Jolanta Bonar Wydział Nauk o Wychowaniu UŁ Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji w Finlandii i Wielkiej Brytanii Jolanta Bonar Wydział Nauk o Wychowaniu UŁ

Finlandia jest krajem, który uzyskuje najwyższe w Europie wyniki w zakresie edukacji swoich uczniów. Badania prowadzone przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) znane pod nazwą PISA ( Programme for International Student Assesment) od wielu lat pokazują, iż uczniowie tego kraju zdecydowanie wyprzedzają swoich kolegów ze wszystkich badanych państw europejskich. Warto dodać, iż uczniowie tego kraju uzyskują również bardzo wysokie wyniki w zakresie postaw dotyczących poczucia przynależności uczniów do szkoły i frekwencji, co świadczy o wysokim zaangażowaniu szkolnym badanych.

Edukacja podstawowa w Finlandii jest obowiązkowa. Trwa 9 lat. Szkoła podstawowa Edukacja podstawowa w Finlandii jest obowiązkowa. Trwa 9 lat. Obejmuje dzieci w wieku od 7 do 15 – 16 lat. Młodsze dzieci (w wieku 1- 6) mogą korzystać z edukacji przedszkolnej, która jednak nie jest obowiązkowa. (70% dzieci chodzi do przedszkola, a 99% do „ zerówek”) Dominują szkoły państwowe, a nieliczne szkoły prywatne są w pełni finansowane przez państwo i nałożony jest na nie całkowity zakaz pobierania czesnego. Przyjęcia do nich muszą odbywać się na takich samych warunkach jak do szkół państwowych. Szkoły są małe – w 50% szkół uczy się mniej niż 40 uczniów. Klasy I – VI są klasami niższymi (primary).

ZERÓWKA Zerówki przeznaczone są dla dzieci 6 – letnich - powstają w przedszkolach lub w szkołach podstawowych. Program pracy w zerówce jest determinowany przez placówkę. Zajęcia trwają max. 4 godz. dziennie Grupy liczą do 13 osób – przy 1 nauczycielu i do 20 przy 2 nauczycielach. Między nauczycielem, a uczniami panują nieformalne relacje, dzieci zwracają się do nauczycieli po imieniu. Rodzice są partnerami i mogą współtworzyć program nauczania.

Klasy liczą 20 – 22 uczniów. Uczniowie mają zapewnioną opiekę medyczną oraz bezpłatne posiłki. Jeśli mieszkają dalej niż 5km od szkoły przysługują im darmowe książki, pomoce, wycieczki szkolne, transport do szkoły albo nawet zakwaterowanie. Podstawowa edukacja zapewnia dzieciom pomoc psychologa i edukację specjalną. Nie ma testów i egzaminów – pierwszym jest matura. Ocenianie ma charakter opisowy, choć wprowadzenie ocen numerycznych zależy od decyzji szkoły. W większości szkół uczniowie dwa razy do roku dostają raport o swoich postępach. Skala ocen wynosi od 4 do 10.

Dzieci dzielone są na klasy ze względu na wiek, ale wielu szkołach są klasy łączone. Przez 6 pierwszych lat, uczniowie posiadają jednego nauczyciele, który wykłada wszystkie lub prawie wszystkie przedmioty. Musi on posiadać tytuł magistra, na zdobycie którego w Finlandii potrzeba zwykle 6,5 roku. .

Kształcenie przyszłych nauczycieli . Kształcenie przyszłych nauczycieli University of Helsinki Kierunek: Kindergarten teacher and early childhood education Edukacja przedszkolna i wczesnodziecięca Studia licencjackie Kandydaci do studiowania na kierunku edukacja przedszkolna i wczesnodziecięca zdają egzamin pisemny – 300 pytań oraz test predyspozycji, który bada umiejętności nawiązywania interakcji z grupą dziecięcą. Odbywają także rozmowę kwalifikacyjną.

Absolwenci zdobywają kwalifikacje do pracy w przedszkolach oraz jako opiekunowie dzieci w wieku przedszkolnym w różnych instytucjach. W czasie ich trwania studenci zdobywają wiedzę na temat dzieciństwa i rozwoju wszystkich sfer osobowości dziecka oraz procesu uczenia się. Poznają cele, treści oraz metody edukacji małego dziecka. Zdobywają umiejętności analizy procesu edukacyjnego oraz ewaluacji własnej pracy poprzez prowadzone badania.

