Polityka społeczna UE, w tym unijna polityka zatrudnienia

Polityka społeczna UE koordynacja + harmonizowanie Ze względu na podstawowe cele Wspólnoty (traktat) konieczne stało się opracowanie polityki społecznej. Model PS opierał się na ustawach ubezpieczeń społecznych Bismarcka, i lorda Beveridge’a, Celem wspólnoty jest uzupełnianie i wspieranie działań państw członkowskich

Zakres polityki społecznej PS skoncentrowano głównie na problemach rynku pracy, które dotyczą: niskiej aktywności zawodowej, krótkookresowej aktywności zawodowej, wysokiego bezrobocia (długookresowego, wzrostu bezzatrudnieniowego, bezrobocia młodzieży, kobiet, szarej strefy rynku pracy, nieodpowiednich warunków pracy (BHP, socjal), dumping społeczny.

Powstanie Europejskiej Strategii Zatrudnienia Szczyt Luksemburski 1997’ ESZ ma swe uzasadnienie w nasilającym się latach 90’ wzroście bezrobocia. Ten okres charakteryzował się również wzrostem PKB i rozwojem gospodarczym. Niestety, te dwa ekonomiczne zjawiska nie przyczyniły się do zwiększenia liczby miejsc pracy, a wręcz przeciwnie - spowodowały wzrost marginalizacji społecznej. W ówczesnych państwach członkowskich było już wtedy 17 mln osób bez pracy. Państwa członkowskie postanowiły powziąć działania, które przyczynią się do powiązania wzrostu gospodarczego Unii Europejskiej z powstaniem nowych miejsc pracy. W tym celu określiły zadania dla ponadnarodowej współpracy państw UE,

Wytyczne w sprawie zatrudnienia Traktat Amsterdamski stworzył podstawę do formułowania ESZ, a także dał uprawnienia Radzie Europejskiej do wydawania tzw. wytycznych w sprawie polityki zatrudnienia obowiązujących wszystkie kraje członkowskie. Pierwsze Wytyczne w sprawie zatrudnienia przyjęto podczas Szczytu Luksemburskiego. Zostały oparte na czterech filarach: 1) poprawa zdolności do uzyskiwania i utrzymywania zatrudnienia - poprzez rozwój zasobów ludzkich, 2) rozwój przedsiębiorczości - działania na rzecz powstania i ułatwienia prowadzenia przedsiębiorstw, 3) poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników - ułatwienie warunków prowadzenia przedsiębiorstw i działania na rzecz rozwoju przedsiębiorstw do tworzenia miejsc pracy, uelastycznienia rynku pracy, 4) wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy - działania na rzecz zapewnienia równego dostępu obywateli do rozwoju osobistego na rynku pracy - zwłaszcza na rzecz zapewnienia równości kobiet i mężczyzn. W latach 1997-2003 Rada Unii Europejskiej co roku określała dokładne wytyczne i zalecenia dla każdego z filarów, które miały być realizowane przez państwa członkowskie UE.

Lizbona 2000’ Trzy lata później, w marcu 2000 r. podczas Szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie państwa członkowskie UE postawiły sobie nowy cel strategiczny na następne dziesięć lat: przekształcenie gospodarki UE w najbardziej konkurencyjną i najbardziej dynamiczną na świecie gospodarkę opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu gospodarczego, któremu powinna towarzyszyć ilościowa i jakościowa poprawa zatrudnienia oraz pełniejsza spójność społeczna.

Wytyczne Polityki Zatrudnienia dla państw członkowskich W styczniu 2003 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat w sprawie znowelizowanej Europejskiej Strategii pełnego zatrudnienia i lepszych miejsc pracy dla wszystkich. Następnie 22 lipca 2003 r. Rada Europejska przyjęła Wytyczne Polityki Zatrudnienia dla państw członkowskich. W wyniku decyzji powziętej przez Radę (2003/578/WE) cele, które do 2003 r. były zgrupowane w cztery filary, zostały zastąpione trzema nowymi celami na lata 2004-2010. Są to: pełne zatrudnienie, poprawa jakości i produktywności pracy, wzmocnienie spójności społecznej i integracji.

