realizowany w ramach projektu Nasza Szkoła Zespół Szkół Rolniczych w Kijanach Program edukacyjny „BIBLIOTEK SIĘ NIE BOIMY” WYCIECZKI DYDAKTYCZNE DO BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ im. H. ŁOPACIŃSKIEGO W LUBLINIE realizowany w ramach projektu Nasza Szkoła Autor programu Małgorzata Rzeźnicka Kijany 2007

Spis treści Wstęp 1. Cele edukacyjne 2. Treści programowe 3. Sposoby osiągania założonych celów 4. Przewidywane efekty 5. Ewaluacja programu 6. Bibliografia

Wstęp Program ten został przygotowany w ramach projektu „Nasza szkoła – opracowanie i wdrożenie programów rozwoju szkół Polski Wschodniej”. Jego cele i zadania mieszczą się w pierwszym obszarze – Zapewnienie uczniom możliwości wyrównywania szans edukacyjnych (zmniejszenie dysproporcji między wsią a miastem), priorytecie drugim – Motywowanie uczniów do zdobywania wiedzy i umiejętności. Program jest adresowany do uczniów klas programowo najstarszych. Wycieczka dydaktyczna do Biblioteki Wojewódzkiej im. H. Łopacińskiego w Lublinie jest realizacją tematyki materiału nauczania z Edukacji Czytelniczej i Medialnej ( ścieżka edukacyjna). Była planowana już od dawna jednak możliwości finansowe naszych uczniów nie pozwalały na zorganizowanie wyjazdów. Treści nauczania zawarte w Podstawie Programowej Edukacji Czytelniczej i Medialnej dla liceum ogólnokształcącego, profilowanego i technikum (Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. – Dz. U. Nr 51, poz. 458) obejmują zapoznanie się z tradycyjnymi i nowoczesnymi źródłami informacji oraz z instytucjami wydawniczymi i udostępniającymi źródła informacji i dobra kultury. Zadaniem szkoły jest rozwijanie wiedzy na temat powszechnie dostępnych zasobów informacyjnych. W ramach tego projektu uczniowie będą mieli możliwość zwiedzenia biblioteki i jej działów, zobaczenia wystaw i zbiorów oraz poznania zasad korzystania z nich. Wezmą również udział w lekcji bibliotecznej poświęconej historii i działalności biblioteki oraz posługiwaniu się katalogami. Będzie stanowiło to element przygotowania do samokształcenia oraz samodzielnego wyszukiwania informacji. W szkolnej bibliotece nasi uczniowie nie mają możliwości zapoznania się z tak różnorodnym i bogatym księgozbiorem oraz z katalogiem komputerowym. Przygotuje ich to do wykorzystywania tej wiedzy w nauce i przyszłej pracy. Klasy objęte programem: Klasy maturalne: Klasy przedmaturalne: III g – 13 uczniów II l – 21 uczniów III l – 29 uczniów III ac – 18 uczniów IV ac – 20 uczniów III d – 22 uczniów IV d – 26 uczniów III h – 20 uczniów IV h – 27 uczniów III ż – 18 uczniów IV o – 24 uczniów

1. Cele edukacyjne 1. Cel ogólny Przygotowanie do samodzielnego wyszukiwania informacji i samokształcenia. Kształtowanie postawy odpowiedzialności i poszanowania zbiorów bibliotecznych. 2. Cele szczegółowe Rozwijanie umiejętności korzystania z narzędzi informacji. Przygotowanie do korzystania z bibliotek wyżej zorganizowanych i elektronicznych systemów informacji. Uświadomienie roli księgozbiorów bibliotecznych. Zapoznanie z zasadami oraz wyrabianie umiejętności właściwego zachowania w instytucjach nauki i kultury. Kształcenie świadomego wykorzystywania źródeł informacji.

2. Treści programowe 1. Na poziomie wiadomości uczeń powinien: wymienić rodzaje zbiorów i usług świadczonych przez biblioteki, poznać technikę wyszukiwania informacji przy pomocy komputera, rozumieć metodykę wyszukiwania informacji na określone tematy, znać historię oraz formy działalności Biblioteki Wojewódzkiej. 2. Na poziomie umiejętności uczeń powinien: korzystać ze zbiorów zgromadzonych w większych bibliotekach, sprawnie korzystać z katalogów i baz danych, zaplanować pracę samokształceniową. 3. Postawy: otwartości na wiedzę, umiejętności komunikowania się, dobrego współdziałania w grupie, kreatywności, kulturalnego zachowania się.

