W jakim zakresie nauczyciele w swojej pracy posługuje się sumieniem? Badanie zrealizowane do celów konkursu społecznego „ Rzecz o czystym sumieniu i czystych papierach”.

Projekt pt. „Rzecz o czystych papierach i czystym sumieniu” W lutym 2010 roku ogłoszony został konkurs społeczny „Rzecz o czystych papierach i czystym sumieniu”. W związku z nim 3 uczennice klasy II h Liceum Ogólnokształcącego im. Antoniego Osuchowskiego, przeprowadziły badanie poprzez zadanie kilkunastu pytań nauczycielom, uczniom oraz osobom dorosłym. Wyniki mają na celu określenie, w jakim stopniu nauczyciele w swojej pracy posługują się sumieniem oraz jak ich poczynania postrzegane są przez uczniów i dorosłych.

Krótka charakterystyka respondentów. W badaniu wzięło udział 29 nauczycieli : 15 gimnazjalnych i 14 z Liceum Ogólnokształcącego . Wyniki zestawiono z wypowiedziami 47 uczniów i 25 dorosłych, z których 84 % jest rodzicami dziecka w wieku szkolnym. Ankiety były wypełniane w marcu/ kwietniu 2010 roku.

Czy nauczyciel w swojej pracy boryka się z problemami natury etycznej?

Analiza do pyt.1 Badanie ujawniło, że stosunek nauczycieli oceniających swoją pracę jako sprawiającą trudności natury etycznej jest identyczny (48 %) jak pracowników oświaty, którzy nie dostrzegają w swojej pracy takich problemów. Wśród rodziców oraz uczniów panuje pogląd, że nauczyciele borykają się z takowymi problemami, w każdej z grup ok. 80% odpowiada twierdząco.

Czy nauczyciel stanowi wzorzec moralny?

Analiza pyt. 2 Pytanie to miało na celu sprawdzenie czy nauczyciele czują się autorytetami dla młodzieży, którą uczą oraz jak ta kwestia oceniana jest przez grupę kontrolną. Okazuje się, że niespełna ¾ przebadanych nauczycieli uważa się za wzorzec dla młodzieży jednakże tylko 55 % młodych ludzi uważa nauczyciela za wzorzec moralny, przy czym wśród dorosłych jest to 80%. Uważam, że jest to bardzo ważna kwestia, stawiająca kilka pytań. Dlaczego nie wszyscy nauczyciele mają poczucie autorytetu, skąd tak niewielki odsetek uczniów dopatrujących się w osobie nauczyciela, wzorca moralnego i wreszcie, co się stało z polską szkołą na przestrzeni lat, że powstała taka rozbieżność między wypowiedziami uczniów a dorosłych. e

Wypowiedzi dotyczące wzorca moralnego, jakim jest osoba nauczyciela: „Nauczycieli z powołania jest niewielu, to właśnie tacy postępują wobec ucznia uczciwie i stanowią dla ucznia autorytet, ci natomiast również odnoszą się do takiego nauczyciela moralnie, działa to w dwie strony” - uczeń LO, lat 18 „Autorytet został perfekcyjnie obalony, nauczyciel może stać się wzorcem dla ucznia w wyniku indywidualnej współpracy, gdy nawiązuje się porozumienie, dążenie do jednego celu, ale to nie jest reguła” -nauczyciel , lat 47, 20 lat stażu

Czy osobista sympatia ma wpływ na ocenę ucznia?

Analiza pyt. 3 Pytanie to ujawniło olbrzymi dyskurs pomiędzy opiniami nauczycieli a odczuciami uczniów i rodziców, bowiem kierowanie się sympatiami osobistymi w ocenianiu potwierdza 13% nauczycieli, w odczuciu uczniów, jest odwrotnie, bowiem 83 % zapytanych uważa, że nauczyciele kierują się osobistymi sympatiami, w przypadku dorosłych jest to aż 92 % . Co ciekawe, w wypowiedziach wielu uczniów powtarza się stwierdzenie, iż nauczyciele w ocenianiu są nieobiektywni i na ocenę wpływ mają nieobiektywne czynniki.

Czy uczeń w szczególnie trudnej sytuacji powinien być traktowany wyjątkowo?

Analiza do pytania 4 Okazuje się, że zdecydowana większość nauczycieli (aż 83 %) uważa, że uczeń będący w szczególnie trudnej sytuacji powinien być traktowany wyjątkowo, odmienne zdanie prezentują uczniowie, bowiem twierdząco odpowiedziało 64 %. Zdanie dorosłych zbliżone jest opinii nauczycieli – 80 % uważa, ze uczniowie w trudnej sytuacji powinni być traktowani w szczególny sposób.

Czy nauczyciel ma prawo do prezentowania swoich opinii wśród uczniów?

Czy nauczyciel zmienia zdanie na temat ucznia o odmiennych poglądach?