Program studiów składa się ze 180 ECTS kredytów czyli 4860 godz. dyd. ( 1 kredyt to 27 godzin dydaktycznych). Należą one do 5 bloków. 66 kredytów ( 1782 godziny) to przedmioty kierunkowe czyli: społeczno- kulturowe, psychologiczne, pedagogiczne oraz naukowe podstawy edukacji małego dziecka, edukacja wczesnego dzieciństwa oraz seminaria. 60 kredytów (1620 godzin) obejmuje zawodowe przygotowanie do pracy z dziećmi. Stanowią je zajęcia z zakresu: edukacji zdrowotnej, językowej, matematycznej, środowiskowej, sztuki i religii. 34 kredyty (918 godzin) to przedmioty dodatkowe, niekoniecznie związane z kierunkiem studiów. 20 kredytów (540 godzin) to zajęcia z języka ( w tym język mówiony, pisany oraz język obcy). 15 kredytów ( 405godzin) stanowią nadzorowane praktyki nauczycielskie, w tym 3 kredyty (81 godzin) praktyka podstawowa, 6 kredytów (162 godziny) praktyka zintegrowana, 6 kredytów(162 godziny) praktyka końcowa.

Absolwenci tych studiów mogą rozszerzyć swoje kwalifikacje poprzez realizację 675 godzin z zakresu kształcenia nauczycielskiego i uzyskać w ten sposób pełne kwalifikacje nauczycielskie. Studia magisterskie z tego zakresu są przeznaczone dla absolwentów studiów licencjackich tego kierunku oraz absolwentów innych kierunków – nie politechnicznych. Ci drudzy muszą jednak zaliczyć wcześniej 66 kredytów (1782 godziny), obejmujących przedmioty kierunkowe na ocenę co najmniej dobrą. Studia magisterskie zawierają obowiązkowy 3 – miesięczny staż. Przygotowują do prowadzenia zajęć z wszystkich przedmiotów w klasach I – VI. Studia magisterskie wraz z odbytymi wcześniej studiami licencjackimi dają wspólnie 300 kredytów (8100 godzin).

University of Eastern Finland, 4 – letnie studia licencjackie dzieli organizowane przez siebie praktyki na cztery rodzaje. Są to: Orientative Teaching Practice praktyki wprowadzające Basic Teaching Practice praktyki podstawowe Field Practice praktyki terenowe Advanced Student Teaching praktyki zaawansowane

Praktyki zajmują w przypadku tego uniwersytetu 640 godzin czyli ok Praktyki zajmują w przypadku tego uniwersytetu 640 godzin czyli ok. 10 % całego czasu studiów. 440 godzin studenci realizują w uniwersyteckiej szkole ćwiczeń. Pozostałe realizują w innych szkołach miasta, w kraju lub za granicą. Przed każdym okresem praktyk studenci są zobowiązani do brania udziału w seminariach przygotowujących. Po odbyciu praktyk odbywają się kolejne seminaria, podczas których omawiane są uzyskane przez studentów oceny.

Pozwalają na otwarte i krytyczne przedyskutowanie swoich doświadczeń z innymi studentami oraz nauczycielami. Stanowią dla studenta bazę jego spostrzeżeń na temat pracy nauczyciela. Są nadzorowane zarówno przez nauczycieli akademickich, jak i nauczycieli szkół. Podczas praktyk studenci otrzymuję informację (ocenę opisową) na temat swojej pracy od nauczycieli - opiekunów oraz pomoc w dokonaniu samooceny, tak by uzyskać większą świadomość tego, co najważniejsze w pracy nauczyciela. Wszystkie praktyki są również oceniane w trzystopniowej skali: zaliczone, do uzupełnienia, niezaliczone. W czasie wszystkich praktyk studenci są zobowiązani do zebrania osobistej dokumentacji. Wyselekcjonowane fragmenty tych materiałów są później przedstawiane pozostałym studentom i wykładowcom. Portfolio z praktyk jest również brane pod uwagę w momencie podejmowania pracy zawodowej.

