NEURODYDAKTYKA, CZYLI NAUCZANIE PRZYJAZNE MÓŻGOWI Aktywne doskonalenie – kompleksowe wsparcie dla szkół i przedszkoli we Wrocławiu NEURODYDAKTYKA, CZYLI NAUCZANIE PRZYJAZNE MÓŻGOWI mgr Karolina Krawczak

NEUROPEDAGOGIKA Bazuje na wiedzy o budowie i funkcjach mózgu Bada wpływ stresu na poszczególne rodzaje pamięci oraz procesy uczenia się, w tym funkcje wykonawcze Optymalizuje środowiskowe i intra-psychiczne zmienne wpływające na proces zdobywania wiedzy.

NEUROPEDAGOGIKA Pojęcie neurodydaktyka nie jest nowe, powstało około połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, a jego twórcą jest niemiecki dydaktyk matematyki Gerhard Preiß. W języku angielskim funkcjonują raczej pojęcia: „brain friendly learning” i „brain compatible learning”.

NEUROPEDAGOGIKA W Polsce termin „neurodydaktyka” staje się coraz popularniejszy i funkcjonuje zarówno w literaturze fachowej, jak i popularnonaukowej. Funkcjonujący obecnie na świecie model edukacyjny powstał w czasach, gdy nie było możliwości badania procesów uczenia się. Przełom nastąpił ponad dziesięć lat temu dzięki zastosowaniu różnego typu tomografów i skanerów, które pozwalają na zaglądanie do uczącego się mózgu.

NEUROPEDAGOGIKA dziś można w oparciu o dostępne badania formułować ogólne wnioski, ponieważ wiadomo, co wspiera, a co blokuje proces uczenia się. Z punktu widzenia nauczycieli ma to zupełnie fundamentalne znaczenie - i co ważniejsze - pozwala spojrzeć na proces uczenia się z zupełnie innej perspektywy.

NATURALNY PROCES UCZENIA SIĘ Etap I – Motywacja - Po co mi to? Etap II – Początek praktyki – Chodzę, pytam... Etap III –Ćwiczenie umiejętności - Ćwiczę Etap IV – Praktyka umiejętności – Ćwiczę i osiągam sukces Etap V – Doskonalenie umiejętności –Czerpię przyjemność Etap VI – Mistrzostwo – Nauczam i ulepszam

FAKTY DOTYCZĄCE FUNKCJONOWANIA MÓZGU  Uczenie reproduktywne jest sprzeczne z tym do czego mózg jest stworzony!!!  Mózg uczy się przez konstruowanie!!!

Co MUSI się zadziać aby zaszedł proces uczenia się?

FAKTY DOTYCZĄCE FUNKCJONOWANIA MÓZGU  Uczenie reproduktywne jest sprzeczne z tym do czego mózg jest stworzony!!!  Mózg uczy się przez konstruowanie!!!

Uczenie się = rozrost dendrytów WNIOSEK Uczenie się = rozrost dendrytów

Uczenie się = rozrost dendrytów WNIOSEK Uczenie się = rozrost dendrytów

CO TO ZNACZY UCZYĆ SIĘ? Każdy neuron ma jeden akson zakończony rozgałęzieniami Komunikacja pomiędzy neuronami przebiega za pomocą impulsów elektrochemicznych w przestrzeni zwanej synapsą. (miejsca komunikacji kończącej akson z błoną drugiej komórki) Uczenie zachodzi poprzez tworzenie połączeń synaptycznych. Efektem są wiedza i umiejętności. Każdy neuron ma w sobie tysiące dendrytów które odbierają informację z innych neuronów.

MÓZG A UCZENIE SIĘ

MÓZG A UCZENIE SIĘ

MÓZG DZIAŁA RÓWNOLEGLE PRAWA PÓKULA --- LEWA PÓKULA

ŻEBY ROZPOCZĄŁ SIĘ PROCES UCZENIA 1.Mózg musi zdecydować, co jest ważne. 2. Podstawowe procesy mózgowe to procesy emocjonalne i spostrzegawcze. 3.Uczenie angażuje całą fizjologię (rola peptydów - endorfiny, odżywiania). 4.Spostrzeganie i tworzenie sieci neuronalnych odbywa się symultanicznie (mózg uwielbia historyjki). 5.Uczenie się zachodzi na poziomie świadomym i nieświadomym (emocje, ruch, umysł, komunikacja).

