscy nauczyciele zostali przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Wychowanie fizyczne turystyka Godziny zajęć wychowania fizycznego można realizować w formie aktywnych form turystyki (rozporządzenie Ministra edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego - Dz. U. Nr 175 z 2011 r., poz. 1042) Korzystanie z usług turystycznych przez szkoły Szkoły/placówki winny korzystać ze świadczonych usług turystycznych wyłącznie ze strony podmiotów posiadających zaświadczenie o wpisie do rejestru organizatorów i pośredników turystycznych wydane przez Urząd Marszałkowski, adekwatny do miejsca prowadzenia działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę – ustawa o usługach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r.  Nr 223, poz. 2268 ze zmianami).

Finansowanie wycieczek szkolnych Działalność szkoły w zakresie krajoznawstwa i turystyki szkolnej może być finansowana ze środków pozabudżetowych (§ 16 ww. rozporządzenia), a w szczególności: odpłatności uczniów biorących udział w wycieczce, ze środków pochodzących z działalności samorządu uczniowskiego i działalności organizacji młodzieżowych działających w szkole, ze środków wypracowanych przez uczniów, ze środków przekazanych przez radę rodziców lub radę szkoły, a także osoby fizyczne i prawne.

Dziękuję za uwagę Danuta Zakrzewska, st. wizytator Kuratorium Oświaty w Łodzi Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim