Polityka spójności dziś i jutro Głos Mazowsza w dyskusji PLAN WYKŁADU I. Aktualne ramy polityki spójności II. Rozwój Mazowsza, a polityka spójności Unii Europejskiej III. Ewolucja wizji przyszłej polityki spójności Unii Europejskiej IV. Stanowisko województwa mazowieckiego Warszawa, styczeń 2010

I. Aktualne ramy polityki spójności Warszawa, styczeń 2010

Perspektywa finansowa 2007-2013 Nowe cele polityki spójności: W polityce spójności potwierdzony został nowy podział na cele: konwergencja, konkurencyjność i zatrudnienie, współpraca terytorialna. Rola polityki spójności we wdrażaniu Agendy Lizbońskiej (wydatki skoncentrowane na celach lizbońskich). Rozdział środków pomiędzy celami, wg kwalifikowalności geograficznej, metodą alokacji (na regiony lub na kraje członkowskie), przy uwzględnieniu górnych limitów absorpcji. Unia Europejska w perspektywie finansowej 2007 – 2013 stwarza nowe możliwości i zmniejsza dysproporcje w poziomie dochodów między regionami. Europejska polityka spójności koncentruje się przede wszystkim na pomocy regionom najsłabiej rozwiniętym w pozyskiwaniu nowych inwestycji. Jednak polityka spójności zajmuje się również problemami innych regionów borykających się z brakiem możliwości rozwoju, starając się im pomóc w dobie globalizacji gospodarki i wzmożonej konkurencji. Strategiczny charakter polityki spójności związany jest z decentralizacją odpowiedzialności i przekazaniem jej innym podmiotom, w państwach członkowskich i regionach, posiadającym zarówno doświadczenie, jak i wiedzę niezbędną do efektywnego wdrożenia polityki. Po uzgodnieniu z Komisją ogólnej strategii to właśnie na regionach spoczywa bardzo często ciężar podejmowania kluczowych decyzji w takich sprawach, jak zatwierdzanie i zarządzanie projektami. Na cele konwergencji w budżecie Unii Europejskiej zarezerwowana została kwota 279 mld euro, na cele konkurencyjności 55 mld euro, a na cel Europejskiej współpracy terytorialnej blisko 9 mld euro. Ogółem do podziału w okresie 2007 – 2013 Unia Europejska przeznaczyła 347 mld zł z czego Polsce przypadła kwota ponad 67 mld euro. Warszawa, styczeń 2010

Cele, Fundusze Strukturalne i instrumenty 2007-2013 Funudusze Strukturalne i instrumenty Konwergencja EFRR EFS Fundusz Spójności Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie EFRR EFS Europejska współpraca terytorialna EFRR Zadaniem celu Konwergencja jest ożywienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w najsłabiej rozwiniętych regionach. Kładzie on szczególny nacisk na innowacyjność i społeczeństwo oparte na wiedzy, na przystosowanie do zmian gospodarczych i społecznych, na jakość środowiska przyrodniczego i skuteczność administracji. Finansowany jest ze środków EFRR i EFS, jak również Funduszu Spójności, i obejmuje najsłabiej rozwinięte państwa członkowskie i regiony. Do wsparcia w ramach celu Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie kwalifikują się wszystkie obszary Unii Europejskiej, które nie są objęte celem Konwergencja. Jest on ukierunkowany na zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez uprzedzanie zmian gospodarczych i społecznych. Finansowany jest ze środków EFRR i EFS. Zadaniem celu Europejska współpraca terytorialna jest umacnianie współpracy na poziomie transgranicznym, ponadnarodowym i międzyregionalnym. Uzupełnia działania dwóch pozostałych celów, jako że regiony nim objęte korzystają również z pomocy z tytułu celów Konwergencja lub Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie. Jest finansowany wyłącznie ze środków EFRR. infrastruktura, innowacyjność, inwestycje, etc. szkolenia zawodowe, pomoc w zatrudnieniu, etc. Kraje członk. z PKB na głowę pon. 90% infrastruktura transportowa i środowiskowa, energia odnawialna wszystkie państwa członk. i regiony Warszawa, styczeń 2010