ŻEBY ROZPOCZĄŁ SIĘ PROCES UCZENIA 6. Poszukiwanie znaczenia jest zdolnością wrodzoną. 7. Emocje są krytycznym elementem procesu uczenia się. 8. Poczucie zagrożenia hamuje proces uczenia się. 9. Nadawanie znaczenia odbywa się zawsze poprzez odniesienie do istniejącej wiedzy. 10.Podobnie zapamiętywanie. 11.Mózg jest bytem społecznym.

STRES A UCZENIE SIĘ Dominacja funkcji pnia mózgu. Krew przepływa z części odpowiedzialnych za procesy myślowe do pnia. Zamykanie się mózgu.

MOTYWACJA A BIOLOGIA Pozytywne emocje wpływają na uczenie się. Bez dopaminy uczenie się nie zachodzi. Uczenie się pobudza ośrodki nagrody.

AGNOZJA

Agnozja - definicja Niezdolność do rozpoznawania znanych przedmiotów spostrzeganych za pomocą zmysłów (Walsh,Darby 2008) Niemożność rozpoznania i/lub interpretowania doznań zmysłowych, bez względu na poszczególny kanał (Pąchalska, 2007)

Afazja - film

FAKTY DOTYCZĄCE FUNKCJONOWANIA MÓZGU są przystosowane do rozwiązywania problemów i przetwarzania informacji, a nie do ich reprodukowania, dobrze zapamiętują informacje łączące wiedzę kognitywną z emocjami i aktywnością ciała, dużo lepiej kodują w pamięci długotrwałej informacje poznane w bezstresowej, przyjaznej atmosferze, uczą się dużo efektywniej w grupie, dużo lepiej zapamiętują to wszystko, co ma dla nich praktyczne znaczenie, dużo lepiej zapamiętują informacje, które potrafią odnieść do swoich dotychczasowych doświadczeń, łatwiej zapamiętują, to co widzą, niż to co słyszą, łatwo zapamiętują to, co mogły poznać dzięki aktywności rąk.

Teoria inteligencji wielorakiej Każdy z uczniów reprezentuje inne zdolności, umiejętności, które w procesie nauczania-uczenia zmieniają się, wzrastają i doskonalą, ale w bardzo osobisty, indywidualny sposób, w ró nym tempie. Niektórzy uczniowie bardzo szybko przyswajają nową wiedzę, u innych proces ten trwa znacznie dłużej.  

Teoria inteligencji wielorakiej Teoria wielorakiej inteligencji, zwanej „Multiple Intelligences Theory” opracowana przez H. Gardnera (1985). Gardner stwierdził, że człowiek ma bardzo indywidualną drogę uczenia się, poznawania i rozumienia świata. Definiuje on inteligencję człowieka, jako zdolność do rozwiązywania problemów lub tworzenia rzeczy nowych. To także zdolność do rozumienia, uczenia się i myślenia. Jesteśmy tak również, ponieważ na naszą własną inteligencję składaj się różne jej kombinacje.

Nie chodziło mu jednak o dokładną liczbę rodzajów inteligencji, ale o biologiczny potencjał, jaki posiada każdy człowiek. Każdy z nas ma bowiem osobisty profil zdolności, z którym się urodził i własne możliwości ich rozwoju.

Sukces ucznia Sukces ucznia zależy przede wszystkim od nauczyciela. W planowaniu rozwoju ucznia powinien on uwzględniać jego zdolności i wrodzone predyspozycje. Lekcje powinny być różnorodne, ciekawe. Powinny dostarczać wielu możliwości i sytuacji, w których uczeń może się wykazać różnymi umiejętnościami.

Każda osoba posiada wszystkie osiem rodzajów inteligencji, ale one funkcjonują w indywidualny, niepowtarzalny sposób. Niektórzy ludzie mają wysoko rozwinięte wszystkie rodzaje inteligencji, niektórzy tylko kilka. Większości ludzi jest gdzieś w środku. Niektóre zdolności mogą by jeszcze nieodkryte.  

