Monitorowanie osiągnięć uczniów KURATORIUM OŚWIATY W POZNANIU Monitorowanie osiągnięć uczniów Jak uczyć lepiej? W jaki sposób sprawować nadzór na procesem kształcenia, aby uzyskiwać satysfakcjonujące efekty nauczania? Kuratorium Oświaty w Poznaniu Wydział Kształcenia, Wychowania i Opieki ul. Kościuszki 93 , 61-716 Poznań www.ko.poznan.pl tel.61 85 41 666 kancelaria@ko.poznan.pl fax 61 85 23 169

Czy istnieją gotowe recepty? „Przypuśćmy, że rozwiązaliśmy jakiś problem. Co stanie się wówczas? Skończy się na tym, że problemów będzie więcej niż na początku. Tak bowiem problemy dochowują się potomstwa. Problem pozostawiony sam sobie usycha lub więdnie. Ale niech posili się pierwszym rozwiązaniem – wylęgną się tuziny nowych.” N. F. Simpson

Porozumiewanie się w języku ojczystym Kompetencje kluczowe Strategia lizbońska Porozumiewanie się w języku ojczystym Porozumiewanie się w języku obcym Matematyczne i naukowo-techniczne Informatyczne Uczenia się Społeczne i obywatelskie Inicjatywa i zmysł przedsiębiorczości Świadomość i ekspresja kulturowa

Kształcenie ogólne w szkole tworzy fundament wykształcenia Cele kształcenia ogólnego w szkole wpisują się w kompetencje kluczowe Kształcenie ogólne w szkole tworzy fundament wykształcenia 1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów; 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Umiejętności zdobywane przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego wpisują się w kompetencje kluczowe czytanie – rozumiane zarówno jako prosta czynność, jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa; myślenie matematyczne – umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych; myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa; umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie; umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji; umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji; 7) umiejętność pracy zespołowej.

Nadzór pedagogiczny w kontekście oceny efektów kształcenia w szkole W rozporządzeniu z dnia 7 października 2009 w sprawie sprawowania nadzoru pedagogicznego ewaluacja wewnętrzna została zdefiniowana jako badanie praktyczne oceniające przeprowadzane w szkole lub placówce. Ewaluacja wewnętrzna jest badaniem wybranego fragmentu działalności szkoły (placówki), w wyniku którego pozyskuje ona informacje, analizuje je i na ich podstawie projektuje swoje dalsze działania. Oddanie w ręce dyrektorów i nauczycieli decyzji o zakresie i sposobie wdrożenia wniosków z ewaluacji wewnętrznej pozwala szkole (placówce) na wybranie własnej drogi rozwoju. Umożliwia doskonalenie wynikające z potrzeb uczniów i lokalnej społeczności. Ewaluacje nie jest nowym zadaniem. Już w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego pojawiło się pojęcie ewaluacji rozumianej jako ocena przydatności i skuteczności podejmowanych działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w odniesieniu do założonych celów, służąca doskonaleniu tych działań; kolejne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2006 r. wprowadziło konieczność prowadzenia działalności diagnostyczno-oceniającej, która obejmowała w szczególności diagnozowanie oraz ocenianie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół i placówek.

Dlaczego warto analizować osiągnięcia edukacyjne, egzaminacyjne uczniów? Wyniki edukacyjne i egzaminacyjne zawierają informację o funkcjonowaniu wielu obszarów pracy szkoły stopniu spełnienia celów kształcenia – czyli pośrednio o realizacji podstawy programowej kształceniu umiejętności podstawowych i złożonych, pojęć… motywowaniu uczniów do nauki wymaganiach nauczycielskich kompetencjach dydaktycznych nauczycieli, np. sztuce precyzyjnego formułowania celów lekcji, planowania… spójności programu nauczania i wychowania …. trafności organizacyjnej… … zatem stanowią one istotne czynniki wpływające na poziom wyników

Na podstawie bieżącej działalności przewidywane są efekty końcowe. Monitorowanie jako narzędzie ewaluacji Monitorowanie – oznacza regularne jakościowe i ilościowe pomiary lub obserwacje zjawiska przeprowadzane przez z góry określony czas. Programy monitorowania są często stosowane w celu gromadzenia informacji. Trzy zasady monitorowania: cykliczność pomiarów, unifikacja metodyki wykorzystywanej do pomiarów i obserwacji, unifikacja interpretacji wyników; kryteria sukcesu Zgromadzone dane ułatwiają wybór właściwych działań. Pozwalają także na podjęcie akcji naprawczych lub usuwania skutków w już istniejącej sytuacji. Na podstawie bieżącej działalności przewidywane są efekty końcowe.