Regiony konwergencji 2007-2013 Obszary objęte celem Konwergencja łączą regiony kwalifikowane na podstawie kryteriów regionalnych (PKB/mieszkańca <75% średniej UE ) oraz państwa członkowskie, które są kwalifikowane do pomocy ze środków Funduszu Spójności na podstawie kryterium krajowego (DNB< 90% średniej UE) Na cele konwergencji w budżecie Unii Europejskiej zarezerwowana została kwota 279 mld euro z czego na, Fundusz Spójności 67,5 mld euro, a na konwergencję – EFRR i EFS ponad 199 mld euro. Ponadto na cele konkurencyjności zarezerwowano 55 mld euro, a na cel Europejskiej Współpracy Terytorialnej blisko 9 mld euro. Ogółem do podziału Unia Europejska przeznaczyła 347 mld zł, z czego Polsce przypadła kwota ponad 67 mld euro. Warszawa, styczeń 2010

Programy operacyjne w Polsce w latach 2007 -2013 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007-2013 (PO PT) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO Ryby) Europejska Współpraca Terytorialna – 14 programów Z punktu widzenia zarządzania środkami unijnymi, zasadniczą zmianą w obecnym okresie programowania jest częściowa decentralizacja wdrażania programów operacyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Oprócz programów centralnych (krajowych), powstało 16 programów regionalnych (RPO). Warszawa, styczeń 2010

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 – 2013 Cel główny: Poprawa konkurencyjności regionu i zwiększanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa. Cele szczegółowe: Rozwój gospodarki, w tym gospodarki opartej na wiedzy. Poprawa i uzupełnienie istniejącej infrastruktury technicznej. Aktywizacja miast oraz obszarów atrakcyjnych turystycznie. Poprawa infrastruktury społecznej warunkującej rozwój kapitału ludzkiego w regionie. RPO WM jest jednym z 16 programów regionalnych, które realizują Strategię Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) oraz Narodową Strategię Spójności 2007-2013 (NSS). Jednocześnie jest odzwierciedleniem polityki rozwoju prowadzonej przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, której podstawę stanowi Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (SRWM). Program realizuje cele SRWM, których współfinansowanie jest możliwe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przy tworzeniu projektu programu uwzględnione zostały również zapisy odnowionej Strategii Lizbońskiej w zakresie rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia. Przy opracowaniu projektu programu kierowano się zasadami programowania, partnerstwa i dodatkowości, co oznacza że dokument ma charakter wieloletniego planu budżetowego. Jego cele będą realizowane w oparciu o współdziałanie z partnerami społecznymi i gospodarczymi, a środki UE nie będą zastępować środków krajowych lecz jedynie wspierać osiąganie założonych celów rozwojowych. Realizacja RPO WM przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności regionu oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa mazowieckiego. Projekty kwalifikowane do dofinansowania z Programu przechodzą etap oceny strategicznej, a więc są oceniane pod kątem zgodności ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego, gwarantując programowo spójność regionu w trzech wymiarach. Warszawa, styczeń 2010

Alokacja środków EFRR - RPO WM 2007-2013 (w mln euro) Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego Środki UE (2007-2013) Rozkład procentowy Priorytety 1831,50 100,00 1. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu 430,40 23,50 2. Przyśpieszenie e - Rozwoju Województwa Mazowieckiego 205,13 11,20 3. Regionalny system transportowy 538,46 29,40 4. Środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetyka 197,80 10,80 5. Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu 89,74 4,9 6. Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji 150,18 8,2 7. Tworzenie i poprawa warunków dla rozwoju kapitału ludzkiego 164,84 9,00 8. Pomoc techniczna 54,95 3,00 Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 to blisko 85,6 mld euro, z czego 67,3 mld euro będzie pochodziło z Funduszy Europejskich. Środki te są wdrażane za pomocą 21 programów operacyjnych: 16 programów regionalnych i 5 programów krajowych. Województwo mazowieckie na realizację programu regionalnego otrzymało ponad 1,8 mld euro. Największa pula środków w ramach programu zostanie rozdysponowana na regionalny system transportowy oraz na potencjał innowacyjny i przedsiębiorczość Mazowsza, a więc obszary o największych potrzebach prorozwojowych. Warszawa, styczeń 2010

II. Rozwój Mazowsza, a polityka spójności Unii Europejskiej Warszawa, styczeń 2010

Zróżnicowanie wewnątrzregionalne Mazowsza (jedne z największych wśród Regionów Przejściowych) Średnia UE w % PKB per capita w zł Mazowsze jest jednym z najbardziej zróżnicowanych wewnętrznie wśród regionów przejściowych. Poziom PKB na mieszkańca w podregionie warszawskim jest ponad 4-krotnie wyższy niż w najbiedniejszym subregionie ostrołęcko-siedleckim. Decydujący wpływ na przekroczenie przez Mazowsze progu konwergencji ma Warszawa, która osiąga niemal 160% średniej UE PKB. Pozostałe podregiony województwa nie przekraczają poziomu 75% średniej UE. Warszawa, styczeń 2010