3. Sposoby osiągania założonych celów W realizacji celów programu zakładamy aktywny udział uczniów. Rolą nauczyciela będzie głównie koordynowanie pracy uczniów, przygotowanie ich do wyjazdu oraz organizacja wycieczki. Wycieczki dydaktyczne będą organizowane w okresie od października do grudnia 2007 roku. Za metody nauczania i niezbędne środki dydaktyczne będą odpowiedzialni pracownicy Biblioteki Wojewódzkiej, z którymi został zaplanowany przebieg zajęć. Zwiedzanie oraz zajęcia edukacyjne są nieodpłatne, co zostało uzgodnione z pracownikami biblioteki – Dział Informacji Biblioteki Wojewódzkiej.

(co jest potrzebne do realizacji?) Lp. Zadania Odpowiedzialny Realizatorzy Czas realizacji Sposób realizacji Środki (co jest potrzebne do realizacji?) Uwagi 1. Opracowanie programu M. Rzeźnicka Czerwiec2007 6 godzin Opracowanie programu z uwzględnieniem treści programowych ścieżki edukacyjnej (ECM) Podstawa programowa, program Partner 2. Nawiązanie kontaktu z Biblioteką Wojewódzką oraz przewoźnikiem Czerwiec 2007 1 godzina Rozmowa z pracownikami BW – Dział Informacji, rozmowa z przewoźnikiem. Ustalenie zasad współpracy i finansowania. Rozmowy telefoniczne 3. Opracowanie harmonogramu wycieczek 1-10 września 2007 2 godziny Uzgodnienie terminów z BW, dyrekcją szkoły i wychowawcami Rozmowy telefoniczne, papier ksero, komputer 4. Przygotowanie list uczestników, podział na grupy Uzgodnienie z dyrekcją podziału na grupy Komputer, drukarka, papier ksero 5. Zebranie organizacyjne uczestników Wrzesień- grudzień 2007 Omówienie zasad bhp, zasad zachowania, zapoznanie z harmonogramem i regulaminem wycieczki Regulamin wycieczki dydaktycznej

6. Realizacja wycieczek M. Rzeźnicka Nauczyciele- opiekunowie wycieczek Październik-Grudzień 2007 50 godzin Zwiedzenie pomieszczeń biblioteki oraz jej działów, zapoznanie ze zbiorami, działalnością biblioteki, zasadami korzystania ze zbiorów, zwiedzenie wystaw, lekcja biblioteczna – historia biblioteki, katalogi, system komputerowy Wynajęty autokar 7. Podsumowanie i omówienie wycieczki Grudzień 2007 5 godzin Rozmowa z uczestnikami, oglądanie zdjęć, spostrzeżenia, wnioski Zdjęcia

4. Przewidywane efekty W efekcie wzięcia udziału w programie uczeń: posiada wiedzę na temat działalności i funkcjonowania największych bibliotek w Polsce, potrafi posługiwać się katalogami (alfabetyczny, rzeczowy, komputerowy), jest odważny przy korzystaniu z dużych bibliotek, potrafi samodzielnie skorzystać ze zbiorów dużych bibliotek, potrafi samodzielnie wyszukiwać informacje na określony temat, potrafi kulturalnie zachować się w instytucjach nauki i kultury.

5. Ewaluacja Projekt ewaluacji programu „Bibliotek się nie boimy” Cele ewaluacji: 1. Określenie rzeczywistych korzyści z realizacji programu. 2. Ocena wartości programu w aspekcie celów i założeń projektu „Nasza szkoła”, obszar I – priorytet 2

Pytania kluczowe (badawcze) Prezentacja danych/raport Obszar Projektu „Nasza Szkoła” Obiekt ewaluacji Pytania kluczowe (badawcze) Kryteria ewaluacji Metody badawcze Próba badawcza Prezentacja danych/raport Uwagi I Efekty programu Jakie efekty przyniósł realizowany program? Jaką wartość przyniósł program w aspekcie obszaru I? Przydatność treści programowej Atrakcyjność dla ucznia Zgodność z podstawą programową Skuteczność działań Trafność wobec oczekiwań uczniów objętych programem Adekwatność wobec priorytetu i obszaru projektu Przyrost wiedzy i umiejętności uczniów objętych programem Spójność z celami projektu Analiza dokumentów ankieta, obserwacja Grupa uczestników Sprawozdanie Fotoreportaż Prezentacja multimedialna Kronika szkoły Wyniki ankiety

6. Bibliografia Biblioteka w szkole, wybrane numery Bibliotekarstwo, pod red. Z. Żmigrodzkiego, Warszawa 1994. Nowel E., Program Partner. Liceum Profilowane. Edukacja czytelnicza i medialna, Kielce 2002. Saniewska D., Nowe Vademecum nauczyciela bibliotekarza, Warszawa 2000. Wojciechowski J., Czytelnictwo, Kraków 2000. Zeman E., Edukacja Czytelnicza i Informacyjna. Podręcznik dal uczniów liceum technicznego, Warszawa 1999 Budżet: Wynagrodzenie nauczycieli – opieka na wycieczce: 2 nauczycieli x 10 wyjazdów x 75 zł = 1500 zł Koszty przejazdu 10 x 60 km x 3 zł = 1800 zł

