Konferencja „Foresight – Droga Rozwoju Regionu” Znaczenie foresight’u regionalnego dla planowania infrastruktury wojewódzkiej Dr inż. Jacek Habel Dyrektor ds. dydaktycznych Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Katedra Inżynierii Procesów Produkcyjnych Politechnika Krakowska e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Charakterystyka pojęcia infrastruktura Plan prezentacji Co to jest foresight? Charakterystyka pojęcia infrastruktura Wpływ infrastruktury na rozwój regionalny Przykład badań foresight w zakresie Infrastruktury Metodologia badań foresight Prowadzenie badań Wyniki – scenariusze rozwoju Wnioski Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Co to jest foresight? Foresight jest metodą badawczą pozwalająca na prognozowanie rozwoju wybranej dziedziny w określonej, dłuższej perspektywie czasowej. W praktyce rozróżnia się dwa typy foresight’u: Foresight technologiczny Foresight regionalny Foresight składa się z kilku podstawowych faz: Przewidywanie (anticipation) – analiza stanu obecnego, opracowanie prognoz rozwoju, Uczestnictwo (participation) – udział różnych podmiotów zainteresowanych rozwojem obszaru, Tworzenie sieci (networking) – współpraca i konsolidacja środowiska, Wizja (vision) – tworzenie potencjalnych scenariuszy rozwoju (pesymistyczne i optymistyczne), Działanie (action) – utworzenie planu działania do wdrożenia, w celu osiągnięcia założonego celu. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Foresight Technologiczny Foresight technologiczny - proces systematycznej próby spojrzenia na długoterminową przyszłość nauki, technologii, gospodarki oraz społeczeństwa, mający na celu identyfikację obszarów badań strategicznych oraz powstających innowacyjnych technologii, które mają potencjał przyniesienia najwyższych korzyści gospodarczych i społecznych [Martin 1996] Zadania realizowane w ramach foresight’u technologicznego: Eksplorowanie i identyfikacja przyszłych kluczowych technologii w celu ustalenia priorytetów inwestycji w działaniach naukowych oraz innowacyjnych, Ocena szans i zagrożeń dla rozwoju kluczowych technologii, Identyfikacja działań, które należy podjąć w celu rozwoju technologii, Reorientacja systemu nauki oraz kierunków innowacji, Wprowadzanie nowych uczestników do debaty strategicznej, Budowanie nowych sieci oraz połączeń między polami, sektorami i rynkami lub wokół danych problemów, Budowa scenariuszy rozwoju. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Foresight Regionalny Foresight regionalny – usystematyzowany proces gromadzenia wiedzy dotyczącej przyszłości w krótszym lub dłuższym okresie czasu, podejmowanie decyzji i zachęcanie do przyszłych działań na określonym obszarze geograficznym [Szewczyk 2008]. Zadania realizowane w ramach foresight’u regionalnego: Identyfikacja kluczowych kierunków rozwoju dla danego regionu, Uzyskanie konsensusu społecznego co do kierunków rozwoju, Identyfikacja kluczowych organizacji, działań, inwestycji potrzebnych do osiągnięcia zamierzonych kierunków, Stworzenie sieci współpracy pomiędzy jednostkami, które podejmą zaplanowane działania, Budowa scenariuszy rozwoju. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Cel badań foresight Nadrzędnym celem badań foresight jest przewidywanie potencjalnych kierunków rozwoju w danym obszarze. Wynikiem końcowym jest opracowanie możliwych scenariuszy rozwoju. Konsolidacja środowiska (naukowcy, przedsiębiorcy, władze lokalne) i tworzenie sieci współpracy. Cele foresight’u technologicznego Cele foresight’u regionalnego Wytyczenie kierunków rozwoju nowych technologii Wytyczenie kierunków rozwoju regionu Rozwój dziedziny nauki, nowych technologii Wkład w rozwój postaw społecznych w danym regionie Wyniki badań są przeznaczone dla sektora przemysłowego a beneficjentem są klienci Wyniki badań są przeznaczone dla władz regionalnych a beneficjentem jest społeczność lokalna Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Charakterystyka pojęcia infrastruktura