STRUKTURA WARTOŚCI DODANEJ BRUTTO Udział sektorów wzrostu Mazowsze > regiony przejściowe i konkurencyjności Uznaje się, że duże znaczenie sektorów wzrostu (usługi finansowe i biznesowe dla przedsiębiorców, handel, transport i komunikacja oraz budownictwo) jest charakterystyczne dla regionów konkurencyjności (szczególnie dotyczy to usług finansowych i biznesowych). Pod względem udziału w wytwarzaniu wartości dodanej brutto (WDB) przez sektory wzrostu województwo mazowieckie przewyższa wszystkie typy regionów, przy czym znacznie regiony konwergencji. Warszawa, styczeń 2010

STRUKTURA PRACUJĄCYCH Mazowsze ≈ Regiony konwergencji (rolnictwo!) Porównując strukturę pracujących, można zauważyć, że Mazowsze zbliżone jest do regionów konwergencji, zwłaszcza pod względem udziału pracujących w rolnictwie (16%). Warszawa, styczeń 2010

WYKSZTAŁCENIE Mazowsze ≈ regiony konkurencyjności Analizując z kolei kapitał ludzki – a w nim odsetek osób z wykształceniem wyższym w grupie wiekowej 25-64 lata (25,6%) – można zaliczyć Mazowsze do regionów konkurencyjności. Warszawa, styczeń 2010

Mazowieckie 2004-2013 – Region celu 1. Po 2013 r. – Region Przejściowy? GDP per capita 2006 r. UE27=100 83,6 PKB __________ poniżej 75* * efekt przemieszczania się (IV Raport Kohezyjny) Regiony zwane „regionami przejściowymi” to regiony różniące się pod względem struktury społeczno-gospodarczej od regionów Konwergencji i Konkurencyjności oraz charakteryzujące się tym, że: W następnym okresie programowania mogą stracić status regionu konwergencji. Są to często regiony o znacznym zróżnicowaniu wewnętrznym (np. regiony stołeczne). Są to regiony, które ucierpiały wskutek kryzysu gospodarczego. Mazowsze pragnie wziąć czynny udział w dyskusji nad sposobem konstruowania kryteriów korzystania przez takie regiony ze środków UE w nowym okresie programowania, tak aby był on jak najbardziej korzystny dla regionów przejściowych, a w rezultacie dla harmonijnego rozwoju krajów członkowskich. Mazowsze zaliczone zostało do celu 1 (konwergencja) polityki spójności UE, bowiem spełniony był warunek PKB na mieszkańca poniżej 75% średniej unijnej w latach 2000-2003. Choć obecnie poziom ten został przekroczony (83,6% w 2006 r.), to po uwzględnieniu tzw. efektu przemieszczania się wskaźnik ten będzie niższy o co najmniej 10%. Uwzględnienie tego czynnika prawdopodobnie pozwoliłoby stosować cel konwergencja w odniesieniu do Mazowsza w dalszym ciągu nawet po 2013 r. Warszawa, styczeń 2010

Sytuacja Mazowsza w obliczu przekroczenia progu 75% wartości PKB wg PPS na mieszkańca UE27 i ograniczonej puli środków z funduszy strukturalnych w kolejnym okresie programowania 2014 - 2020 Scenariusze możliwych rozwiązań pozwalających ograniczyć negatywny efekt finansowy wynikający z systemu podziału środków funduszy europejskich przy założeniu niezmienionych zasad przyznawania funduszy strukturalnych Wariant I - Kontynuacja obecnej polityki (pozostawienie Warszawy w granicach administracyjnych i statystycznych Województwa Mazowieckiego) Wariant II - Korekta w podziale województwa na NUTS-2 (wydzielenie Warszawy w jej granicach administracyjnych i utworzenie odrębnej jednostki dla celów statystycznych) Wariant III - Wydzielenie Warszawy w jej granicach administracyjnych i utworzenie odrębnego województwa Uczestnicząc w debacie na temat przyszłości polityki spójności władze województwa zdają sobie sprawę z faktu, że dotychczasowe ramy polityki spójności, a także mapa pomocy regionalnej Unii Europejskiej mogą ulec zmianie w przyszłym okresie programowania i że województwo mazowieckie może stać się jednym z regionów przejściowych. Specyfika Mazowsza polegająca na jego silnym wewnętrznym zróżnicowaniu determinuje sposoby prowadzenia polityki rozwojowej regionu – konieczne jest więc jednoczesne prowadzenie polityki konkurencyjności (innowacji), skierowanej w największej części do Warszawy i innych ośrodków miejskich, oraz polityki wzmacniania szans i zrównoważonego rozwoju terytorialnego ukierunkowanej na obszary najbardziej opóźnione w rozwoju, w szczególności te znajdujące się w części wschodniej województwa oraz te najbardziej oddalone od metropolii. Warszawa, styczeń 2010