Orientative Teaching Practice - praktyki wprowadzające 2 kredyty czyli 80 godzin 2 sem. I rok Są realizowane w dowolnie wybieranych szkołach publicznych w Savonlinna. Studenci zapoznają się z całą przestrzenią pracy nauczyciela. Ćwiczą podstawowe umiejętności wymagane w procesie nauczania – uczenia się z uwzględnieniem zróżnicowanych możliwości uczniów. Rozpoczynają proces samooceny swojej pracy. Przed rozpoczęciem praktyki muszą zaliczyć zajęcia z dydaktyki oraz z psychologii instytucji edukacyjnej, gdzie skupiają się na obserwacji pracy uczniów. Podczas praktyk studenci przeznaczają czas na planowanie swojej pracy – 1 tydzień, realizację zadań, spotkania doradcze z nauczycielem, spotkania doradczo-informacyjne z dyrektorem szkoły oraz końcowe seminaria podsumowujące praktyki. W praktyce czynności studenta sprowadzają się do nauczania, obserwacji pracy nauczyciela nakierowanej na określone zagadnienie, uczestniczenia w spotkaniach doradczych oraz przygotowywania i realizowania indywidualnych zadań edukacyjnych z dziećmi. Praktyki są nadzorowane przez dyrektora szkoły, ale prowadzone przez wyznaczonych nauczycieli.

Basic Teaching Practice – Praktyki podstawowe 5 kredytów = 200 godz. Pierwsza część praktyk (120 godz.) - przyuniwersytecka szkoła ćwiczeń (2 sem. II r.) Podczas jej trwania studenci : uczą się jak formułować cele nauczania – uczenia się, poznają różne sposoby nauczania, zaznajamiają się z nauczaniem dwóch przedmiotów szkolnych, uczą się jak analizować wszystkie aspekty pracy nauczyciela oraz jak oceniać swój własny rozwój. Jest realizowana najczęściej w parach i zawiera zarówno indywidualne jak i wspólne realizowanie zadań. Polega na ukierunkowanej obserwacji różnych sposobów nauczania, zaznajamianiu się z technologiami uczenia się, poznawaniu pracy z dzieckiem o specjalnych potrzebach oraz pracy na świetlicy. W czasie jej trwania studenci prowadzą również badania naukowe.

Druga część ( 2 kredyty = 80 godz.) 1 sem. IV rok Jest realizowana również w przyuniwersyteckiej szkole ćwiczeń. Studenci podczas jej trwania zdobywają: - praktyczne umiejętności nauczania w obrębie dwóch wybranych przedmiotów szkolnych, - poznają całodzienną pracę nauczyciela, - zaznajamiają się z celami edukacyjnymi sformułowanymi dla klasy ćwiczeń i realizacją tych celów w praktyce, - uczą się nawiązywania kontaktu a uczniami. Podczas tej części studenci są zobowiązani do samodzielnego opracowania planu nauczania na czas trwania praktyk. Sami też oceniają potem swoje osiągnięcia w zakresie jego realizacji. Niezmiennie natomiast są nadzorowani przez wykładowców i nauczycieli opiekunów praktyk i oceniani w trzystopniowej skali.

Advanced Student Teaching - Praktyki zaawansowane ( 4 kredyty = 160 godzin) Są realizowane w przyuniwersyteckiej szkole ćwiczeń w 1 sem. IV roku. Ich celem jest nabycie kompetencji nauczycielskich ( zrozumienie istoty nauczycielstwa) oraz lepsze zrozumienie szkoły jako funkcjonującej całości. Samodzielnie prowadzą 25 - 30 godzin lekcyjnych oraz wypełniają inne obowiązki nauczyciela. Praktyki te odbywają się głównie w ramach przedmiotów wybranych przez studenta oraz realizowanych podczas zajęć z dydaktyki. Wszyscy studenci , odbywający praktyki w danej klasie przygotowują również plan pracy dla tej klasy, na okres, w którym odbywają praktyki. Dodatkowo muszą napisać esej z samooceną swoich praktyk. Tworzą również portfolia, które będą prezentowane podczas zajęć teoretycznych z innymi studentami i wykładowcą.

Wielka Brytania natomiast znana jest z wysokiego poziomu kształcenia swoich studentów. W publikowanych rankingach dotyczących uniwersytetów zdecydowanie najlepiej wypadają uczelnie amerykańskie. W pierwszej dziesiątce znajdują się jedynie dwa uniwersytety europejskie. Są to brytyjskie uniwersytety w Oxford i Cambridge.