Zdolności są odkrywane stopniowo. Wszystkie rodzaje inteligencji współpracują ze sobą, a żadna nie istnieje indywidualnie.

Jest wiele różnych sposobów, aby być człowiekiem inteligentnym Jest wiele różnych sposobów, aby być człowiekiem inteligentnym. Nie ma żadnego standardu, określającego atrybuty, które jednoznacznie potwierdzają inteligencję człowieka.

Inteligencja kinestetyczna umiejętność wyrażania uczuć, pomysłów, rozwiązywania problemów. Są to zdolności fizyczne takie jak: koordynacja ruchów, giętkość, poruszanie się. Nauczyciel może wpływać na rozwijanie tego rodzaju zdolności podczas dostarczania uczniom różnego rodzaju ćwiczeń fizycznych.

Inteligencja kinestetyczna

Inteligencja intrapersonalna zdolność do rozumienia siebie, swoich zalet, słabości, nastrojów, pragnień intencji. To także umiejętność rozumienia różnic i podobieństw do innych ludzi rozumienia swojego postępowania. Nauczyciel rozwija ten rodzaj inteligencji przez dostarczanie uczniowi możliwości własnej ekspresji oraz pomaga mu w odnalezieniu swojego własnego stylu uczenia się.

Inteligencja intrapersonalna

Inteligencja interpersonalna to zdolność rozumienia innych, ich zachowań, nastrojów, uczuć, motywacji. Nauczyciel może pomóc uczniom w rozwijaniu tych zdolności poprzez działania mające na celu wskazywanie im jak należy rozwiązywać problemy, konflikty, czy stwarzanie warunków do współdziałania np. wykonywanie projektów.

Inteligencja interpersonalna

Inteligencja lingwistyczna jest to umiejętność stosowania słów w mowie i w piśmie. Obejmuje ona umiejętność gromadzenia i zapamiętywania informacji. Nauczyciel może pomagać uczniom w rozwijaniu tych zdolności przez dostarczanie im możliwo ści swobodnego wypowiadania się, słuchania, opisywania elementów środowiska a także przez tworzenie właściwych relacji pomiędzy nauczycielem i uczniem.

Inteligencja lingwistyczna

Inteligencja logiczno-matematyczna jest to zdolność rozumienia liczb, posługiwania się nimi, dostrzeganie zależności, przyczyn, skutków, myślenia abstrakcyjnego. Nauczyciel rozwija te zdolności przez stwarzanie warunków do eksperymentowania z liczbami, przez używanie prostych mechanizmów lub programów komputerowych.  

Inteligencja logiczno-matematyczna  

Inteligencja muzyczna to zdolność do rozróżniania rytmu, melodii, tempa,dźwięków otaczającego świata. To także umiejętność rozpoznawania i odtwarzania piosenek, melodii. Nauczyciel pomaga uczniom w rozwijaniu tych umiejętności np. przez wykorzystywanie na lekcjach płytoteki, stosowanie nagrań, śpiewanie stosowanie ćwiczeń rytmicznych, odtwarzanie dźwięków.

Inteligencja muzyczna

Inteligencja przestrzenna to zdolność rozumienia formy, kształtu, płaszczyzny, koloru, linii, wielkości. Obejmuje ona także umiejętność graficznego, czy przestrzennego przedstawiania zjawisk. Nauczyciel powinien zachęcać uczniów do projektowania i wykonywania gazetek ściennych, kolorowych obrazów, itp.

Inteligencja przestrzenna

Inteligencja przyrodnicza zdolność do rozpoznawania i klasyfikowania roślin, minerałów, zwierząt, skał. To także umiejętność rozpoznawania zjawisk kulturowych. Te zdolności możemy doskonali przez rozwijanie zainteresowań światem zewnętrznym, światem przyrodniczym.

Inteligencja przyrodnicza

Test do badania inteligencji wielorakiej

Na czym polega nauczanie przyjazne mózgowi?

test percepcja

test – dominacja półkulowa

- łączy wiedzę kognitywną z emocjami, - ciekawość poznawcza uczniów, - silne strony mózgu, - łączy wiedzę kognitywną z emocjami,

- nie ogranicza się jedynie do czysto werbalnego przekazu, - pozwala uczniom na stawianie hipotez i samodzielne szukanie rozwiązań, - nie ogranicza się jedynie do czysto werbalnego przekazu, - odwołuje się do wielu modalności i ułatwia łączenie pojedynczych informacji w spójną całość, - bezpieczna i przyjazna atmosfera.