Skutki finansowe poszczególnych wariantów dla Mazowsza Obecnie Wariant I Wariant II Wariant III Fundusz EFRR 1 831 mln EUR 738 mln EUR 1 473 mln EUR Fundusz EFS 771 mln EUR 210 mln EUR 587 mln EUR Razem 2 602 mln EUR 948 mln EUR 2 060 mln EUR WYNIK -1 654 mln EUR 542 Przy założeniu, że polityka UE w przyszłym okresie programowania nie ulegnie istotnym zmianom przeprowadzono wstępną kalkulację. Uważamy za zasadną zmianę granic jednostek statystycznych NUTS-2 dla celów dystrybucyjnych funduszy europejskich woj. mazowieckiego, które przekroczyło ustaloną górną granicę liczby ludności (3 mln). Ponadto sugerujemy przyjęcie definicji regionów przejściowych, uznając za nie te, które osiągają średnią UE27 w przedziale 75% - 100% PKB per capita korygowanego o efekt przemieszczenia. Wszystkie zaproponowane zmiany pozwoliłyby na rzeczywiste uwidocznienie sytuacji Mazowsza w przyszłej polityce spójności UE. Rozważając wszystkie za i przeciw, wybrano Wariant II umożliwiający dalszy rozwój województwa mazowieckiego w dotychczasowych granicach administracyjnych i ustalonym nowym podziale jednostek dla celów statystycznych. Warszawa, styczeń 2010

Warszawa jako nowa jednostka statystyczna NUTS-2 Wyodrębnienie statystyczne Warszawy na poziomie NUTS-2 jest rozwiązaniem najprostszym i optymalnym. Jest to również rozwiązanie korzystne z punktu widzenia statystycznego i finansowego. Warszawa utrzymałaby status jednostki w ramach podziału NUTS-3 oraz uzyskałaby równocześnie status jednostki NUTS-2. Wyodrębnienie statystyczne Warszawy na poziomie NUTS-2 jest rozwiązaniem najprostszym i optymalnym. Jest to również rozwiązanie korzystne z punktu widzenia statystycznego i finansowego. Warszawa utrzymałaby status jednostki w ramach podziału NUTS-3 oraz uzyskałaby równocześnie status jednostki NUTS-2. Pozostałe jednostki statystyczne NUTS-3 województwa utworzyłyby drugi region NUTS-2. Zmianie uległaby więc jedynie klasyfikacja poszczególnych obszarów dla celów statystycznych, natomiast analizy wskaźnikowe pozostałyby bez zmian. Warszawa, styczeń 2010

Podział administracyjny Wielkiej Brytanii Mazowsze, a przypadek Wielkiej Brytanii Podział administracyjny Wielkiej Brytanii Podział statystyczny NUTS-2 w Wielkiej Brytanii Podobne rozwiązania występują również w Wielkiej Brytanii, której obszar został podzielony na 37 niedużych statystycznych regionów NUTS-2. Na tym poziomie wyodrębniono również duże metropolie takie jak: Manchester (region: „Greater Manchester”), czy Liverpool (region „Merseyside”), zaś obszar Londynu został podzielony na dwa regiony NUTS-2 „Londyn wewnętrzny” i „Londyn zewnętrzny”. Warszawa, styczeń 2010

Podział administracyjny Niemiec Mazowsze, a przypadek Niemiec Podział administracyjny Niemiec Podział statystyczny NUTS-2 w Niemczech Podobny układ NUTS-2 przyjęty został również w Niemczech, gdzie poszczególne landy posiadają po kilka jednostek statystycznych na poziomie NUTS-2. Warszawa, styczeń 2010