Infrastruktura to podstawowe urządzenia i instytucje świadczące usługi niezbędne do funkcjonowania gospodarki i zapewniające odpowiednie warunki bytu ludności. Infrastruktura jest podstawą funkcjonowania każdego regionu (województwa, powiatu, gminy), decyduje o jego atrakcyjności inwestycyjnej, turystycznej, wyznacza również jakość życia jego mieszkańców. Obiekty infrastruktury charakteryzują następujące cechy: Charakter usługowy, Jednolitość obiektów (niepodzielność), Wysoka kapitałochłonność, Skokowy sposób powstawania kosztów, Długowieczność, Immobilność, Obiekty infrastruktury są względem siebie komplementarne a nie substytucyjne. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Podział infrastruktury Podział infrastruktury, ze względu na charakter obiektów i ich przeznaczenie: Infrastruktura społeczna, Infrastruktura techniczna, Infrastruktura transportowa, Infrastruktura turystyczna. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Infrastruktura społeczna Infrastruktura społeczna to zespół obiektów publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. Infrastruktura społeczna obejmuje usługi w zakresie prawa, bezpieczeństwa, oświaty i nauki, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia itp. Do obiektów infrastruktury społecznej należą: szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej, szkoły i przedszkola, sądy, więzienia, instytucje administracji państwowych (np. urząd miasta), obiekty kulturalne (biblioteki, kina, teatry, opery), obiekty sportowe (stadiony, hale widowiskowo-sportowe), obiekty handlowe (sklepy, hurtownie, centra handlowe), obiekty gastronomii (restauracje, kawiarnie itp.), punkty rzemiosła usługowego (fryzjer, fotograf itp.). Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Infrastruktura techniczna Infrastruktura techniczna to urządzenia, sieci przesyłowe i związane z nimi obiekty świadczące niezbędne i podstawowe usługi dla określonej jednostki regionalnej w zakresie energetyki, dostarczania ciepła, wody, usuwania ścieków i odpadów, transportu, teletechniki itp. Infrastruktura techniczna spełnia bardzo istotne funkcje związane z rozwojem społeczno-gospodarczym danego obszaru gminy, powiatu czy województwa. W obrębie infrastruktury technicznej można wyróżnić następujące grupy obiektów: Infrastruktura zaopatrzenia w: Prąd – elektrownie, Gaz – gazociągi, Ogrzewanie (ciepło) – ciepłownie, Wodę – wodociągi, Infrastruktura ochrony środowiska (usuwania), komunalna dotycząca: Usuwania śmieci – wysypiska, spalarnie, Usuwania ścieków – kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, Odzyskiwanie wartościowych materiałów – sortownie, zakłady przetwarzania odpadów i utylizacji (recyklingu), skupy złomu i innych materiałów (papier, szkło), Infrastruktura komunikacji (wymiany informacji): Infrastruktura telefoniczna (stacjonarna, komórkowa), Infrastruktura radiowa, Infrastruktura telewizyjna, Internet, Inne usługi radiowe. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Infrastruktura transportowa Infrastrukturę transportową można podzielić w zależności od rodzaju komunikacji na indywidualną i publiczną. W ramach komunikacji indywidualnej, infrastrukturę transportową stanowią: ulice, drogi rowerowe i chodniki. Do komunikacji publicznej należy: Infrastruktura drogowa: drogi kołowe (autostrady, drogi ekspresowe i szybkiego ruchu, drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i lokalne), mosty, tunele, skrzyżowania (z innymi drogami i liniami kolejowymi), węzły drogowe (parkingi, place przeładunkowe, manewrowe, drogowe przejścia graniczne), sygnalizacje (świetlna, znakowa), urządzenia do pobierania opłat itp. Infrastruktura kolejowa: linie kolejowe (tory z podkładami) wraz z budowlami inżynierskimi (mosty, wiadukty, tunele, przepusty, przejazdy kolejowe), urządzenia zabezpieczenia ruchu i łączności, sygnalizacja, sieć energetyczna (trakcja), sieć wodno-kanalizacyjna, stacje (osobowe i towarowe – łącznie z peronami, placami utwardzonymi, etc.), terminale intermodalne, bocznice kolejowe, posterunki odgałęźne i odstępowe. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Infrastruktura transportowa Infrastruktura morska: morskie obszary brzegowe (przybrzeżne) – przyległe odcinki linii brzegowych, port morski z infrastrukturą: budowle hydro-techniczne (np. tory podejściowe, kanały), nabrzeża, place utwardzone (do przeładunków, składowania, magazynowania, parkowania, etc.), tory kolejowe, miejsca postojowe, doki, radiowe systemy nawigacyjne dla potrzeb transportu morskiego. Infrastruktura wodna śródlądowa: rzeki, kanały, jeziora i inne odcinki wodne specjalnie przystosowane do nawigacji, urządzenia nawigacyjne i sygnalizacyjne (stałe oznakowania), śluzy i stopnie wodne, porty wodne śródlądowe z infrastrukturą towarzyszącą. Infrastruktura lotnicza: „korytarze powietrzne” (po zainstalowaniu naziemnych urządzeń prowadzenia, nadzoru i kontroli ruchu), porty lotnicze z infrastrukturą, w tym pasy startowe, urządzenia nadzoru i kontroli ruchu (radiowe systemy nawigacyjne dla potrzeb transportu lotniczego), lądowiska. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Infrastruktura turystyczna Infrastruktura turystyczna to wszelkiego rodzaju obiekty oraz urządzenia turystyczne, które mają na celu służenie przyjeżdżającym na dany obszar turystom – zaspokajaniu ich potrzeb związanych z bierną oraz aktywną turystyką. Na infrastrukturę turystyczną składają się : Baza noclegowa: hotele, hostele, pensjonaty, pokoje gościnne, apartamenty, gospodarstwa agroturystyczne, schroniska turystyczne, domy wycieczkowe, domki wczasowe, kempingi, itd. Baza gastronomiczna: restauracje, bary, pijalnie, zajazdy, kawiarnie, puby, itd. Obiekty sportowe: hale sportowe, boiska, stadiony, korty tenisowe, kręgielnie itd. Obiekty kultury: galerie, muzea, wystawy, itd. Szlaki – piesze, rowerowe oraz inne trasy. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Pojęcie regionu i polityki regionalnej Region definiuje się jako terytorium, charakteryzujące się historyczną, kulturalną, geograficzną lub ekonomiczną jednorodnością, lub też wszystkimi tymi cechami łącznie, dającymi zamieszkałej tam ludności poczucie wspólnoty w realizacji własnych interesów i zamierzeń (Deklaracja Rady Europejskiej ds. Problemów Regionalizacji – 1978 Bordeaux). Region to w warunkach polskich województwo rządowo-samorządowe, utworzone w wyniku reformy terytorialnej organizacji kraju w 1999 r. [Pyszkowski 2003] Polityka regionalna jest to całokształt działań państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych w zakresie świadomego kształtowania procesu rozwoju społecznego i ekonomicznego regionów kraju w ramach ogólnej polityki społeczno-ekonomicznej [Winiarski 1976] Polityka regionalna jest działalnością zmierzającą do kształtowania rozwoju poszczególnych regionów i relacji międzyregionalnych zgodnie z celami społeczeństwa jako całości, jak również celami społeczności regionalnych [Domański 2002] Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Wpływ infrastruktury na rozwój regionalny Rozwój regionalny to wzrost potencjału gospodarczego regionów, trwała poprawa ich konkurencyjności i poziomu życia mieszkańców, przyczyniający się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Infrastruktura ma wpływ na rozwój regionalny poprzez pełnienie następujących funkcji: Transferowa – stwarza warunki przepływu (transport) w przestrzeni dóbr, energii oraz ludzi. Usługowa – zaspokaja popyt na usługi zgłaszany przez sferę produkcyjną oraz konsumpcyjną (społeczność lokalną). Integracyjna – kształtuje więź społeczną, ekonomiczną i informacyjną w układach regionalnych. Lokalizacyjna – poziom rozwoju infrastruktury na danym terenie świadczy o poziomie jego atrakcyjności (dostępność sieci transportowej, zasoby naturalne, strefy ekonomiczne itp.). Akceleracyjna – poziom zagospodarowania infrastrukturalnego stanowi przesłankę do rozwoju gospodarczego określonych regionów; rezerwa potencjału infrastruktury stanowi istotny czynnik rozwoju gospodarczego danego obszaru. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład badań foresight w zakresie Infrastruktury „Foresight technologiczny na rzecz zrównoważonego rozwoju Małopolski” Wykonawcy: Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (Lider), Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Akademia Górniczo-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie. Przedsięwzięcie to zrealizowano w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Priorytet 1: Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, Działanie 1.4: Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką. Projekt trwał od 1 września 2006 r. do 31 maja 2008 r. Informacje szczegółowe na temat realizacji tego projektu można znaleźć na stronie projektu: http://www.foresight.msap.pl/ Celem projektu było opracowanie prognozy rozwoju technologii w województwie małopolskim oraz wyznaczenie priorytetowych kierunków rozwoju w obszarze określonym jako „Zrównoważony rozwój” Horyzont czasowy – rok 2020 (początkowo 2013) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Zespół badawczy W celu sprawnego zarządzania projektem powołano zespół koordynacyjny, w skład którego weszły następujące osoby: koordynator projektu – dr Stanisław Mazur (MSAP UEK), ekspert wiodący ds. badań foresight – prof. dr hab. inż. Józef Gawlik (PK), ekspert ds. metodologii badań projektu badawczego – dr Łukasz Mamica (MSAP UEK), przewodniczący paneli eksperckich – prof. dr hab. Jerzy Hausner (UEK). Na zakres przedmiotowy projektu składały się następujące obszary badawcze: Wzrost gospodarczy – obszar prowadzony przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (a dokładnie jej oddział: Małopolską Szkołę Administracji Publicznej), Infrastruktura – obszar prowadzony przez Politechnikę Krakowską, Zasoby naturalne i nowe materiały – obszar prowadzony przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Panel Ekspertów ds. Infrastruktury PK W skład Panelu Ekspertów Politechniki Krakowskiej ds. Infrastruktury wchodzili: dr inż. Jacek Habel – przewodniczący panelu, prof. zw. dr hab. inż. Józef Gawlik – ekspert wiodący, prof. dr hab. inż. Włodzimierz Czyczuła – ekspert panelu (transport), dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński, prof. PK – ekspert panelu (turystyka), dr hab. inż. Janusz Mikuła – ekspert panelu (ochrona środowiska), inż. Lucjan Tabaka – ekspert panelu (transport), dr Tomasz Jeleński – ekspert panelu (turystyka), dr inż. Anna Boratyńska-Sala – sekretarz panelu, mgr Olga Skalska – sekretarz panelu Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przyjęta metodologia badań foresight Stosowane narzędzia: zmodyfikowana metoda delficka, burza mózgów, panel ekspertów, analiza SWOT, tworzenie i analiza scenariuszy rozwoju. Przyjęto następującą metodologię badań foresight (etapy): Utworzenie Paneli Eksperckich Opracowanie syntetycznej informacji o stanie dziedziny Stworzenie diagnozy Przeprowadzenie analizy SWOT Delimitacja obszarów badawczych i definiowanie hipotez Utworzenie ankiety badawczej, opracowanie struktury pytań i odpowiedzi wyboru Przeprowadzenie badań pilotażowych Opracowanie wyników z ankiety pilotażowej, korekta formularza ankietowego Ustalenie listy respondentów dla badania zasadniczego Przeprowadzenie badania zasadniczego (zgodnie z metodą delficką) Opracowanie otrzymanych wyników z badań ankietowych Tworzenie scenariuszy rozwoju Konsultacja społeczna otrzymanych wyników Upowszechnianie wyników (raport i konferencja podsumowująca) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład analizy SWOT Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład analizy SWOT Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Delimitacja obszarów krytycznych Na podstawie opracowania diagnostycznego oraz przeprowadzonej analizy SWOT ustalono następujące obszary krytyczne: Infrastruktura transportowa (drogowa, kolejowa i lotnicza) [prof. dr hab. inż. Włodzimierz Czyczuła, inż. Lucjan