Dobre praktyki rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych Konferencja ogólnopolska „Temat: Rzeka. Ekologia – Ludzie - Rozwój. BUDOWANIE PARTNERSTW W INICJATYWACH NADRZECZNYCH.” Warszawa, 4-5 listopada 2010 Dobre praktyki rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych w północnej Polsce - wnioski z badań w ramach projektu REURIS Anna Januchta-Szostak Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej, Ekspert zewnętrzny Urzędu Miasta Bydgoszczy w projekcie REURIS

REURIS - partnerzy Czas trwania projektu REURIS: 2008 – 2011 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Istotą projektu REURIS jest wypracowanie, we współpracy międzynarodowej (Polska, Niemcy, Czechy), zasad rewitalizacji przestrzeni nadrzecznych i zilustrowania ich poprzez praktyczne wdrożenia w projektach pilotażowych.

Cel pośredni: Analiza metod planowania i przykładów rewitalizacji terenów nadrzecznych w każdym z krajów partnerskich – podręcznik dobrych praktyk 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Rewitalizacja to „kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na określonym obszarze proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd terytorialny (głównie lokalny) w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne”. Definicja zaproponowana przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Specyfika rewitalizacji miejskich obszarów nadrzecznych 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Miejskie odcinki dolin rzecznych stanowią część: struktury przestrzennej miasta i jego nadwodnej „elewacji”, ... Gdańsk, Wyspa Spichrzów i Ołowianaka. Fot. A. Januchta-Szostak

... systemu miejskich przestrzeni publicznych, które powinny być atrakcyjne i powszechnie dostępne, ... 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Bydgoszcz, Brda Śródmiejska Fot. A. Januchta-Szostak

... systemu miejskich przestrzeni publicznych, które powinny być atrakcyjne i powszechnie dostępne, ... 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Gorzów Wlkp. Fot. A. Januchta-Szostak

... struktury zagospodarowania rekreacyjnego i turystycznego (w tym szlaków wodnych), ... 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Kołobrzeg, nabrzeże portowe Fot. A. Januchta-Szostak

... biologicznie czynnych obszarów zieleni miejskiej i dolinnych korytarzy ekologicznych, ... 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Toruń, starorzecze Martwej Wisły Fot. A. Januchta-Szostak

... układów hydrograficznych i systemów ochrony przeciwpowodziowej, uwarunkowanych sytuacją całej zlewni, 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Poznań, dolina Warty Materiały Politechniki Poznańskiej

... układów hydrograficznych i systemów ochrony przeciwpowodziowej, uwarunkowanych sytuacją całej zlewni, ... 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Zgorzelec, powódź 2010 z archiwum A. Januchty-Szostak

... w tym silnie uszczelnionych zlewni miejskich, z których odprowadzane są do cieków wody opadowe. 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. A. Januchta-Szostak

„Miejskie układy urbanistyczno-przyrodnicze, w tym fronty wodne, wymagają zintegrowanej rewitalizacji urbanistyczno-przyrodniczej, a podstawą metodologii rewitalizacji powinna być holistyczna koncepcja przestrzeni” (M. Przewoźniak, 2005) 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

WIQUS - holistyczne podejście do rewitalizacji miejskich przestrzeni nadrzecznych 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Metodologia wyboru dobrych praktyk: 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Ocena procesu planowania i realizacji 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Kryteria: Oceniane aspekty: Kompleksowość planowania Zintegrowane metody planowania – koordynacja międzybranżowa Uwzględnienie specyfiki regionalnej Uwzględnienie specyfiki i roli rzeki w strukturze miasta Uwzględnienie specyfiki zlewni Zastosowanie innowacyjnych metod i rozwiązań Metoda wyboru najlepszych opcji Metoda scenariuszy / analiza multikryterialna Studia wykonalności Ocena oddziaływania na środowisko Zaangażowanie społeczne W procesie planowania W procesie realizacji W procesie utrzymania Efektywność wykorzystania środków i zasobów Fundusze europejskie / Środki publiczne /Śr. prywatne Zastosowanie PPP Wykorzystanie zasobów ludzkich Wykorzystanie istniejącego potencjału ter. nadrzecz.

Ocena efektów rewitalizacji 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Rezultaty wdrożenia: Skuteczność Czy i w jakim stopniu inwestycja wpłynęła na rozwój miasta (0-3) Czy i w jakim stopniu inwestycja wpłynęła na jakość przestrzeni publicznych (0-3) Czy i w jakim stopniu inwestycja wpłynęła na jakość środowiska naturalnego i kondycję cieków (0-3) Zrównoważenie Czy i w jakim stopniu w procesie planowania i realizacji uwzględniono takie aspekty jak: (0-3) Ochrona środowiska Akceptacja społeczna Spójność przestrzenna (ład) Zrównoważona gospodarka