NOWE I NIEZNANE Wszystko, co nowe, nieznane, nietypowe, tajemnicze, nie do końca wyjaśnione, przyciąga naszą uwagę. Za to banalne, zwyczajne i codzienne zjawiska nie pobudzają aktywności sieci neuronalnej, a tym samym nie inicjują procesu uczenia się.

NOWE I NIEZNANE Idąc ulicą nie zwracamy uwagi na normalnie wyglądających przechodniów, ale z pewnością zapamiętamy ubranego w elegancki garnitur i idącego pieszo mężczyznę.

Ochrona przed przebodźcowaniem Ten naturalny mechanizm chroni nasz mózg przed nadmiarem otaczających nas impulsów i przed tzw. przebodźcowaniem. Ponieważ bodźców jest zazwyczaj znacznie więcej niż układ limbiczny może przetworzyć, selekcja staje się nie tyle wyborem, co koniecznością.

Wyniki badań z docierających do nas bodźców wzrokowych przetwarzamy jedynie około 10%.

Wskazówki dla nauczyciela - postawa, - głos, - mimika, - sposób mówienia, niosą z sobą informacje, że za chwilę będziemy zajmować się ciekawym i intrygującym zjawiskiem, to jest to dla uczniowskich neuronów sygnał, że rzecz warta jest uwagi.

Po pierwsze zaciekawić skupić uwagę uczniów na wybranym zagadnieniu, a więc skierować snop światła na omawiane zagadnienie. wystarczy zadać intrygujące pytanie, które pobudzi do myślenia i stawiania hipotez. Lekcję fizyki można zacząć od pytania: „Dlaczego niebo jest niebieskie?”

Po pierwsze zaciekawić Celem nie jest uzyskanie od uczniów poprawnych odpowiedzi, ale zaintrygowanie ich i zainicjowanie w ich mózgach produkcji niezbędnych neuroprzekaźników.

Na poświęconej wirusom lekcji biologii, można podać odpowiednie opisy i definicje, sucho i rzeczowo opisać sposób ich rozmnażania się. Ale nauczyciel mógłby zacząć od pytań o to, kto z uczniów przechodził ostatnio grypę, jak się wtedy czuł, czy mamy lekarstwa przeciwko wirusom, czy potrafimy się przeciwko nim bronić, czy stanowią one dla ludzi poważne zagrożenie.

„Co Ty o tym sądzisz?” Gdy nauczyciel pyta uczniów o ich hipotezy i poważnie traktuje zgłaszane pytania i wątpliwości, gdy interesują go wyrażane przez nich opinie, to jednocześnie przesyła ważną informację: „Jesteś dla mnie ważna/ważny, interesuje mnie, co myślisz.” Z punktu widzenia mózgu ma to ogromne znaczenie i wpływa na osiągane przez uczniów wyniki.

„Nauczać, to rozniecać ogień, a nie napełniać puste wiadro”. Heraklit Obudzić fascynację „Nauczać, to rozniecać ogień, a nie napełniać puste wiadro”. Heraklit

Obudzić fascynację Jeśli uczniowie uczą się jedynie po to, by dobrze zdać testy, to kieruje nimi motywacja zewnętrzna, nieporównanie mniej efektywna od wewnętrznej.

Obudzić fascynację celem jest samo poznawanie, a nauka staje się przygodą i przyjemnością. W takim przypadku w mózgu uwalniana jest dopamina określana jako hormon szczęścia, dzięki której poziom motywacji jeszcze się podnosi.

Obudzić fascynację Aby rozbudzić w uczniach fascynację, nauczyciel sam musi być zafascynowany przedmiotem, który wykłada.

Obudzić fascynację nasz mózg jest nastawiony na dobre relacje społeczne i w takich warunkach najefektywniej pracuje.

Przykłady nauczania przyjaznego mózgowi

LEKCJA HISTORII

LEKCJA HISTORII

LEKCJA JĘZYKA POLSKIEGO

LEKCJA JĘZYKA OBCEGO