NUTS- 3 w kontekście Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (projekt) Równolegle z pracami przygotowującymi Mazowsze do przyszłego okresu programowania w Unii Europejskiej na lata 2014 – 2020 trwają prace w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego nad Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Zarząd Województwa Mazowieckiego włączył się aktywnie w tok tych prac. Z uwagi na przyjęte w projekcie KSRR założenia ograniczające szczegółowość analiz do poziomu NUTS-3, część obszarów problemowych województwa mazowieckiego nie została zakwalifikowana do obszarów o najniższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. W ramach tych działań dla zapewnienia prawidłowej delimitacji obszarów problemowych zaproponowany został przez Samorząd Województwa Mazowieckiego nowy podział jednostek statystycznych NUTS-3 dla części północno –wschodniej województwa mazowieckiego. Większa liczba jednostek statycznych NUTS-3 jest również ważna z punktu widzenia delimitacji obszarów problemowych. Obszary problemowe wyznaczane są bowiem w oparciu o podział szczebla NUTS-3. Większa liczba jednostek, jednolitych gospodarczo i powiązanych funkcjonalnie, umożliwi prawidłową delimitację obszarów problemowych oraz dostosowanie instrumentów polityki regionalnej i przestrzennej do rzeczywistej sytuacji społeczno-gospodarczej poszczególnych części województwa. Warszawa, styczeń 2010

Propozycje nowego podziału NUTS-3 dla woj. mazowieckiego W związku z tym zaproponowaliśmy nowy podział jednostek statystycznych poziomu NUTS-3 „ostrołęcko-siedleckiego” oraz „ciechanowsko-płockiego” i wyodrębnienie następujących jednostek: „płockiej” (m. Płock i powiaty: płocki, sierpecki i gostyniński) (334 tys. osób), „ciechanowskiej” (powiaty: żuromiński, mławski, płoński, ciechanowski i pułtuski) (343  tys. osób), „ostrołęckiej” (m. Ostrołęka i powiaty: przasnyski, ostrołęcki, makowski, wyszkowski, ostrowski) (385 tys. osób), „siedleckiej” (m. Siedlce i powiaty: siedlecki, łosicki, węgrowski i sokołowski) (313 tys. osób). Obszary problemowe wyznaczone w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego oraz w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku mają układ w znacznej mierze pokrywający się z obszarami wyznaczonymi według zaproponowanego nowego podziału NUTS-3. Warszawa, styczeń 2010

III. Ewolucja wizji przyszłej polityki spójności Unii Europejskiej Warszawa, styczeń 2010

Dyskusja nad nową polityką spójności W Unii Europejskiej rozpoczęła się dyskusja nad przyszłym kształtem polityki spójności. Mazowsze bierze czynny udział w dyskusji o kryteriach i zasadach korzystania przez regiony ze środków UE w nowym okresie programowania na lata 2014 - 2020. Przygotowując się do debaty na temat przyszłości polityki spójności władze województwa zdają sobie sprawę z faktu, że dotychczasowe ramy polityki spójności, a także mapa pomocy regionalnej Unii Europejskiej mogą ulec zmianom w przyszłym okresie programowania i że województwo mazowieckie może stać się jednym z regionów przejściowych. Na koniec obecnego okresu programowania polityki spójności Unia Europejska staje wobec następującej sytuacji: Duża liczba regionów, obecnie otrzymujących wsparcie w ramach celu Konwergencja, przekroczyła próg 75% PKB per capita średniej UE, wobec czego straciła swój status regionów konwergencji. Pomimo tego, że regiony te mogą przekroczyć próg 75% o bardzo niewiele, będą skonfrontowane ze znaczną utratą zdecydowanej większości wsparcia funduszy strukturalnych. Na koniec 2013 wiele regionów stołecznych nowych państw członkowskich przekroczy próg 75% PKB per capita. W regionach stołecznych PKB per capita wzrasta znacznie szybciej niż w innych regionach w tych państwach. W wielu regionach objętych obecnie celem Regionalnej Konkurencyjności PKB per capita podczas ostatnich 5 lat spadł nawet o 10% (na podstawie dostępnych danych EUROSTATU), zbliżając się do wartości 75% średniej Unii Europejskiej. Liczba tych regionów może wzrosnąć na skutek obecnego kryzysu finansowego i gospodarczego. Warszawa, styczeń 2010