System edukacyjny dzieli się na trzy etapy: primary (szkoły podstawowe, od 5 do 11 lat), secondary (szkoły średnie, od 11 do 18 lat) tertiary (szkoły wyższe, uniwersytety, politechniki itp.) Obowiązek szkolny trwa 11 lat i obejmuje dzieci w wieku 5-16 - w tym okresie Państwo zapewnia darmowe miejsce w szkole dla każdego dziecka. Okres przedszkolny ( Nursery i Pre-school ) obejmuje dzieci w wieku 3-5 lat .

Przedszkole i szkoła podstawowa Wiek Etap Stopień Testy 3-4 Podstawa (Foundation)   4-5 5-6 Etap Key 1 1 rok 6-7 Rok 2 Krajowe testy i zadania w języku angielskim i matematyce 7-8 Etap Key 2 Rok 3 8-9 Rok 4 9-10 Rok 5 10-11 Rok 6 Krajowe testy z angielskiego, matematyki i nauk ścisłych

Przedszkole Od 2004 roku wszystkie trzy- i czterolatki mają prawo do darmowej edukacji . Każde dziecko, przez 38 tygodni w roku, może uczestniczyć codziennie w 2.5 godzinnych darmowych zajęciach. ( choć ilość godzin spędzanych przez dziecko w przedszkolu zależna jest od rodziców, warto zaznaczyć, iż istnieją przedszkola o przedłużonym dniu zajęć). Trzylatki jednak mogą pójść do przedszkola dopiero w semestrze wypadającym po trzecich urodzinach. Przedszkole stanowi pierwszą instytucję wychowawczą, tworzoną przede wszystkim przez dzieci i rodziców, a dopiero w dalszej kolejności przez władze lokalne. Również wszystkie problemy rozwiązywane są z udziałem rodziców.

Szkoła podstawowa (Primary School) Trwa przez 6 lat i podzielona jest na dwa stopnie, każdy zakończony jest egzaminem: Infant School (szkoły małego dziecka - w wieku 5-7 lat) - Key Stage 1. Egzamin końcowy z angielskiego i matematyki. Junior School (szkoły dla dzieci starszych – w wieku 7-11 lat) - Key Stage 2. Egzamin końcowy z angielskiego, matematyki i przedmiotu wybranego. Średnio na jedną klasę przypada 30 uczniów.

Zajęcia z wszystkich przedmiotów prowadzi zwykle jeden nauczyciel. Do nauczycieli uczniowie zwracają się po nazwisku. Szkoły często zapewniają podręczniki, zeszyty i przybory. Lekcje zwykle zaczynają się o 9.00 i kończą o 15.00, z godzinną przerwą na lunch. Nie stawia się stopni. Zamiast nich na koniec semestru dzieci dostają podsumowanie wyników w formie opisowej (school report). Na koniec roku szkolnego rodzice otrzymują obszerniejszy, bardziej szczegółowy raport. W większości angielskich szkół uczniowie noszą obowiązkowe mundurki.

Zajęcia często odbywają się na wolnym powietrzu, na boiskach szkolnych. Obserwacje przyrody połączone są z pracami społeczno – użytecznymi dzieci ( hodowlą roślin ozdobnych, porządkowaniem trawnika szkolnego). Dzieci zakładają także w klasie kąciki przyrody.

Kształcenie nauczycieli System kształcenia nauczycieli odbywa się podobnie na całym terytorium Zjednoczonego Królestwa. Nauczyciele i wychowawcy przedszkoli i szkół podstawowych obowiązani są ukończyć trzy- lub czteroletnie szkoły pedagogiczne (College of Education) i uzyskać dyplom bachelor of education (BED). Praktyki – 32 tygodnie Mogą również ukończyć studia w systemie podyplomowych studiów uniwersyteckich dających dyplom post graduate certificate in education (PGCE) Praktyki – 18 tygodni

University of Cambridge prowadzi studia licencjackie z zakresu edukacji łącząc je z innym kierunkiem np. edukacja z naukami przyrodniczymi, edukacja z językiem angielskim, edukacja i geografia, edukacja i historia, języki klasyczne, języki współczesne, muzyka, sport, religia. Studia te trwają 3 lata. Koncentrują się wokół przedmiotu wybranego przez studenta oraz przedmiotów związanych z edukacją, tzn. filozofii, psychologii, socjologii i historii edukacji. Studia te są doskonałym przygotowaniem dla tych, którzy chcą być nauczycielami. Dodatkowo kandydatom do podjęcia studiów nauczycielskich bardzo mocno sugeruje się podjęcie wolontariatu w placówce edukacyjnej

