EWALUACJA

Ewaluacja jest zbieraniem, analizą i interpretacją informacji o każdym z aspektów dokształcania i doskonalenia – częścią procesu wydawania osądu na temat jego efektywności, sprawności i każdego z możliwych wyników (M. Thorpe, 1993, s. 5)

W przytoczonej definicji ewaluacji pojawiają się następujące czynności: - zbieranie informacji o osiągniętych lub przewidywanych wynikach oraz warunkach, w jakich te wyniki uzyskano, - analiza tych informacji, - ocena skuteczności i sprawności oraz osiągniętych rezultatów, wyciągnięcie wniosków i podjęcie decyzji dotyczących poprawy wyników – sformułowanie zaleceń. Stąd krótko – ewaluacja ma na celu sprawdzenie przebiegu i wyniku naszych działań.

- znać sytuacje wyjściową (przed rozpoczęciem działań), Z ewaluacją związane jest planowanie. Aby sprawdzić czy działania dały efekty powinniśmy: - znać sytuacje wyjściową (przed rozpoczęciem działań), - wiedzieć co chcemy osiągnąć i jak to zrobimy? - ustalić co będziemy sprawdzać w czasie i po zakończeniu programu?

KOMU MA SŁUŻYĆ? Ewaluacja jest potrzebna ludziom, którzy przygotowali i realizują np. jakiś program do podjęcia decyzji: Co robić dalej (jak zaplanować dalszą pracę)? Czy program kontynuować, zmodyfikować (zmiana celu dotyczącego przekazywania wiedzy, gdyż jej poziom u uczestników jest wysoki; ograniczenie liczby i zakresu działań, które zaplanowano zbyt ambitnie i nierealnie w stosunku do czasu, który jest do dyspozycji; zmiana metod – poszerzenie zakresu metod aktywizujących) czy przerwać?

Ewaluacja wyników – sprawdzenie: Wyróżniamy dwa rodzaje ewaluacji: Ewaluacja wyników – sprawdzenie: Czy osiągnięto założone cele? Czy nasze działania zakończyły się sukcesem czy niepowodzeniem? Ewaluacja procesu – sprawdzenie: Co naprawdę zdarzyło się w czasie realizacji programu i dlaczego? Czy i jak realizowane były ustalone zadania?

TECHNIKI, RODZAJE I ETAPY EWALUACJI Arkusz do przeprowadzenia ewaluacji: 1. Jakie były nasze cele? 2. Które z nich zostały zrealizowane i w jakim stopniu? 3. Co powinno być udoskonalone?

Tzw. „lista sprawdzająca” Jaki jest cel ewaluacji? Czemu ma służyć? Kto jest nią zainteresowany? Co będzie przedmiotem ewaluacji? Kto będzie ją przeprowadzał? Jakie informacje będą gromadzone? Jakimi metodami? Kiedy ewaluacja zostanie przeprowadzona? Gdzie? Ile przeznaczymy na nią czasu? Jak zostaną opracowane wyniki? W jakiej formie przedstawione? Komu? Jak zostaną wykorzystane wyniki ewaluacji?

Rozbudowany „model PIWO” Etapy Rodzaje podczas procesu zmiany po zakończeniu procesu zmiany monitoring ewaluacja cząstkowa ewaluacja końcowa - bieżąca ewaluacja końcowa - odroczona 1. Pytania 2. Informacje 3. Wnioski 4. Określanie zaleceń

Monitoring - „system wczesnego ostrzegania” - to bieżące gromadzenie informacji o przebiegu procesu zmiany, analiza zebranych informacji, wydanie osądu wartościującego i podjęcie decyzji korygujących, bądź o wyniku zadowalającym. Monitorować można np..: czy zaplanowane działania są na bieżąco wykonywane, czy dotrzymywane są ich terminy, czy informacje przekazywane są systematycznie, czy trafiają do właściwych osób, itp. Jednym ze sposobów monitorowania może być sporządzanie sprawozdań (za jakiś okres) z realizacji zadań, tych całkowicie wykonanych, częściowo i nie rozpoczętych z ustaleniem przyczyn problemów i prezentacją propozycji ich przezwyciężania.