Raport Barki – program reform w zakresie polityki spójności - PODEJŚCIE OBSZAROWE – Główne elementy nowego paradygmatu polityki regionalnej: Obszarowe oddziaływanie polityk i dopasowanie ich do indywidualnych potrzeb regionu Nacisk na wykorzystanie endogenicznego potencjału regionów Ścisła współpraca poszczególnych szczebli zarządzania wielopoziomowego Funkcjonalne definiowanie regionów W kwietniu 2009 r., komisarz Danuta Hübner zwróciła się do dr Fabrizia Barki (dyrektora generalnego w Ministerstwie Gospodarki i Finansów Włoch) o przygotowanie niezależnego sprawozdania zawierającego ocenę skuteczności dotychczasowej polityki spójności oraz szereg propozycji reform tej polityki na okres po 2013 r. Omówiono w nim przesłanki ekonomiczne i uzasadnienie kształtowania polityki rozwoju UE zgodnie z potrzebami poszczególnych regionów oraz przedstawiono ocenę polityki spójności UE. Ponadto zidentyfikowano w nim pewną ograniczoną liczbę priorytetów, których realizacja powinna być celem polityki spójności. Sprawozdanie zawiera także zalecenia dotyczące kluczowych elementów procesu administrowania polityką spójności, które zostały zidentyfikowane jako wymagające reform. Propozycje przedstawione w sprawozdaniu zostały opracowane całkowicie niezależnie od Komisji. Stanowią one interesujący wkład w obecną debatę na temat przyszłości polityki spójności. Fabrizio Barca podkreślił: „Przeprowadzona w tym raporcie analiza faktów i teorii wykazuje, że Unia potrzebuje polityki w zakresie spójności gospodarczej i społecznej, dopasowanej do specyficznych potrzeb bardzo zróżnicowanych obszarów. Polityka taka powinna przyczynić się do zwiększenia możliwości i sprostania wyzwaniom, jakie stoją przed obywatelami UE w związku z powstawaniem jednolitego rynku. Zreformowana polityka spójności może spełnić te oczekiwania dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod, dużemu naciskowi na wyniki oraz nowoczesnemu wieloszczeblowemu zarządzaniu.” Warszawa, styczeń 2010

DOKUMENT ROBOCZY KOMISJI EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCY PRZYSZŁEJ STRATEGII „UE 2020” Główne założenia strategii UE 2020 powinny być skupione wokół następujących priorytetów: Tworzenie wartości poprzez oparcie wzrostu na wiedzy. Wzmocnienie pozycji obywateli w społeczeństwach sprzyjających włączeniu społecznemu. Tworzenie konkurencyjnej, spójnej i bardziej przyjaznej dla środowiska gospodarki. W grudniu 2009 r. Komisja opublikowała dokument otwierający konsultacje na temat wzmocnienia europejskiej gospodarki poprzez realizację strategii UE 2020. Celem strategii UE 2020 jest bardziej ekologiczny wzrost gospodarczy, który jednocześnie sprzyjał będzie włączeniu społecznemu, zgodnie z wytycznymi politycznymi przedstawionymi przez przewodniczącego Barroso. Nowa strategia będzie bazowała na osiągnięciach strategii lizbońskiej, jednocześnie korzystając z jej doświadczeń. Przedstawiony dokument pokazuje, w jaki sposób UE 2020 będzie się koncentrować na umocnieniu trendów prowadzących do wyjścia z kryzysu, zapobieżeniu podobnemu kryzysowi w przyszłości oraz na trzech celach tematycznych: tworzeniu wartości dzięki wiedzy, wzmocnieniu pozycji obywateli w społeczeństwach sprzyjających włączeniu oraz tworzeniu konkurencyjnej, spójnej i bardziej przyjaznej dla środowiska gospodarki. Niepokojące z punktu widzenia Polski jest prawie całkowite pominięcie aspektów polityki spójności dotyczących konkurencyjności. W dokumencie nie ma mowy o pomocy bezpośredniej regionom pozostającym w tyle poza restrukturyzacją przemysłu, chyba że za taką uznamy hasło dostosowywania pomocy do sytuacji danego kraju. Z trzech dotychczasowych celów polityki spójności zdecydowanie dominuje jednak drugi – konkurencyjność i zatrudnienie. Konwergencja zostaje sprowadzona do zwiększenia spójności energetycznej, transportowej i handlowo-internetowej, zaś współpraca terytorialna została prawie całkowicie pominięta. Warszawa, styczeń 2010

