Diagnoza oraz analiza SWOT Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój Autorzy: Elżbieta Kozłowska, Wojciech Pander, Adam Płoszaj, Anna Puchała, Agata Ostrowska

Cel i zakres badania Celem ekspertyzy było opracowanie diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej wraz z analizą SWOT dla Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój Metodologia: W toku prac dokonano meta-analizy dostępnych źródeł (badań, analiz, ekspertyz, publikacji naukowych, statystyk publicznych w 6 obszarach analizy). W trakcie analizy wykorzystano model critical thinking, który pozwolił na przygotowanie ścieżek argumentacji opartej na dowodach dla większości naszych wniosków. W ocenach stosowaliśmy punkt odniesienia.

Struktura prezentacji SEKTOR PRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁAJĄCYCH W POLSCE WSPÓŁPRACA POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORCAMI ORAZ POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORCAMI A INNYMI UCZESTNIKAMI RYNKU ROZWÓJ TECHNOLOGII I INNOWACJI, WSPÓŁPRACA SEKTORA NAUKI Z SEKTOREM PRZEDSIĘBIORSTW DOSTOSOWANIE DO PRZEJŚCIA NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ SEKTOR NAUKOWO-BADAWCZY W POLSCE OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE PRZEDSIĘBIORSTW

I. Sektor przedsiębiorstw działających w Polsce

Kluczowe potrzeby Wspieranie zaangażowania przedsiębiorstw w prowadzenie działalności innowacyjnej i wzrost ich aktywności w tym zakresie W odniesieniu do prac B+R warto w sposób kompleksowy odpowiedzieć na potrzeby przedsiębiorstw poprzez: wspieranie rozwoju potencjału technologicznego, finansowego, organizacyjnego i ludzkiego Zwiększenie aktywności polskich przedsiębiorstw w zakresie ochrony własności przemysłowej

Kluczowe potrzeby Wzrost świadomości polskich przedsiębiorców w zakresie korzyści jakie niesienie podejmowanie działalności innowacyjnej, a także informowanie o dostępnych źródłach finansowania Zwiększenie udziału biznesu w finansowaniu prac B+R Zwiększenie dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw poprzez wdrożenie instrumentów dostosowanych do poziomu ryzyka projektu, czy etapu jego rozwoju

II. Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami oraz pomiędzy przedsiębiorstwami a innymi uczestnikami rynku

Potrzeby sektora Konieczne jest wspieranie współpracy polskich przedsiębiorstw z podmiotami z zagranicy, zarówno w aspekcie wymiany handlowej (eksport), jak i działalności innowacyjnej (zewnętrzne źródła wiedzy). Dotyczy to również współpracy z Europejskimi Platformami Technologicznymi Konieczne jest stymulowanie rozwoju istniejących klastrów i struktur klastrowych. W tym aspekcie istotne jest podnoszenie ich konkurencyjności (w tym innowacyjności) na arenie międzynarodowej. .

Wyzwania Szczególnie istotne jest budowanie relacji pomiędzy dużymi, innowacyjnymi przedsiębiorstwami a sektorem nauki, Wyzwaniem jest zwiększenie poziomu i zakresu współpracy polskich przedsiębiorstw z innymi uczestnikami rynku, w tym innymi przedsiębiorstwami, jednostkami naukowymi, instytucjami otoczenia biznesu.

Wyzwania Konieczność lepszego niż dotychczas wykorzystania zewnętrznych źródeł innowacji (i wiedzy o innowacjach) w działalności gospodarczej przedsiębiorstw. Konieczność integracji z Europejską Przestrzenią Badawczą (Europejskie Platformy Technologiczne).

III. Rozwój technologii i innowacji, współpraca sektora nauki z sektorem przedsiębiorstw

Kluczowe potrzeby Istnieje potrzeba kontynuacji dotychczasowych schematów wsparcia działalności B+R w przedsiębiorstwach i współpracy sektora nauki z sektorem gospodarki. Nacisk powinien zostać położony na wsparcie projektów realizowanych przez konsorcja jednostek naukowych z podmiotami gospodarczymi. Ważnym jest podnoszenie kompetencji w przedsiębiorstwach do prowadzenia prac B+R Wsparciem powinny zostać objęte również duże przedsiębiorstwa, z racji tego, że to głównie aktywność tych firm na polu działalności B+R ma wpływ na wartość wskaźnika BERD i dysponują one największym potencjałem w zakresie działalności B+R. 

Kluczowe potrzeby Niezbędne są zmiany legislacyjne zachęcające przedsiębiorców do podejmowania ryzykownych działań innowacyjnych. Szczególne znaczenie w tym zakresie ma właściwie skonstruowany system zachęt podatkowych. Wśród szczegółowych propozycji można wskazać na: Rezygnację z uzależniania przyznania premii technologicznej od osiągnięcia przez przedsiębiorcę przychodu netto ze sprzedaży towarów lub usług, które zostały wprowadzone w wyniku inwestycji technologicznej, Rozszerzenie zakresu obowiązywania ulgi na nowe technologie na prowadzoną bezpośrednio przez podmiot gospodarczy działalność innowacyjno-wynalazczą  