Absolwenci mogą zdobyć uprawnienia nauczycielskie poprzez ukończenie rocznego kursu Postgraduate Certificate of Education (PGCE) o nazwie „plus 1”. The Early Years & Primary Postgraduate Course – przygotowuje do pracy z dziećmi w wieku od 3 do 11 lat Studenci mają tu do wyboru dwie opcje: przygotowanie do pracy w przedszkolu i szkole ( early years course - dzieci w wieku 3-7 lat). przygotowanie do pracy w szkole podstawowej ( primary course - dzieci w wieku 5 – 11lat ).

Każdy z nich trwa 1 rok, czyli 36 tygodni (180 dni). Są prowadzone we współpracy z lokalnymi przedszkolami i szkołami. Studenci co najmniej 50% czasu trwania kursu (97 dni) pracują z nauczycielami i dziećmi w placówkach edukacyjnych. Cele: - rozpoznawanie złożonych potrzeb uczenia się małych dzieci, - zrozumienie holistycznego rozwoju dziecka, - tworzenie bezpiecznego, przyjaznego, wspierającego środowiska uczenia się, - wykorzystywanie wiedzy, teoretycznych perspektyw w procesie edukacji, budowanie pozytywnych relacji z dziećmi i innymi nauczycielami, znajomości aktualnie prowadzonych badań, związanych z edukacją w szkołach podstawowych i uczestniczenia w nich, - zapewnianie płynnego przejścia między okresami 3-5 , 5-7 , 7-11 lat.

Części kursu: Przygotowanie teoretyczne (Professional Studies) – generalne aspekty nauczania i uczenia się dzieci oraz programu przedszkola i szkoły podstawowej; Przygotowanie przedmiotowe (Curriculum courses) – skupia się na sześciu obszarach występujących w treściach kształcenia szkoły podstawowej oraz na treściach kształcenia edukacji przedszkolnej; Przygotowanie zawodowe (Professional Placement) – rozwijanie praktycznych kompetencji nauczycielskich. Oferują studentom szerokie możliwości zdobycia doświadczeń w przedszkolu i w szkole są tworzone we współpracy z nauczycielami i wykładowcami, odbywają się w co najmniej dwóch różnych szkołach, kontrastujących środowisk, dojazd do szkoły zajmuje mniej niż 1,5 godziny, placówki nie mogą być wcześniej znane studentom, ostatni etap praktyk studenci mogą odbyć w jakimś dużym mieście.

Przebieg praktyk: Pierwszą , tygodniową praktykę studenci odbywają we wrześniu, przed rozpoczęciem roku akademickiego. studenci sami wybierają sobie placówkę i sami organizują praktykę, spędzają czas z dziećmi w różnych, dostępnych grupach wiekowych, Cel: zdobycie doświadczeń w środowisku edukacyjnym, rozwijania własnego pojmowania nauczania i uczenia się zbudowanego na wcześniejszych doświadczeniach szkolnych, uaktualnienie tych doświadczeń, zdobycie pierwszych spostrzeżeń, które będą wykorzystywane w czasie studiów.

Następne praktyki odbywają się odbywają się podczas wszystkich trymestrów i są podzielone na dwie zasadnicze części. 1. trwa 9 tygodni podczas I i II trymestru, studenci pracują w parach, pierwsze 2 tygodnie, nie obok siebie, odbywają w jednej klasie, następne 7 tygodni w innej klasie i innej grupie wiekowej. 2. trwa 8 tygodni odbywa i się podczas III trymestru, odbywa się obowiązkowo w innej szkole, studenci pracują indywidualnie. W sumie daje to 18 tygodni praktyk.

Zestawienie University of Helsinki – 3 letnie studia licencjackie dla nauczycieli przedszkoli : 405 godzin praktyk; + 3 miesięczny staż w toku studiów magisterskich dających uprawnienia do pracy w szkole podstawowej. University of Eastern Finland – 4 letnie studia licencjackie dla nauczycieli szkół: 640 godzin praktyk. Wielka Brytania – 3 lub 4 – letnie studia licencjackie 32 tygodnie praktyk Roczne studia podyplomowe – 18 tygodni praktyk; University of Cambridge – 97 dni.