Realizacja pierwszego celu - „pełne zatrudnienie" - jest niezbędna dla podtrzymania wzrostu gospodarczego i wzmocnienia spójności społecznej. W ramach tego celu państwa UE powinny dążyć do zmniejszenia bezrobocia poprzez zwiększenie popytu na pracę. Rada UE założyła, że do 2010 r. kraje członkowskie powinny doprowadzić do uzyskania stopy zatrudnienia na poziomie 70%. W przypadku kobiet powinna ona wynieść 60%, a w przypadku pracowników w wieku 55-64 lata - 50%. Drugi cel - „poprawa jakości i produktywności pracy" - jest powiązany z dążeniem w kierunku konkurencyjnej i opartej na wiedzy gospodarki. W związku z tym wzrost zatrudnienia musi przebiegać równolegle z podniesieniem poziomu atrakcyjności miejsc pracy, jakości pracy i przyspieszeniem tempa wzrostu i wydajności pracy oraz zmniejszeniem udziału w zatrudnieniu nisko opłacanych pracowników. Trzeci cel - „wzmocnienie spójności społecznej i integracji" - nakazuje państwom członkowskim podjąć zdecydowane działanie w celu wzmocnienia integracji społecznej, zapobiegania wyłączeniu z rynku pracy i wspieranie dostępu do zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

Cele horyzontalne Rozwój lokalny, Równość szans Społeczeństwo informacyjne Zrównoważony rozwój

żeby było łatwiej.. 10 Wytycznych w sprawie zatrudnienia 10 Wytycznych, jako doprecyzowanie 3 nowych celów w sprawie zatrudnienia, stanowi dla krajów członkowskich priorytety działań, a także podstawę do opracowywania Narodowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia. Opracowane i przyjęte przez Radę Europejską, a zatwierdzone przez Komisję Europejską wytyczne polityki zatrudnienia obejmują: aktywne i prewencyjne działania na rzecz bezrobotnych i biernych zawodowo, tworzenie miejsc pracy i przedsiębiorczość, wspieranie zdolności adaptacyjnych i mobilności na rynku pracy, promocja rozwoju kapitału ludzkiego i uczenie się przez całe życie, wzrost podaży pracy i promowanie aktywnego starzenia się, polityka równości szans dla kobiet i mężczyzn, wspieranie integracji i zwalczanie dyskryminacji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, (młodzież, kobiety, niepełnosprawni) rozwijanie finansowych zachęt do podejmowania zatrudnienia, przekształcanie nielegalnej pracy w regularne zatrudnienie, zmniejszenie regionalnych zróżnicowań w zatrudnieniu.

Zasady Zarządzania ESZ ESZ realizowana jest przez stosowanie metody roboczej zwanej „otwartą metodą koordynacji". Metoda jest oparta na zasadach: subsydiarności (równowaga pomiędzy poziomem Unii Europejskiej a państw członkowskich), konwergencji (zgodne działania), wspólnego uczenia się (wymiana dobrych praktyk), obserwacji kraju, zintegrowanym podejściu (reformy strukturalne dotyczące także polityk społecznych, edukacyjnych, podatkowych, regionalnych i związanych z przedsiębiorstwami), zarządzaniu poprzez cele.

Regulacje krajowe Na podstawie wytycznych w/w każde państwo członkowskie opracowuje. Jest on dokumentem, w którym państwo UE prezentuje swoje osiągnięcia w dziedzinie zatrudnienia w minionym roku, a także planowane działania na przyszły rok. W Polsce dokumentami uwzględniającymi cele wynikające z Europejskiej Strategii Zatrudnienia są: Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 oraz Krajowa Strategia Zatrudnienia.

Instrumenty realizacji polityki społecznej Europejski Fundusz Społeczny Programy Unii Europejskiej (EFRR, Fundusz Rolny, F. spójności) Środki prawne (wytyczne, dyrektywy) Za mało!

Nowa, aktualna polityka spójności Obejmuje lata 2007-2013 Cel generalny: zmniejszanie dysproporcji między państwami członkowskimi i regionami poprzez koncentrację środków w mniej rozwiniętych regionach. Cele zadaniowe: Konwergencja Konkurencyjność i zatrudnienie Europejska współpraca terytorialna

Nowa, aktualna polityka spójności Cele: Konwergencja = polepszenie warunków wzrostu g. i zatrudnienia w najsłabszych regionach Udzielany NUTS II 100 regionów, PKP (2000-2002)< 75% PKB, bez BG i RU – pomoc przejściowa 81,5% środków FS

Nowa, aktualna polityka spójności Cele: Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie = zwiększanie konkurencyjności regionów Udzielany NUTS II 168 (w tym 13 z C1) regionów, 15% środków FS

Nowa, aktualna polityka spójności Cele: Europejska współpraca terytorialna = wspieranie integracji terytorium Udzielany NUTS III Regiony wzdłuż granic terytorialnych morskich 2,52% środków FS

