Pedagogika specjalna dział pedagogiki, którego podmiotem jest człowiek wymagający wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnorakich trudności, utrudniających mu rozwój i funkcjonowanie społeczne. Zajmuje się osobami w każdym wieku, starając się odpowiadać na ich szczególne potrzeby: rozwojowe w wieku niemowlęcym, edukacyjne i wychowawcze w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz dorastania, a także socjalizacyjne i zawodowe w wieku dojrzałym.

Przedmiot pedagogiki specjalnej opieka, terapia, kształcenie, wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń w każdym okresie życia

Podmiot pedagogiki specjalnej ludzie, których rozwój jest lub może być utrudniony w stopniu, w którym ani jednostka za pomocą własnych mechanizmów psychicznej regulacji, ani rutynowe metody postępowania pedagogicznego nie są w stanie utrudnień tych wyeliminować

utrudnienia ograniczające możliwości rozwojowe jednostki mogą dotyczyć wyłącznie lub równocześnie: sfery funkcjonowania fizycznego (niesprawność motoryczna i somatyczna) ruchowa gr. somatikos- dotycząca ciała, fizyczna, cielesna sfery funkcjonowania społecznego (niesprawność w zakresie realizacji zachowań zgodnych z normami współżycia społecznego) sfery funkcjonowania psychicznego (niesprawność sensoryczna i intelektualna) doznawana za pomocą zmysłów; czuciowa, wrażeniowa

DZIAŁY I DZIEDZINY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ ODCHYLEŃ OD NORMY vb p. zdolnych i uzdolnionych p. resocjalizacyjna p.korekcyjna p.lecznicza, terapeutyczna 1.niedostosowanie społeczne aspołeczność antyspołeczność 2.demoralizacja 3.przestępczość wybitne zdolności ogólne  uzdolnienia kierunkowe 1.trudności w uczeniu się 2.parcjalne zaburzenia rozwoju 3.zaburzenia mowy 4.zaburzenia emocjonalne 1.choroby przewlekłe 2.niesprawność ruchowa 3.odmienność somatyczna 4.autyzm, zespoły psychozopodobne 5. starość p.rewalidacyjna, rehabilitacyjna upośledzenie umysłowe  wady wzroku  wady słuchu  sprzężone upośledzenie

oligofrenopedagogika (gr.: „oligos”- mały, nieznaczny- "phren" -umysł; obniżona sprawność umysłowa) dziedzina pedagogiki specjalnej zajmująca się wychowaniem i nauczaniem osób upośledzonych umysłowo. Podmiotem jest jednostka upośledzona umysłowo, a przedmiotem- proces jej rehabilitacji obejmujący wszechstronny rozwój na miarę jej możliwości i przystosowanie do życia w społeczeństwie.

surdopedagogika łac. surdus-głuchy- dziedzina pedagogiki specjalnej. Zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób z wadami słuchu, a także ich rodzinami i otoczeniem. Ponadto obejmuje profilaktykę, diagnostykę i poradnictwo osobom z grupy ryzyka

tyflopedagogika gr. typhlos- niewidomy -dziedzina pedagogiki specjalnej zajmująca się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących

Alfabet Braille‘a Już w starożytności próbowano wymyślić metodę pozwalającą niewidomym czytać. W XVIII i XIX wieku starano się drukować wypukłe litery, ale bez większych rezultatów. Charles Barbier, oficer artylerii, w 1808 roku wymyślił wypukłe pismo, oparte na 12 punktach, pozwalające na odczytywaniu i pisaniu meldunków w ciemności. System okazał się zbyt skomplikowany i zbyt czasochłonny. W 1824r. Louis Braille w wieku 15 lat usłyszał o tym systemie i postanowił go uprościć. Udało mu się lepiej niż zamierzał. Opracował proste pismo, pozwalające na użycie 63 znaków złożone z 6 punktów. Sposób pisma został ogłoszony w 1829 roku, po 8 latach wyszła pierwsza książka wydrukowana "brajlem" - historia Francji.  

SYSTEM LOUISA BRAILLE'A Louis Braille (1809 - 1852) wynalazca pisma punktowego dla niewidomych. Wypadek pozbawił Braille’a wzroku, gdy miał on trzy lata. Podstawą, z której wyprowadza się cały system Braille'a jest sześciopunkt nazywany znakiem tworzącym. System składa się ze znaków będących kombinacją sześciu wypukłych punktów ułożonych w dwóch kolumnach po trzy punkty w każdej. Lewa kolumna zawiera umownie oznaczone punkty: 1,2,3, zaś prawą stanowią punkty: 4,5,6

System Braille’a ? f ? s

rehabilitacja łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne, pedagogiczne, społeczno-zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie. Rehabilitacja jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwie wczesne i trwałe (W. Dega, A. Hulek).

rewalidacja termin używany najczęściej zamiennie z pojęciem rehabilitacja, określa długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a więc wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących.

resocjalizacja proces wychowania jednostek wykazujących wzmożone trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, moralnych i prawnych, wynikających ze stanu osobowości wychowanka, z jego antagonistyczno-destrukcyjnego ustosunkowania się do oczekiwań społecznych. Polega na stosowaniu różnych regulaminowych środków poprawczych i metod wychowawczych obejmujących psychotechnikę, socjotechnikę i kulturotechnikę, naukę szkolną oraz pracę w warunkach izolacji (zakłady karne, poprawcze, schroniska dla nieletnich) lub w środowisku otwartym, półwolnościowym pod nadzorem kuratora sądowego.