Co stanowi informację o efektach kształcenia w szkole? Wyniki osiągnięć edukacyjnych uczniów stopnie szkolne, punkty śródroczne półroczne roczne uzyskane podczas wewnętrznych diagnoz Wyniki egzaminów zewnętrznych Średnie wyniki punktowe, procentowe z poszczególnych egzaminów Różne skale staninowa, centylowa, tendencje rozwojowe, EWD Współczynniki łatwości uzyskane za zadania sprawdzające wiadomości i umiejętności z poszczególnych egzaminów/przedmiotów Laureaci, finaliści konkursów, olimpiad, zawodów … Ocenianie kształtujące Ocenianie sumujące Ocenianie sumujące

Analiza ilościowa/jakościowa na podstawie wyników egzaminacyjnych Wnioskowanie o efektach kształcenia Analiza ilościowa/jakościowa na podstawie wyników egzaminacyjnych Pozycjonowanie szkoły Postęp w osiągnięciach szkoły, postęp i rozwój poznawczy uczniów Poziom opanowania wiadomości – poziom kształcenia pojęć, poziom przyswojenia treści nauczania… Poziom opanowania umiejętności - opisanych za pomocą standardów wymagań egzaminacyjnych Poziom wykonania poszczególnych zadań prostych – czynności prostych – podaj, wymień, wskaż… złożonych – wieloczynnościowych - komponowanie, redagowanie, analizowanie, wnioskowanie… – wyjaśnij, podaj przykłady, zaplanuj metodę rozwiązania…

Wnioskowanie o efektach kształcenia Analiza ilościowa na podstawie wyników edukacyjnych Ocenianie sumujące Poziom nauczyciela/dyrektora szkoły Opracowanie metodologii: Cel – po co? Przedmiot badania - jakie przedmioty, a może wybrane umiejętności? Sposób badania – testy standaryzowane, kryterialne i niekryterialne sprawdziany nauczycielskie, konkursy, kartkówki, opowiadanie, wypracowanie, odpytywanie, wykonywanie zadań praktycznych… Liczba prób – ile razy w roku sprawdzam to samo? poziom oddziału, klas, szkoły… Sposób analizowania – stopnie szkolne, punkty, skale… Sposób wnioskowania – poziom opanowania wiadomości, umiejętności, różnicowanie uczniów… Szansa na modyfikację działań dydaktyczno-wychowawczych – wprowadzenie zmian w procesie dydaktycznym

Wnioskowanie o efektach kształcenia Analiza jakościowa na podstawie wyników edukacyjnych Poziom nauczyciela Ocenianie kształtujące „Dostarcza uczniowi oraz jego nauczycielowi danych do indywidualizacji dalszego uczenia się i kształcenia, … to szukanie drogi do spełnienia wymagań programowych na możliwie wysokim poziomie; … komentarz do wyniku uczenia się ma większe znaczenie niż sam wynik” B. Niemierko – Kształcenie szkolne - Podręcznik skutecznej dydaktyki, WAIP, 2007

10 zasad oceniania kształtującego powinno być powiązane z dobrym planowaniem nauczania i uczenia się; koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą; jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego - od planowania po ocenę osiągnięć; jest zgodne z najlepszymi zasadami dydaktyki; buduje indywidualne relacje nauczyciela z uczniem; motywuje uczniów do nauki; wymaga już na etapie planowania precyzyjnego określenia kryteriów sukcesu (nacobezu); uczniowie otrzymują konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoją pracę i w jaki sposób mogą się rozwijać; powinno rozwijać uczniowską zdolność do samooceny tak, by służyło refleksji i samodzielnemu decydowaniu o własnej nauce; jest właściwe na każdym etapie kształcenia i w stosunku do każdego ucznia, niezależnie od jego poziomu osiągnięć.