Społeczne i funkcjonalne Aspekty: Szczegółowe kryteria / Detailed criteria: Hydro-ekologiczne Ochrona dzikiej przyrody Różnorodność biologiczna Ciągłość korytarzy migracyjnych Poprawa zdolności cieków do samooczysczania Ochrona przeciwpowodziowa Poprawa pojemności retencyjnej Ochrona zasobów wodnych, w tym wód gruntowych Rekonstrukcja historycznie istniejących cieków Renaturyzacja koryt rzecznych, meandrowanie Poprawa mikroklimatu i przewietrzania miasta Tworzenie ekosystemów wodnych Społeczne i funkcjonalne Tworzenie atrakcyjnych i zróżnicowanych przestrzeni publ. Dostępność brzegów rzeki Ciągłość nadrzecznych tras pieszych i rowerowych Możliwość multisensorycznego doświadczania przyrody Integracja różnych grup społecznych i zaangażowanie społeczeństwa w inicjatywy nadrzeczne Podnoszenie świadomości ekologicznej (edukacyjność) Poprawa bezpieczeństwa Zróżnicowanie funkcjonalne Boiska sportowe, place zabaw, miejsca spotkań i działań kulturalnych, ścieżki i place edukacyjne, miejsca pamięci, trasy spacerowe, biegowe, rowerowe, stanowiska wędkarskie, turystyka i rekreacja wodna itp 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Przestrzenne: Gospodarcze: Szczegółowe kryteria / Detailed criteria: Aspekty: Szczegółowe kryteria / Detailed criteria: Przestrzenne: Poprawa jakości wizualnej architektury zieleni Obiektów infrastruktury hydrotechnicznej i nabrzeży rzek Powiązanie rzeki z tkanką miejską Spójność z otaczającym krajobrazem Podkreślanie tożsamości miejsca Rehabilitacja terenów poprzemysłowych / powojskowych Renowacja i modernizacja zabytków Gospodarcze: Rozwój przedsiębiorczości (liczba nowych miejsc pracy, wpływy do budżetu miasta) Poprawa jakości i ilości miejsc zamieszkania Poprawa jakości i ilości usług Poprawa walorów rekreacyjnych dla lokalnych społeczności Wzrost wartości nieruchomości Usprawnienie infrastruktury technicznej Redukcja ryzyka powodzi Korzyści wynikające z poprawy retencji wody i warunków wegetacyjnych 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

2. Specyfika rewitalizacji 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

4B, Bydgoszcz – Program Rewitalizacji i Rozwoju Bydgoskiego Węzła Wodnego (55 pkt), 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Materiały Urzędu Miasta Bydgoszczy i Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w Bydgoszczy Fot. A. Januchta-Szostak

– Rewitalizacja Wyspy Młyńskiej 7C, Bydgoszcz – Rewitalizacja Wyspy Młyńskiej (54 pkt), 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. A. Januchta-Szostak

19E, Żyrardów – Rewaloryzacja Parku Dittricha (54 pkt), 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. A. Januchta-Szostak

Materiały Urzędu Miejskiego w Tczewie 6C, Tczew – „Powrót Tczewa nad Wisłę”, zagospodarowanie Bulwaru Nadwiślańskiego 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Materiały Urzędu Miejskiego w Tczewie

8C - Wyspa Spichrzów i Ołowianka, 23E - Kanał Raduni Gdańsk, 8C - Wyspa Spichrzów i Ołowianka, 23E - Kanał Raduni 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. A. Januchta-Szostak

modernizacja potoku Bystrzec 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. Lech Makary Zagospodarowanie potoku Bystrzec II przed i po rewitalizacji. 22E, Gdańsk Wrzeszcz, modernizacja potoku Bystrzec Park nad Strzyżą Źródło: archiwum Biura Rozwoju Gdańska

Toruń 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji 3. Metody badań miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Toruń 20E, Toruń, Struga Toruńska „Bacha” 21E, Toruń, Martwa Wisła Fot. A. Januchta-Szostak

13D, Gorzów Wlkp, Bulwar nad Wartą 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań Fot. A. Januchta-Szostak

Typologia projektów: 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań W miastach północnej Polski nie znaleziono zrealizowanych przykładów kompleksowej rewitalizacji urbanistyczno-przyrodniczej dolin rzecznych. Dominują 3 typy projektów: 1. projekty rewitalizacji urbanistycznej dzielnic nadrzecznych w oparciu o lokalne programy rewitalizacji (cele zlokalizowane w sferze społeczno-gospodarczej), 2. projekty bulwarów nadrzecznych na odcinkach śródmiejskich, 3. projekty modernizacji koryt rzecznych na potrzeby ochrony p/powodziowej, z reguły związane z regulacją cieków, w których rzadko brane są pod uwagę względy społeczne i ekologiczne.

REKOMENDACJE: kompleksowe podejście – rewitalizacja urbanistyczno-przyrodnicza 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Zintegrowane planowanie, edukacja i partycypacja społeczna 1. REURIS - cele 2. Specyfika rewitalizacji miejskich terenów nadrzecznych 5. Wnioski 3. Metody badań 4. Rezultaty badań

Dziękuję za uwagę