Tabaka] Zrównoważony transport w obszarach o unikalnych walorach turystyczno-uzdrowiskowych [dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński, prof. PK; dr Tomasz Jeleński] Infrastruktura turystyczna – aspekty inwestycyjne i ochronne [dr hab. inż. Arch. Wojciech Kosiński, prof. PK; dr Tomasz Jeleński] Infrastruktura ochrony środowiska nadąża za rozwojem gospodarczym [dr hab. inż. Janusz Mikuła] Zapobieganie i eliminowanie szkodliwego wpływu na środowisko [dr hab. inż. Janusz Mikuła] Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Badania ankietowe – Zasady konstruowania ankiet Zadaniem kwestionariusza ankiety badawczej, w przypadku badań foresight, jest ustalenie prawdziwości przyjętych wcześniej hipotez badawczych. Powinno się stosować następujące zasady: Ilość pytań głównych powinna odpowiadać ilości hipotez. W uzasadnionych przypadkach pytań składowych (do udowodnienia danej hipotezy) może być więcej, ale maksymalnie 5. tworzenie nadmiernej ilości jest niewskazane – może zniechęcić respondenta i spowodować: nie wypełnienie ankiety (utrata informacji) lub udzielanie nie przemyślanych odpowiedzi (utrata jakości informacji), Właściwy wybór charakteru pytań: unikać pytań o charakterze otwartym (gdzie badany musi udzielić pisemnej odpowiedzi) stosować pytania o charakterze zamkniętym, które posiadają z góry określoną ilość możliwych odpowiedzi pytania otwarte mogą powodować utratę informacji badania (udzielanie lakonicznych odpowiedzi) odpowiedzi na pytania zamknięte można poddać analizie statystycznej (np. procentowy rozkład odpowiedzi) co w przypadku pytań otwartych może być utrudnione lub niemożliwe. w przypadku pytań zamkniętych problem stanowi właściwy dobór (co do ilości i merytorycznej zawartości) potencjalnych odpowiedzi (tzw. kafeteria odpowiedzi). Ustalenie zbioru odpowiedzi dla pytań zamkniętych: nie zaleca się stosowania zestawu odpowiedzi typu: tak, nie odpowiedzi (zbiór) powinny sugerować konkretne rozwiązania lub procedury nie definiować nadmiernej ilości odpowiedzi, rozsądny zakres mieści się w granicach od 3 do 10 jako jedną z możliwych odpowiedzi powinno pozostać pole, w którym respondent, nie mogąc wybrać żadnej z powyższych odpowiedzi, może opisać przyczyny braku wyboru lub zaproponować inne rozwiązanie. Jest to szczególnie cenna opcja w badaniu pilotażowym! Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład formularza ankietowego Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Wybór respondentów badania Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania wyników Obszar I: Infrastruktura transportowa: Najważniejszymi elementami modernizacji sieci kolejowej będzie wyeliminowanie ograniczeń prędkości i zwiększenie prędkości przewozowej. Komentarz: Tylko zachęta poprzez jakość usług jest wstanie konkurować z wygodą podróżowania samochodem Podniesienie standardów infrastruktury drogowej nastąpi poprzez eliminację wąskich gardeł oraz budowę autostrad, dróg ekspresowych lub magistrali kolejowych. Komentarz: Obwodnice upłynniają ruch i zwiększają przepustowość szlaków drogowych a magistrale kolejowe i autostrady pozwalają podróżować z dużymi prędkościami co skraca czas podróży na dłuższych dystansach Przepustowość lotniska zwiększy się dzięki budowie terminala. Najważniejsze czynniki wpływające na konkurencyjność pasażerskiego transportu kolejowego: Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Formułowanie scenariuszy rozwoju Dokument opisujący scenariusze rozwoju w danym obszarze badawczym zawiera: Opis postępowania badawczego Opis sytuacji wyjściowej w badanym obszarze Determinanty rozwoju w poszczególnych obszarach (pokazanie natężenia wpływu poszczególnych zmiennych – np. silne, średnie, słabe). Konsekwencje/efekty/następstwa wystąpienia w przyszłości wymienionych w pkt. 3 determinant – co będzie się działo w 2020 r. w badanym obszarze (jakie pojawią się zjawiska, opis tendencji rozwojowych), jeżeli tak zdefiniowane determinanty wystąpią w przyszłości