Dokument programowy dotyczący przyszłej polityki spójności Paweł Samecki, komisarz europejski ds. polityki regionalnej Wizja polityki spójności w następnym okresie programowania, czyli po 2013 r., w kontekście przyjęcia Traktatu Lizbońskiego oraz dyskusji o strategii UE 2020. Dokument podsumowuje dotychczasowy przebieg debaty na ten temat i przedstawia propozycje mające na celu zwiększenie skuteczności polityki spójności. Ustępujący komisarz europejski ds. polityki regionalnej, Paweł Samecki, przedstawił wizję polityki spójności w następnym okresie programowania, czyli po 2013 r., w kontekście przyjęcia Traktatu Lizbońskiego oraz dyskusji o wizji strategii UE 2020. Dokument ten podsumowuje dotychczasowy przebieg debaty na ten temat i przedstawia propozycje mające na celu zwiększenie skuteczności polityki spójności. Komisarz podkreślił, że główne zadania polityki spójności, wdrażanej za pomocą EFRR, EFS i FS pozostaną niezmienione w następnej perspektywie finansowej, jednak wobec wyzwań demograficznych, klimatycznych, energetycznych, społecznych oraz konkurencji ze strony nowopowstających potęg gospodarczych świata, wskazane jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz solidarności europejskiej, równocześnie ukierunkowując je na wyraźniejszy wzrost konkurencyjności Europy rozumianej jako sumę wszystkich jej regionów. Warszawa, styczeń 2010

Dokument programowy dotyczący przyszłej polityki spójności Paweł Samecki, komisarz europejski ds. polityki regionalnej Zapewnienie większej efektywności polityki spójności poprzez: skupienie polityki na ograniczonej liczbie celów, silniejszy związek pomiędzy wykonawstwem/ rezultatami, a bodźcami / uwarunkowaniami, wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki, większa spójność i koordynacja z politykami sektorowymi na poziomie krajowym i europejskim, postawienie zdecydowanego kroku w kierunku prostszego, wydajniejszego bardziej przejrzystego systemu zarządzania i kontroli. W dokumencie szczególną uwagę zwrócono na aspekty, które zdaniem autorów zapewnią większą efektywność polityki spójności. Są to: skupienie polityki na ograniczonej liczbie celów zgodnych z przyszłą strategią UE 2020, do których powinny należeć wzmacnianie bazy wiedzy ukierunkowanej na wzrost, stwarzanie sprzyjających warunków dla spójnej i zielonej gospodarki oraz promowanie zatrudnienia i spójności społecznej; silniejszy związek pomiędzy wykonawstwem/rezultatami a bodźcami/uwarunkowaniami, czyli bardziej przejrzysta logika interwencji, w tym system ustalania i badania wymiernych jej rezultatów; wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki wraz z wprowadzeniem dyskusji na wysokim szczeblu (np. na Radzie ds. Ogólnych i w Parlamencie Europejskim); większą spójność i koordynację z politykami sektorowymi na poziomie krajowym i europejskim m.in. poprzez wyznaczenie wspólnego strategicznego ukierunkowania dla wszystkich funduszy wspólnotowych podlegających zarządzaniu dzielonemu, aby zwiększyć efekt synergii; postawienie zdecydowanego kroku w kierunku prostszego, wydajniejszego bardziej przejrzystego systemu zarządzania i kontroli. Ważną kwestią dla Polski, a w szczególności dla województwa mazowieckiego pozostaje zdefiniowanie głównego priorytetu polityki spójności: konwergencja czy konkurencyjność. Zawężenie działań polityki spójności do obszarów najbiedniejszych (skierowanie działań jedynie na konwergencję) może doprowadzić do ograniczenia zasięgu jej działania, a w dłuższej perspektywie do jej całkowitej marginalizacji. Z drugiej strony, koncentracja wyłącznie na konkurencyjności pozostawiła by Polskę poza głównym obszarem rozwoju Wspólnoty. Najkorzystniej było więc traktowanie obu celów jako równie istotnych. Warszawa, styczeń 2010