Czy przełożony nauczyciela może wpływać na jego poglądy ?

Prezentowanie własnego zdania przez nauczyciela oraz zmiana stosunku do ucznia o innej opinii. Po analizie 2 poprzednich pytań okazuje się, że większość nauczycieli (48%) ma prawo do otwartego prezentowania swoich opinii, taki sam wynik zaobserwowany został u dorosłych ankietowanych, natomiast wśród uczniów aż 72% uczniów nie widzi w tym nic złego. Proporcje układają się całkowicie odmiennie przy pytaniu, czy nauczyciel zmienia stosunek do ucznia o odmiennym zdaniu. Jedynie 4 % nauczycieli deklaruje inne traktowanie takiego ucznia, jednak 48 % dorosłych i 74% uczniów odpowiedziało twierdząco na pytanie, czy nauczyciel zmienia traktowanie ucznia o odmiennych poglądach. Pytając o wpływ przełożonego na poglądy wygłaszane przez nauczyciela, odpowiedzi kształtowały się następująco 17 : % nauczycieli uważa, że może to mieć miejsce, wśród uczniów jest to 24 % a dorosłych – 36 % ankietowanych.

Czy zadanie bardzo czasochłonnej pracy na następny dzień, wiążącej się ze skrajnie małą ilością snu, jest czymś nieetycznym?

Czy stosowanie w szkole kar cielesnych było słusznym i należy do nich powrócić?

Analiza Zapytani nauczyciele o stosunek do zadawania bardzo czasochłonnej pracy na następny dzień odpowiadają, iż jest to nieetyczne w 86% ankietowanych. Przy zapytaniu wszystkich grup o stosunek do kar cielesnych w szkołach, okazuje się , że za przywróceniem takiego systemu kar opowiada się 4 % nauczycieli, 34% uczniów i aż 60 % dorosłych ankietowanych.

Czy odpłatne konkursy są czymś właściwym?

Czy udzielanie korepetycji swoim szkolnym uczniom jest nieetyczne ?

Czy pomoc w przygotowaniu pracy pisemnej na konkurs jest etyczna?

Analiza Zapytałyśmy wszystkie badane grupy o ich zdanie na temat pomocy nauczyciela w przygotowaniu pracy pisemnej na konkurs/ olimpiadę. Okazuje się, że 89% nauczycieli widzi w tym coś niewłaściwego, tak samo odpowiedziało 76 % uczniów i jedynie 36% zapytanych dorosłych. Pytając o udzielanie korepetycji swoim szkolny uczniom okazuje się, że aż 86 % nauczycieli widzi w tym coś niewłaściwego, zdanie to podziela 55% uczniów i 52 % dorosłych.

Czy homoseksualista lub osoba w znacznym stopniu niepełnosprawna może być nauczycielem?

Czy miałbyś coś przeciwko, by Twoim nauczycielem/ nauczycielem Pańskiego dziecka była osoba niepełnosprawna w znacznym stopniu/ homoseksualista?

Czy osoba w znacznym stopniu niepełnosprawna/ homoseksualista może być nauczycielem ? Ankietowani odpowiadając na to pytanie, w większości odpowiada ja twierdząco, wśród nauczycieli jest to 69% , w grupie uczniów 64 % i 72 % dorosłych. Zaznaczając odpowiedź ‘w zależności od okoliczności’ w każdym przypadku pojawiał się komentarz, że osoba niepełnosprawna tak, ale nauczycielem nie powinien być homoseksualista. Grupa uczniów zapytana czy miałaby coś przeciwko, by jej nauczycielem była osoba niepełnosprawna/ homoseksualista 20% uczniów odpowiada twierdząco. Podobny wynik uzyskany został przy pytaniu dorosłych, czy mieliby coś przeciwko by nauczycielem ich dziecka był homoseksualista/ osoba niepełnosprawna w znacznym stopniu 21% ankietowanych twierdzi, że tak.

Czy ‘ściąganie’ jest czymś nieetycznym?

Czy ściąganie jest etyczne? Zapytałyśmy wszystkich naszych respondentów o pogląd na temat popularnego ‘ściągania’. Okazuje się, że 90 % nauczycieli uważa to za coś nieetycznego, zdanie to podziela jedynie 23% uczniów i 24 % rodziców.

Czy nauczyciele korzystają podczas lekcji z gotowych materiałów dostępnych w Internecie?

Czy korzystanie przez nauczyciela z gotowych materiałów opublikowanych w internecie jest czymś etycznym?

Korzystanie przez nauczycieli z materiałów opublikowanych w internecie. Wśród nauczycieli 41 % deklaruje, że podczas lekcji korzysta z materiałów opublikowanych w Internecie. Chcąc dowiedzieć się, jak postrzegane jest to przez społeczeństwo, zapytałyśmy wszystkie grupy, czy postępowanie to uważają za etyczne. Odpowiedzi kształtują się następująco : 83% nauczycieli uważa, że tak, zdanie to podziela jedynie 53 % uczniów i zaledwie 40 % dorsłych.