ANKIETA EWALUACYJNA Proszę Cię o wypełnienie tej anonimowej ankiety. Jej celem jest poznanie Twojego zdania na temat wycieczki dydaktycznej do Biblioteki Wojewódzkiej w Lublinie. W pytaniach 1-6 zaznacz najbardziej odpowiadającą Ci ocenę ( zgodnie ze skalą ocen szkolnych). W pytaniu 7 i 8 proszę o wyczerpujące wypowiedzi. 1. Jak oceniasz organizację wycieczki? 1.....2.....3.....4.....5.....6 2. Jak oceniasz przydatność uzyskanej wiedzy? 3. W jakim stopniu prowadzone zajęcia zainteresowały Cię? 1.....2.....3.....4....5.....6 4. Jak oceniasz swoje zaangażowanie w uczestnictwie w zajęciach dydaktycznych? 5. W jakim stopniu zostały uwzględnione Twoje oczekiwania? 6. Jak oceniasz pracę opiekunów wycieczki? 7. Czy uważasz, że warto było zorganizować taką wycieczkę ( i dlaczego)? ....................................................................................................................................................................... 8. Inne Twoje uwagi na temat tej wycieczki oraz propozycje na przyszłość.

Sprawozdanie AUTORA PROGRAMU PRZEBIEG REALIZACJI PROGRAMU Opis zrealizowanych działań: (wyszczególnienie zrealizowanych działań np.: koła zainteresowań, wycieczki, obozy, itp.) Organizacja wycieczek edukacyjnych do Biblioteki Wojewódzkiej im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Zajęcia prowadzone były przez pracowników tejże biblioteki. W ich trakcie uczniowie poznali historię i działalność biblioteki. Obejrzeli jej poszczególne działy i zbiory oraz poznali zasady korzystania z nich. Zobaczyli różne rodzaje katalogów i nauczyli się (ćwiczenia praktyczne) korzystać z nich przy poszukiwaniu informacji oraz wypełniać rewersy. Mieli niepowtarzalną okazję zobaczenia wspaniałych zbiorów specjalnych i okolicznościowych wystaw. Poznali zasady zachowania w takich bibliotekach oraz poszanowania zbiorów.

WYNIKI EWALUACJI 1. Opis sposobu prowadzenia ewaluacji; (Jakie były założenia i rodzaj zastosowanej ewaluacji np.: ewaluacja wstępna, bieżąca i końcowa ?) Założeniem ewaluacji było poznanie zdania uczniów nt. celowości organizowania takich wycieczek, informacji o uzyskanych efektach (wiedza, umiejętności, aktywność uczniów), wyciągnięcie wniosków do przyszłej pracy. Zastosowano ewaluację końcową, którą przeprowadzono po zakończeniu poszczególnych wycieczek. 2. Wykorzystane narzędzia ewaluacji; (Jakie pytania kluczowe były punktem wyjściem do opracowania narzędzi. Jakie to narzędzia? wzór dołączony do programu i sprawozdania). Próba badawcza (adresat ewaluacji). Narzędziem badawczym była ankieta. Próbą badawczą było 90 uczniów (uczestników wycieczek), którzy wykazali ochotę wypełnienia ankiet. Wyjściem do opracowania ankiety były następujące pytania kluczowe: Czy celowa jest organizacja tego typu wyjazdów edukacyjnych? Czy uczniowie zdobyli nową wiedzę i umiejętności? Czy zdobyta wiedza będzie uczniom przydatna? Czy prowadzone zajęcia były dla uczniów interesujące? Czy uczniowie byli aktywni na zajęciach? 3. Wyniki z ewaluacji (Analiza jakościowa i ilościowa) Programem zostało objętych 263 uczniów (56% wszystkich uczniów szkoły). Frekwencja wyniosła średnio 87%. W wycieczkach wzięło udział 220 uczniów, co stanowi 47% wszystkich uczniów szkoły. Plan zajęć edukacyjnych został zrealizowany. Odpowiadając na pytania zawarte w ankiecie uczniowie ocenili (w skali od 1 do 6): organizację wycieczki na 4,9; przydatność uzyskanej wiedzy na 4,8; zainteresowanie zajęciami na 4,5; własne uczestnictwo w zajęciach na 4,2; realizację oczekiwań na 4,5; pracę opiekunów na 5,3. W pytaniach otwartych 90% ankietowanych stwierdziło, że warto było zorganizować takie wycieczki ze względu na: pomoc w dalszej nauce – 25 wypowiedzi; uzyskanie umiejętności korzystania z dużych bibliotek – 21 wypowiedzi; zdobycie i poszerzenie wiedzy – 20 wypowiedzi; możliwość obejrzenia ciekawych zbiorów – 11 wypowiedzi; zdobycie wiedzy, gdzie można szukać potrzebnych informacji – 7 wypowiedzi. Uczniowie zwrócili też uwagę na to, że takie wyjazdy integrują, było ciekawie, poznali pracę biblioteki, przebywali z miłymi ludźmi, czas wycieczki był dobrze zorganizowany, poczuli się dowartościowani, była zbyt obszerna część wykładowa, mogło być więcej rysu historycznego, było za mało czasu na indywidualne zapoznanie się z biblioteką, przy okazji można było zorganizować wyjście do kina (pojedyncze wypowiedzi). Szesnastu uczniów stwierdziło, że trzeba organizować więcej takich wycieczek.