Kluczowe potrzeby Systemy wyboru projektów powinny koncentrować się przede wszystkim na merytorycznych aspektach ocenianego projektu bezpośrednio związanych z nowatorstwem proponowanego rozwiązania. Potrzebna jest rezygnacja lub ograniczenie znaczenia kryteriów nie związanych bezpośrednio z polem interwencji Ograniczone powinny zostać wymogi formalne- w pierwszej kolejności ocenie powinien być poddawany wyłącznie pomysł na projekt (tzw. fiszka projektowa) System wyboru projektów powinien być wyposażony w mechanizmy „akceptacji ryzyka”. Należy liczyć się z tym, że część projektów B+R nie zakończy się spodziewanym rezultatem  

Kluczowe potrzeby Kwestia niedostatecznej ochrony własności intelektualnej powinna zostać zaadresowana w sposób kompleksowy. Interwencja publiczna powinna być ukierunkowana na następujące cele: wzrost świadomości pracowników naukowych z korzyści płynących z ochrony własności intelektualnej wsparcie prawne pracowników naukowych związane z ochroną własności intelektualnej np. poprzez -wzmocnienie potencjału centrów transferu technologii w tym zakresie, wzrost liczby rzeczników patentowych wsparcie finansowe pracowników naukowych chcących chronić prawa własności przemysłowej w kraju lub za granicą- kontynuacja takich inicjatyw jak program Patent Plus czy działanie 1.3.2 PO IG  

IV. Dostosowanie do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną

Kluczowe potrzeby Transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej to kluczowe wyzwanie gospodarcze i środowiskowe Przekształcenie gospodarki krajowej w kierunku niższej redukcji gazów cieplarnianych powinno dokonywać poprzez nowe innowacyjne technologie Technologie te pozwolą na wzrost konkurencyjności z równoczesnym  ograniczeniem presji na środowisko w tym zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych. Transformacja w kierunku niskoemisyjnym powinna stanowić silny impuls rozwojowy oraz znaczące pobudzenie innowacyjności gospodarki.

Wyzwania sektora przeciwdziałanie ucieczce emisji poprzez opracowanie i wdrażanie projektów pozwalających na obniżenie emisji wzrost znaczenie krajowych technologii w zakresie redukcji emisji versus import technologii w tym zakresie podkreślenie wagi potrzeby redukcji emisji w społeczeństwie i instytucjach wdrażających wsparcie prac badawczo-rozwojowych oraz wdrożeniowych może wpłynąć na obniżenie ryzyka technologicznego i ekonomicznego projektów w analizowanym obszarze wsparcia.

Istnieje duży potencjał redukcji gazów cieplarniach który znajduje poparcie w krajowych dokumentach strategicznych Redukcja ta może być osiągnięta dzięki inicjatywą w zakresie badań i wdrażania inwestycji innowacyjnych: w inwestycje służące poprawie efektywności energetycznej rozwój niskoemisyjnych źródeł energii oraz czystych technologii węglowych rozwój pozostałych metody redukcji emisji (gospodarka odpadami, rolnictwo, alternatywne paliwa)

V. Sektor naukowo – badawczy w Polsce

Kluczowe potrzeby Zwiększenie publicznych i prywatnych nakładów na B+R Należy wspierać zwiększenie udziału polskich zespołów badawczych w międzynarodowych projektach, zarówno poprzez bezpośrednie bodźce finansowe (np. finansowanie przygotowania wniosków, finansowanie spotkań z potencjalnymi partnerami zagranicznymi), jaki i podnoszenie kompetencji kadr nauki (zarówno kompetencji naukowych, jak i zarządczych).

Kluczowe potrzeby Warto rozważyć zasadność stymulowania liczby zgłoszeń patentowych, przede wszystkim do Europejskiego Urzędu Patentowego poprzez zachęty finansowe, zmniejszające koszty uzyskania ochrony patentowej, W przyszłości należy zapewnić odpowiednie środki na wykorzystanie potencjału wytworzonej infrastruktury (prowadzenie badań przy jej wykorzystaniu), a także na kontynuację rozpoczętych projektów infrastrukturalnych. Ponadto należy kontynuować rozwój specjalistycznej infrastruktury wraz z pojawianiem się nowych potrzeb oraz możliwości technologicznych, W kolejnych latach należy stymulować rozwój kadr nauki i techniki, w szczególności istotne będą działania zmierzające do wzrostu liczby nadanych stopni doktora i doktora habilitowanego.

VI. Otoczenie instytucjonalne przedsiębiorstw

Kluczowe potrzeby Warto stymulować rozwój działalności instytucji otoczenia biznesu w kierunku usług zaawansowanych, specjalistycznych, proinnowacyjnych. W tym celu konieczne jest wsparcie nastawione na rozwój jakościowy rozwój tych podmiotów, w szczególności wzrost kompetencji i umiejętności ich pracowników, Należy tworzyć sprzyjające warunki do rozwijania działalności instytucji otoczenia biznesu na zasadach komercyjnych, tj. finansowanych przez przedsiębiorstwa, tak aby instytucje otoczenia biznesu konkurowały o klientów, a nie o środki unijne, Należy tworzyć sprzyjające warunki do rozwijania działalności instytucji otoczenia biznesu na zasadach komercyjnych. Kluczowy w tym przypadku jest wzrost kompetencji pracowników, a także transfer dobrych praktyk działalności instytucji otoczenia biznesu.