wraz z zakładanym poziomem wpływu/oddziaływania. Scenariusz – budowany w oparciu o główne osi rozwojowe (1 wariant, najbardziej prawdopodobny), wynikający ze zdefiniowanej sytuacji wyjściowej oraz zestawu przyjętych determinant. Możliwe odchylenia od scenariusza (pesymistyczne/optymistyczne – co może wpływać w przyszłości na te odchylenia?). Zalecane działania (ograniczające wariant pesymistyczny i wspierające osiągnięcie optymistycznego) – sformułowane w stosunku do określonych aktorów (np. przedsiębiorcy, środowisko akademickie, administracja samorządowa/rządowa, etc.) ze sfery publicznej oraz prywatnej (możliwe jest definiowanie „nowych” aktorów). Załączniki. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania scenariusza – determinanty Do czynników wpływających na rozwój infrastruktury ochrony środowiska, zaliczono: Wykorzystanie funduszy UE Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (jst) Potencjał wykonawczy firm budowlanych Zmiany cen materiałów budowlanych, energii i paliw System finansowania inwestycji infrastrukturalnych Potencjał administracji w zakresie wydawania decyzji administracyjnych i obsługi projektów System ocen oddziaływania na środowisko (SOOS) Konflikty społeczne Edukacja ekologiczna Planowanie strategiczne Planowanie przestrzenne Postęp techniczny i rozwój innowacyjności Zmiany prawa w zakresie regulującym proces inwestycyjny Zmniejszenie limitów emisji CO2 Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania scenariusza – tabela wpływów krzyżowych Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Wnioski – Zalety badań foresight Zalety badań foresight wynikają głównie z przyjętej formy decydenta, w postaci Grupy Delfickiej oraz badawczej Metody Delfickiej. Kooperacja i tworzenie sieci powiązań pomiędzy uczestnikami procesu badawczego: Ośrodki naukowe i ich pracownicy: Uczelnie Wyższe, JBR, Przedstawiciele przemysłu i inni uczestnicy rynku, Władze regionalne, lokalne, Ośrodki opiniotwórcze: prasa, radio, telewizja Kooperacja ta powstaje na różnych etapach projektu foresight: Tworzenia konsorcjum i składania wniosku o dofinansowanie Prowadzenia badań ankietowych Upowszechniania wyników i konsultacji społecznych Powszechna akceptowalność przyjętych ustaleń – zainteresowane strony znają wcześniej plan działań, jego skutki i zagrożenia (wynik współpracy i konsultacji) Szerokie spektrum badań w zakresie: Tworzonych hipotez badawczych – tworzone przez grono ekspertów i konsultowane np. w postaci warsztatów roboczych i konferencji – nie przez jednego człowieka, Prowadzonych badań i konsultacji społecznych – szerokie spektrum badawcze poprzez odpowiedni dobór respondentów badania (udział różnych grup społecznych) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Korzyści płynące z badań foresight’u regionalnego Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39

Wnioski – Wady i zagrożenia badań foresight Główne zagrożenia wynikają z konieczności pracy w zespołach (panele ekspercie, zespoły badawcze): Dążenie do konsensusu w celu uniknięcia sytuacji konfliktowej, przedkładając je nad wyborem najlepszych rozwiązań – tzw. myślenie grupowe Możliwość podjęcia bardziej ryzykownych decyzji, niż każdy z decydentów podejmowałby samodzielnie – zjawisko przesunięcia w grupie Przyjmowanie rozwiązań kompromisowych wynikających z niezdecydowania członków zespołu badawczego (panelu ekspertów), Przyjęcie strategii osoby dominującej w grupie Przyjęcie strategii zwykłej większości w grupie Czasochłonność i kosztochłonność badań na dużą skala Trudności w zarządzaniu projektem Trudności w prowadzeniu badań ankietowych: Niewielkie zainteresowanie i wręcz powszechna niechęć do wypełniania ankiet i formularzy Niski stopień zwrotu ankiet na poziomie 10%-50% Zalecenia: Ankiety powinny być maksymalnie uproszczone; 1 do 2 stron Formy zachęty – np. wynagrodzenie za wypełnienie ankiety, wynagrodzenie dla ankieterów Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl tel.: 012-374-32-39