Ewaluacja cząstkowa jest przeprowadzana po zakończeniu jakiegoś etapu procesu zmian. Podobnie jak monitoring pozwala na podejmowanie działań korygujących w trakcie procesu. Ewaluacji cząstkowej można poddawać różne sprawy np.: czy realizacja pierwszego etapu programu przebiega w sposób zadowalający, jak należałoby ten program udoskonalić w następnym etapie, czy poszczególne działania są realizowane i jakie dają efekty.

Ewaluacja końcowa – bieżąca – przeprowadzana bezpośrednio po zakończeniu procesu zmiany, wzbudza najwięcej kontrowersji dlatego, że dokonana na fali euforii związanej z zakończeniem jakiegoś przedsięwzięcia bardziej oddaje nastroje oraz chwilowe odczucia jego uczestników niż służy rzetelnej ocenie efektów, choć w tym celu jest podejmowana. Przykładami takiej ewaluacji może być np. badanie, czy uczestnicy procesu zmiany są zadowoleni z jego przebiegu lub czy w ich ocenie zamiana została wdrożona z dobrym skutkiem.

Niezmiernie rzadko, jeśli w ogóle, przeprowadzana jest ewaluacja końcowa – odroczona, tzn. taka, której dokonuje się po jakimś czasie od zakończenia procesu zmiany w celu oceny jej trwałości oraz rzeczywistych skutków. Przedmiotem tej ewaluacji może być np. to, czy „nowość” wprowadzona rok temu jest poprawnie stosowana, czy stała się normą, czy ma nadal pozytywny wpływ.

Wyróżniamy również ewaluację ilościową, ewaluację jakościową i rzadko stosowaną - ewaluację porównawczą. Ewaluacja ilościowa – koncentruje się na wynikach liczbowych. Jej celem jest zliczenie lub pomiar osiągnięć. Głównymi pytaniami jakie są stawiane to: Ile...? Jak wiele...? Jak często...? Ewaluacja jakościowa – zwana mierzeniem jakości, odnosi się do kwestii jakościowych programu; koncentruje się na wyjaśnianiu działań, które wystąpiły dla osiągnięcia wcześniej określonego wskaźnika. Może to być obserwowane na poziomie indywidualnym lub grupowym. Głównymi pytaniami stosowanymi są: Jak ...? Dlaczego...? Ewaluacja porównawcza - polega ma pomiarze lub szacowaniu zmiany, jaka nastąpiła pomiędzy poprzednim a obecnym stanem rzeczy w odniesieniu do jakiegoś obszaru działania, osoby lub instytucji; służy np. stwierdzeniu, w jakim zakresie dokonały się zmiany w stosunku do upływającego czasu (samoocena).

- sposób ich formułowania - liczba - adresaci - anonimowość odpowiedzi I etap ewaluacji to PYTANIA. Istotne są tu następujące zagadnienia: - treść pytań - sposób ich formułowania - liczba - adresaci - anonimowość odpowiedzi

II etap – INFORMACJE Odnosi się do sposobu gromadzenia informacji i wymaga odpowiedzi na pytanie, jaką zastosować metodę np.: ankieta, sondaż opinii, obserwację, wywiady, analizę dokumentów, analizę danych statystycznych, technika zdań niedokończonych, itp. Zebranie informacji w tym przypadku wymaga opracowania specjalnego narzędzia lub posłużenia się gotowym.

III etap – FORMUŁOWANIE WNIOSKÓW Wymagane jest tu rozstrzygnięcie czy interesują nas wnioski „na dziś” czy też na przyszłość, czy w odniesieniu tylko do pewnych osób, niektórych spraw.

IV etap – OKREŚLENIE ZALECEŃ Etap kieruje uwagę na to, do kogo będę one adresowane, bo często zdarza się tak, że na wykonanie wniosków sformułowanych w poprzednim etapie potrzebne mogą być środki, warunki, którymi nie dysponujemy np. pieniądze, dzień wolny od zajęć lekcyjnych.

KONIEC Opracowała: Izabela Gromada