Nauczanie bezpośrednie krok wstecz czy powrót do źródeł? Model nauczania bezpośredniego ukierunkowany jest przede wszystkim na wspomaganie uczenia się wiedzy proceduralnej (umiejętności) oraz wiedzy deklaratywnej, którą można zorganizować w łańcuch i nauczać krok po kroku. Ogólny bieg lekcji składa się z pięciu faz: przedstawienie celów i wywołanie nastawienia pokaz umiejętności lub objaśnienie materiału zorganizowanie ćwiczeń pod kierunkiem sprawdzanie postępów i dostarczanie informacji zwrotnej rozbudowane ćwiczenia samodzielne i transfer

Jak monitorować osiągnięcia uczniów w bieżącym procesie dydaktycznym? Plan nadzoru Przedmiot – osiągnięcia, z zakresu jakich wiadomości, umiejętności, będą przedmiotem zainteresowania dyrektora szkoły Narzędzia – za pomocą jakich technik będzie odbywało się monitorowanie? Liczba prób – cykliczność, ile razy tą samą grupę uczniów, nauczycieli? Sposób analizowania, wskaźniki – aktywność uczniów - pytania angażujące ucznia w lekcję, odpowiedzi uczniów jakość i liczba ćwiczeń – poziom wykonania zadania – szansa na utrwalenie sposób przekazywania informacji zwrotnej – możliwość zmiany działania uczniów Sposób wnioskowania – kryteria sukcesu – przyswojenie? postęp? Szansa na modyfikację działań dydaktyczno-wychowawczych nauczyciela – wprowadzenie zmian w warsztacie pracy nauczyciela, metodach, formach pracy,

Narzędzia monitorowania osiągnięć uczniów w bieżącym procesie dydaktycznym Obserwacje Rozporządzenie z dnia 7 października 2009 w sprawie sprawowania nadzoru pedagogicznego określa, że dyrektor szkoły w szczególności obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej szkoły lub placówki (§ 20 ust.3). Hospitacja jest jedną z form prowadzenia obserwacji, tak więc można ją stosować w zakresie uznanym przez dyrektora za właściwy. Rozporządzenie rozszerzyło uprawnienia dyrektora – może on prowadzić obserwacje w każdej, wybranej przez siebie formie (przepis pozwala m.in. na obserwacje fragmentów lekcji czy zajęć, obserwację spotkań nauczyciela z rodzicami, itp.) Prace uczniów: zeszyty, zadania domowe, wypracowania, portfolio, projekty, plakaty… Dokumenty szkolne: dziennik lekcyjny, dzienniczki ucznia, zeszyt obserwacji, teczka wychowawcy

Cechy efektywnych szkół1 Organizacja społeczna Nauczanie i program Wyraźne cele dydaktyczne i społeczne Wysoka proporcja czasu wykorzystanego Porządek i dyscyplina Częste i kontrolowane prace domowe Wysokie oczekiwania Częsta kontrola postępów uczniów Wysoka samoocena zawodowa nauczycieli Spójny program nauczania Troskliwość Zróżnicowanie metodyczne lekcji Publiczne nagradzanie Możliwość przejmowania przez uczniów odpowiedzialności za naukę i szkołę Przywódcza rola administracji Wsparcie społeczności lokalnej Arends 404-405 Dembo 340- 1. R. I. Arends – Uczymy się nauczać, WSiP 1994, s.403

„Czy nasza szkoła jest dobra?”– MacBeath i in Ucząca się szkoła „ To po prostu taka organizacja, w której każdy jest uczniem. A skoro każdy się uczy, a tym, czego się nauczy, dzieli się z innymi, to organizacja też się uczy. Jeśli potraficie myśleć o swojej szkole, że uczy się na błędach i nabiera inteligencji, to macie prawo nazywać ją organizacją uczącą się.” „Czy nasza szkoła jest dobra?”– MacBeath i in Dziękuję za uwagę