IV. Stanowisko województwa mazowieckiego Warszawa, styczeń 2010

Stanowisko województwa mazowieckiego Województwo Mazowieckie opowiada się za koncentracją na ograniczonej liczbie celów, tak aby pozwoliły one na pełne wykorzystanie potencjałów poszczególnych regionów przy zachowaniu koncentracji na głównych priorytetach: zwiększenia konkurencyjności i zatrudnienia na poziomie regionalnym, niezależnie od położenia regionu, ułatwienia wzrostu w rejonach pozostających w tyle, zwiększania stopnia integracji transgranicznej. Zarząd Województwa Mazowieckiego podziela stanowisko Rządu PR, że dotychczasowe ramy polityki regionalnej, a także mapa pomocy regionalnej UE w przyszłym okresie programowania muszą ulec zasadniczej ewolucji, a utrzymanie polityki spójności w niezmienionym kształcie nie jest możliwe. Województwo Mazowieckie opowiada się za koncentracją na ograniczonej liczbie celów, tak aby pozwoliły one na pełne wykorzystanie potencjałów poszczególnych regionów przy zachowaniu koncentracji na głównych priorytetach: zwiększenia konkurencyjności i zatrudnienia na poziomie regionalnym, niezależnie od położenia regionu, ułatwienia wzrostu w rejonach pozostających w tyle, zwiększania stopnia integracji transgranicznej. Przyszłość polityki regionalnej w perspektywie wykraczającej poza horyzont roku 2013 – będzie zależała od sposobu wykorzystania szans, przed którymi regiony stoją obecnie – zawłaszcza, jeżeli chodzi o efektywność wykorzystania środków europejskich. Chcemy, aby Mazowsze cechowało się nie tylko dużą konkurencyjnością w stosunku do innych regionów europejskich, ale także zachowało spójność społeczną, gospodarczą i przestrzenną, co jest szczególnie ważne w kontekście lobby na rzecz autonomizacji Warszawy. Dla województwa mazowieckiego w nowym okresie programowania niezwykle istotną kwestią jest zmiana obecnego podziału środków Unii Europejskiej na poziomie NUTS bez konieczności administracyjnego wydzielenia Warszawy lub zmiany wskaźników alokacji środków. Warszawa, styczeń 2010

Ustawa dnia 13 listopada 2003 r Ustawa dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i jej wpływ na finanse województwa (subwencja równoważąca) Największą pozycję w wydatkach województwa zajmuje wpłata do budżetu państwa w wysokości 939,2 mln zł. Mazowsze płaci „Janosikowie” od 2004 r. W 2005 r. wynosiło ono ok. 24 proc. dochodów podatkowych, natomiast w 2010 r. będzie to aż 54 proc. Łączna kwota przekazana w latach 2004 - 2010 przez Mazowsze do budżetu państwa wyniesie ponad 3,5 mld zł. Aby województwo – mimo odprowadzenia tak dużych środków do budżetu państwa – mogło realizować niezbędne inwestycje, zmuszone jest do zaciągania kosztownych kredytów. Prognozowana kwota długu województwa mazowieckiego na koniec 2009 r. wyniesie 1,27 mld zł. W obecnej sytuacji, po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej stosowanie subwencji równoważącej w obecnej postaci straciło rację bytu, ponieważ główny ciężar dofinansowania rozwoju województw przejęły fundusze unijne poprzez Regionalne Programy Operacyjne. Wysokość wpłat, jakie województwo mazowieckie przekazuje ze swoich dochodów własnych dramatycznie rośnie. W 2005 roku wysokość wpłaty na część regionalną subwencji równoważącej dla województwa mazowieckiego wynosiła 310 mln zł (24% uzyskanych dochodów podatkowych), w 2006 roku była to już kwota 638 mln zł. W planach na rok 2010 wysokość wpłaty wzrosła do poziomu 939 mln zł. Na przestrzeni lat 2005 – 2010 będzie to trzykrotny wzrost. W 2010 r. wartość wpłaty do budżetu ma stanowić 54% dochodów podatkowych województwa mazowieckiego. Beneficjentami nadwyżki województwa mazowieckiego są wszystkie województwa bez względu na poziom rozwoju gospodarczego. W podobnej sytuacji znajduje się również Warszawa, która w roku 2010 odprowadzi do budżetu ponad 395 mln zł jako gmina i 572 mln zł jako powiat. Pozbawienie woj. mazowieckiego łącznie z Warszawą, tak znacznej części wpływów z dochodów własnych wpływa destrukcyjnie na realizację polityki regionalnej zmuszając Samorząd Województwa do finansowania szeregu inwestycji przy pomocy kredytów komercyjnych. Poziom zadłużenia zbliża się do granicy ustawowej 60% rocznych dochodów, zamykając możliwość realizacji dalszych inwestycji. Ciężar wspierania rozwoju poszczególnych województw powinien być znacznie zmniejszony, a system subwencji równoważącej w dotychczasowym kształcie należy uznać za anachroniczny, gdyż hamuje on rozwój gospodarczy woj. mazowieckiego. System subwencji regionalnych ogranicza możliwości wyrównywania poziomu rozwoju znacznej części województwa mazowieckiego. Warszawa, styczeń 2010

Dziękuję za uwagę Warszawa, styczeń 2010