Ubezpieczenie SPOŁECZNE a ubezpieczenie GOSPODARCZE KOŁO NAUKOWE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH Ubezpieczenie SPOŁECZNE a ubezpieczenie GOSPODARCZE analiza porównawcza Tomasz Lasocki

Geneza ubezpieczeń „Rzymianie, wychodząc poza ramy inicjatywy indywidualnej, formowali towarzystwa akcyjne handlowe, finansowe lub asekuracyjne, tworząc po raz pierwszy ubezpieczenia od ryzyka transportu morskiego towarów.” Louis Andre, „Historie Economique” Ubezpieczenie - Forma rozłożenia kosztów szkód majątkowych wynikających z pewnych zdarzeń losowych. Idea solidarności i wzajemności wywodząca się ze świadomości wspólnego zagrożenia – spółki – osobowość prawna

Cechy wspólne (konstrukcja - kumulacja) ← Grupa podmiotów objęta wspólnym zagrożeniem (zdarzenia losowe) ← Składka Cel: Eliminacja określonych ujemnych następstw zdarzeń losowych Stosunek ubezpieczenia Fundusz ubezpieczeniowy ← Rezerwy materialne z góry przeznaczone na finansowanie ujemnych skutków określonych zdarzeń losowych

Cechy wspólne (konstrukcja - dystrybucja) Zdarzenie faktyczne Osiągnięcie 60 lub 65 lat Zdarzenie ubezpieczeniowe Odejście z rynku pracy Warunki Staż pracy: 20/25 lat $$$$$$$ Świadczenie Emerytura EFEKT: Ochrona interesów jednostki Ubezpieczeniowa ochrona społeczeństwa

Różnice (przedmiot ubezpieczenia) Społeczne: - środki utrzymania zapewniane przez samodzielną pracę Gospodarcze: – mienie, zdrowie, życie

Różnice (czas i cel powstania oraz ich konsekwencje) Społeczne: - zabezpieczenie bytu nowej klasie społecznej, jaką od połowy XIX wieku stali się ludzie żyjący z pracy najemnej, co przekładało się na spokój społeczny Gospodarcze: – starożytny Rzym – partycypacja w ryzyku gospodarczym Konsekwencje Społeczne: – wykreowane przez ustawodawcę Gospodarcze: - ukształtowane w drodze ewolucji metody zabezpieczenia społecznego (pomocowa, zaopatrzeniowa, ubezpieczeniowa – różnica – np. sposób finansowania)

Różnice (zasady działania) Społeczne: – przymusowe, wyjątkowo dobrowolne Gospodarcze: – dobrowolne, w wyjątkowych przypadkach obowiązkowe przymus ubezpieczenia – stosunek powstaje ex lege, teoretycznie bez składek można otrzymać świadczenie obowiązek ubezpieczenia – niespełnienie obowiązku skutkuje brakiem ochrony ubezpieczeniowej

Różnice (zasady ustalania składki) Społeczne: - jednolite zasady wymiaru składki Gospodarcze: - wysokość składki a nawet powstanie stosunku ubezpieczenia zależeć może od płci, wieku, stanu rodzinnego czy stanu zdrowa

Różnice (charakter przepisów) Społeczne: - ius cogens, brak w zasadzie klauzul generalnych (zasady współżycia społecznego itp.) – normy administracyjno-prawne Gospodarcze: - ramy nakreślone w KC, oraz szczegółowych ustawach, ale poza tym działa zasada swobody umów – normy cywilnoprawne

Różnice (umiejscowienie w systemie prawnym) Społeczne: – gwarancja konstytucyjna prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 Konstytucji), gwarancja wypłaty świadczeń przez Skarb Państwa Gospodarcze: - podmioty działają i odpowiadają na podstawie prawa prywatnego (Np. określanie ogólnych warunków ubezpieczenia – art. 812 KC) Procesowo: Społeczne: – domniemanie kognicji sądów okręgowych w zakresie spraw z ubezpieczeń społecznych (art. 4778 §1 KPC) Gospodarcze: – właściwość ustalana na podstawie ogólnych norm KPC (wartość przedmiotu sporu, rodzaj sprawy itp.)

Różnice (terminologia) Społeczne: świadczenie – zapewnienie bytu, forma: periodyczna szkoda – niemożność świadczenia pracy, powodująca straty materialne stwierdzenie istnienia stosunku: ex lege! Gospodarcze: odszkodowanie – cel: odbudowa, forma: skapitalizowana szkoda – strata materialna stwierdzenie istnienia stosunku– art. 809 KC – polisa, legitymacja lub inny dokument potwierdzający

Różnice (wina poszkodowanego) Społeczne: - nie ma wpływu na zaistnienie zdarzenia ubezpieczeniowego, może tylko w niewielkim stopniu ograniczyć odpowiedzialność ZUS Gospodarcze: -przesłanka całkowitego uwolnienia się od obowiązku świadczenia przez zakład ubezpieczeń

Proces zbliżania się i upodabniania zainteresowanie sektora prywatnego zabezpieczeniem społecznym przykład Chile reforma z 1999 (umowa emerytalna, dziedziczenie zgromadzonych środków wskazanie beneficjenta, opłaty za prowadzenie rachunku) PPE i IKE

Źródła Inetta Jędrasik-Jankowska „Pojęcia i konstrukcje prawne Ubezpieczenia Społecznego”, Lexis Nexis, Warszawa 2007 Inetta Jędrasik-Jankowska „Emerytura i inne świadczenia związane z wiekiem”, Lexis Nexis, Warszawa 2007 Eugeniusz Kwiatkowski „Zarys dziejów gospodarczych świata”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1947 Portal Gazety Ubezpieczeniowej

KOŁO NAUKOWE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH Dziękuję za uwagę! Tomasz Lasocki