Wnioski i rekomendacje (Podsumowanie wyników ewaluacji, uwagi, sposoby wykorzystania wyników) Analiza ankiet pozwala stwierdzić, że: Bardzo celowe było zorganizowanie tych wycieczek. Takie wyjazdy trzeba organizować częściej. Będą one przygotowywane obowiązkowo dla klas maturalnych. Uczniowie zdobyli wiedzę i umiejętności, które będą im pomocne w przyszłej nauce. Uczniowie bardzo dobrze ocenili organizację wycieczek i przydatność uzyskanej wiedzy, a nieco słabiej własne zainteresowanie i aktywność na zajęciach. W przyszłości należy więcej czasu poświęcić na przygotowanie ich do tego typu zajęć edukacyjnych. Wszystkie uwagi uczniów będą uwzględniane przy przygotowaniu następnych wycieczek do Biblioteki Wojewódzkiej, np. dołączenie do programu ciekawego seansu w kinie jest bardzo dobrym pomysłem.

EFEKTY REALIZACJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO „BIBLIOTEK SIĘ NIE BOIMY” Programem edukacyjnym „Bibliotek się nie boimy” zostało objętych 263 uczniów, co stanowi 56% wszystkich uczniów szkoły. Frekwencja uczniów na wycieczkach wyniosła średnio 87%. W zorganizowanych 10 wycieczkach do Biblioteki Wojewódzkiej uczestniczyło 220 uczniów (47% wszystkich uczniów szkoły). Zaplanowany plan zajęć w ciągu każdej wycieczki został zrealizowany, a w przypadku sześciu wyjazdów rozszerzony o pokaz zbiorów specjalnych. Cele edukacyjne programu zostały również zrealizowane. Ze zwiedzania biblioteki oraz prowadzonych przez jej pracowników lekcji uczniowie szkół lubelskich korzystają bardzo często. Ważne jest, że w takich zajęciach mogli wziąć udział również nasi uczniowie, którzy: zdobyli wiedzę o historii, działalności i funkcjonowaniu największych bibliotek zdobyli wiedzę, gdzie szukać potrzebnych informacji poznali zasady zachowania oraz korzystania z takich bibliotek nauczyli się jak korzystać ze zbiorów, posłużyć się katalogami, wypełnić rewersy, zamówić książki mieli niepowtarzalną okazję zobaczenia zbiorów specjalnych zobaczyli wspaniałe wystawy okolicznościowe (np. z okazji setnej rocznicy powstania biblioteki, 26 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego) mieli możliwość bycia cała klasą w nowej sytuacji we wspaniałym przybytku nauki i kultury Celowość zorganizowania tych wycieczek podkreśliło w przeprowadzonej ankiecie 90% uczniów. Zwrócili oni uwagę zwłaszcza na ich przydatność w dalszej nauce oraz zdobycie nowej wiedzy i umiejętności. Mądrzejsi, lepiej przygotowani do dalszej nauki, obyci uczniowie to efekt realizacji programu bardzo ważny dla szkoły. Dla mnie jako autora i realizatora programu był to czas pracowity, czas wielu nowych i przydatnych doświadczeń (choć nie wyłącznie radosnych i miłych). To zdobycie umiejętności napisania programu, nawiązania wspaniałej współpracy z pracownikami biblioteki, dobrego zorganizowania wycieczek i opieki nad uczniami, ale przede wszystkim lepsze poznanie swoich uczniów w zupełnie innej sytuacji, rozmowy z nimi, obserwacje przydatne w dalszej pracy. To całe mnóstwo przemyśleń i wniosków na przyszłość. W tym ten najważniejszy – warto było. A oto niektóre z wypowiedzi uczniów zawarte w ankietach: Każdy powinien odwiedzić tę bibliotekę, ponieważ warto z niej korzystać, wiedzieć gdzie ona się znajduje i jakie zasady w niej obowiązują. Informacje i umiejętności uzyskane dzięki wycieczce będą nam w przyszłości bardzo przydatne. Kijany, 20.12.2007