Czy wybierając zawód nauczyciela, młodzi ludzie zastanawiają się nad możliwymi problemami natury etycznej?

Czy studia pedagogiczne kładą odpowiedni nacisk na umiejętność etycznego postępowania nauczyciela w szkole

Przygotowanie do zawodu ze strony etycznej Nauczyciele zostali zapytani, czy przed podjęciem studiów pedagogicznych zastanawiali się nad możliwymi trudnościami natury etycznej. Zdania były bardzo zbliżone, 48 % ankietowanych odpowiedziało twierdząco. Przy pytaniu, czy studia pedagogiczne dostatecznie przygotowują do etycznego postępowania w szkole, jedynie 17 % odpowiedziało twierdząco.

PODSUMOWANIE Analizując zebrane ankiety, ujawnionych zostało kilka nurtujących kwestii. Nauczyciele nie potwierdzają licznych trudności natury moralnej w swojej pracy, mimo, iż ta przez społeczeństwo tak właśnie jest odbierana. Najważniejszą kwestią, która została wyeksponowana w badaniach jest – postrzegania nauczyciela jako wzorca moralnego. Niespełna ¾ nauczycieli uważa się za wzór dla młodzieży, już te dane wskazują na jakowyś problem, co gorsza jedynie z ankietowanych młodych ludzi uważa nauczyciela za autorytet. Uważam, że są to niepokojące dane, ponieważ trudno mówić o dyscyplinie i dobrym szkolnictwie w przypadku gdy nie wszyscy nauczyciele mają świadomość , że rodzice oczekują, iż będą oni autorytetami dla ich dzieci. Tym bardziej zatrważające jest, że tak wielu młodych ludzi nie dostrzegałoby autorytetu w osobie nauczyciela.

Podsumowanie c.d. Nauczyciele podkreślają również, że studia nie kładą odpowiedniego nacisku na przygotowanie do możliwych problemów natury etycznej w pracy. Ogromny dyskurs ujawniony został podczas pytań o obiektywność w ocenianiu prac przez nauczycieli, można domniemywać, że rozbieżność ta bierze się z samousprawiedliwień uczniów i ich rodziców, mimo wszystko jednak uważam, że należy zatrzymać się nad tą kwestią i rozważyć co jest przyczyną tych opinii. Kolejną ciekawą kwestią jest stosowanie kar cielesnych w szkołach. Okazuje się, że niewielki odsetek uważa to za słuszne, co dziwne, zdecydowanie mniejszy niż liczba uczniów czy dorosłych, którzy to najliczniej poparli tą koncepcje.

Podsumowanie cz.3 Ankietowani zostali zapytani o dosyć często poruszaną kwestię, mianowicie nauczanie przez osobę niepełnosprawną czy homoseksualistę. Większość ankietowanych ze wszystkich grup deklaruje, iż tak, jednak zaznaczając, że osoba niepełnosprawna owszem, więcej wątpliwości budzi nauczyciel o orientacji homoseksualnej. Na pytanie, czy uczniowie mieli by coś przeciwko by ich nauczycielem a w przypadku rodziców czy mieliby coś przeciwko by nauczycielem ich dziecka była osoba niepełnosprawna / homoseksualista odpowiadają podobnie .

Podsumowanie cz.4 W ankiecie poruszona została kwestia popularnego ‘ściągania’ oraz korzystania przez nauczyciela z materiałów opublikowanych w internecie. Okazuje się, że zdecydowana większość nauczycieli uważa ściąganie za coś nieetycznego, nie widząc jednak nic zdrożnego w korzystaniu przez nauczycieli z materiałów opublikowanych w internecie. W przypadku uczniów odpowiedzi kształtują się praktycznie całkowicie odwrotnie.

ZAKOŃCZENIE Analiza zebranych ankiet pozwoliła na wieloaspektowe ujęcie problemów z jakimi borykają się nauczyciele we współczesnej szkole, ujawniła dyskurs jaki ma miejsce przy postrzeganiu pewnych kwestii przez nauczycieli, uczniów oraz ich rodziców. Żywimy nadzieję, że otrzymane wyniki pozwolą na zrozumienie wielu istotnych kwestii a tym samym ułatwią współpracę nauczycieli z uczniami oraz ich rodzicami.

Podziękowania Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy zechcieli wypełnić ankiety lub w inny sposób przyczynili się do powstania tej pracy.

PROJEKT WYKONAŁY -Weronika Sobótka -Magdalena Wigłasz -Martyna Dobrowolska Uczennice klasy II h I Liceum Ogólnokształcącego im. Antoniego Osuchowskiego w Cieszynie. - 2010 rok.