Europejski Fundusz Społeczny W latach 2007-2013 EFS przeznacza się na cele polityki regionalnej, w tym cel 1 i cel 2, tj.: Konwergencja, Konkurencyjność i zatrudnienie Szczególnie chętnie finansowane są (S.lizbońska): Kształcenie przez całe życie, Szkolenia pracowników MSP, Transfer technologii, Wspieranie BiR Reforma edukacji, Zmiana modelu pracy służb zatrudnienia

81,54% konwergencja 15,95% konkurencyjność regionalna i zatrudnienie 2,52% europejska współpraca terytorialna

Lekarstwo na dywergencję i niską konkurencyjność UE Zwiększanie ilości i poprawa jakości inwestycji w kapitał ludzki, rzeczowy, infrastrukturę, Rozwój innowacyjności, społeczeństwa opartego na wiedzy poprzez poprawę dostępu do finansowania badań, promocja technologii informacyjno-komunikacyjnych Zwiększenie zdolności adaptacyjnych do zmian gospodarczych i społecznych, Ochrona i poprawa środowiska naturalnego, Zwiększenie wydajności pracy administracji

Sytuacja i trendy: różnice regionalne W 2004 r., najbardziej rozwinięte regiony (10% populacji) miały PKB na głowę mieszkańca prawie 5 razy wyższy niż PKB w regionach najmniej rozwiniętych, podczas gdy w 2000 r. był on 6 razy wyższy

Sytuacja i trendy: wzrost regionalny W okresie 1995-2004, wzrost produktywności był wysoki w regionach nowych Państw Członkowskich. Pomimo to, w 29 regionach (mianowicie we Francji, Włoszech i Hiszpanii) produktywność zmalała.

Sytuacja i trendy: deficyt zatrudnienia Około 24 miliony dodatkowych miejsc pracy powinny zostać utworzone aby osiągnąć cel Lizboński dot. poziomu zatrudnienia Ponad jedna trzecia z tych miejsc pracy musi być utworzona w zaledwie 30 regionach: w Polsce, Hiszpanii, Rumunii i południowych Włoszech 201 regions out of 268 need to create jobs to reach the Lisbon target of 70% This corresponds to 23.8 million additional jobs Of these, 10.1 million needs to be created in 30 regions alone: 3.5 in the Mezzogiorno 4.5 in Poland 1.5 in Spain 0.5 in Romania

Sytuacja i trendy: deficyt innowacyj-ności Regiony w Skandynawii, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Holandii radzą sobie najlepiej Podczas gdy w 86 regionach, zamieszkałych przez jedną trzecią populacji UE, dokonania w tej dziedzinie są poniżej średniej

Wyzwanie 1: demografia 85 regionów (głównie w nowych krajach członkowskich) już doświadcza bezwzględnego spadku populacji, a kolejne 76 regionów utrzymuje wzrost populacji jedynie dzięki imigracji

Wyzwanie 1: demografia W dużej części Hiszpanii, Włoch i Grecji na każdą osobę w wieku emerytalnym przypadają zaledwie 2 osoby pracujące, w porównaniu do średniej unijnej która wynosi około 3 osób

Wskaźnik zależności osób starszych 2005’

Wyzwanie 2: struktura przemysłowa i restruktu-ryzacja W 39 regionach ponad 3% całkowitego zatrudnienia skupione jest w przemyśle tekstylnym, odzieżowym i skórzanym, (dwukrotna średnia unijna), osiągając nawet 13% w portugalskim regionie Norte

Reakcja polityki w Państwach Członkowskich UE W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił wzrost w udziale inwestycji będących pod kontrolą władz regionalnych i lokalnych

Polityka spójności redukuje wykluczenie społeczne i ubóstwo Polityka spójności współfinansuje szkolenie 9 milionów osób rocznie, w tym ponad połowę stanowią kobiety; Utworzono ponad 450,000 miejsc pracy w okresie między 2000 i 2005 w sześciu krajach, które otrzymały 2/3 finansowania w ramach Celu 2; Szacunki wskazują że około 1.4 miliona dodatkowych miejsc pracy będzie utworzone w regionach objętych celem Konwergencji w latach 2007-2013

Polityka spójności przyczynia się do wzrostu PKB Wstępne szacunki na okres 2000-2013 (2004-2013 dla nowych krajów członkowskich) przewidują następujący wzrost w PKB: około 9.0% w Czechach i na Łotwie około 8.5% na Litwie i w Estonii około 7.5% w Rumunii około 6.0% w Bułgarii i na Słowacji około 5.5% w Polsce około 3.5% w Grecji i 3.1% w Portugalii