BIZNESPLAN doc. dr Zbigniew Pawlak Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie BIZNESPLAN

SPRAWY ORGANIZACYJNE

RAMOWY PROGRAM ZAJĘĆ 1. Istota biznesplanu, rodzaje biznesplanów 2. Zasady metodyczne opracowania biznesplanu 3. Zastosowania biznesplanu 4. Biznesplan małego przedsiębiorstwa 5. Biznesplan dużego przedsiębiorstwa 6. Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego 7. Ocena biznesplanu 8. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce 9. Cykl przedsięwzięcia biznesowego 10. Podatki, opłaty i prowadzenie księgowości 11. Ubezpieczenie przedsiębiorcy i pracowników 12. Jak zarejestrować firmę?

LITERATURA OBOWIĄZKOWA LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowania i przykłady, Poltext Warszawa 2009 (2001 – 2008) LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA Filar E., Skrzypek, J., Biznes plan, Poltext Warszawa 2004 Ciechan M., Biznes plan. Standardy i praktyka, Dom Organizatora Toruń 2007 Skrzypek J., Biznesplan, Poltext Warszawa 2009

1.Istota i rodzaje biznesplanów

DEFINICJA PLANOWANIA Planowanie to formułowanie celów i określanie sposobów ich realizacji.

POJĘCIE „BIZNESPLAN” Biznesplan jest dokumentem planistycznym służącym podejmowaniu decyzji menedżerskich. Biznesplan jest modelem przedsięwzięcia inwestycyjnego lub przedsiębiorstwa, w oparciu o który można weryfikować słuszność przyjmowanych założeń.

Biznesplan projektu inwestycyjnego Biznesplan przedsiębiorstwa RODZAJE BIZNESPLANÓW BIZNESPLANY Biznesplan projektu inwestycyjnego Biznesplan przedsiębiorstwa

ZASADY METODYCZNE PRZYGOTOWANIA BIZNESPLANU Kompleksowość Długofalowość Adekwatność Czytelność Optymalna objętość Rzetelność założeń i wiarygodność danych Problem „punktu wyjścia” Wariantowość Elastyczność Sposób liczenia Rezerwa na nakłady i koszty nieprzewidziane Uczestnictwo kadry kierowniczej Poufność Wysoka jakość Operacyjność

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Wyjaśnij istotę biznesplanu jako planu gospodarczego. Czym różni się biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego od biznesplanu przedsiębiorstwa? Co oznaczają zasady adekwatności, wariantowości, elastyczności i poufności w budowie biznesplanu?

2.Zastosowania biznesplanu

FUNKCJE BIZNESPLANU Funkcja wewnętrzna: dla zarządu firmy dla inwestora (właściciela) Funkcja zewnętrzna: dla banków dla funduszy inwestycyjnych dla partnerów gospodarczych

ZASTOSOWANIA BIZNESPLANU uruchamianie działalności gospodarczej zarządzanie strategiczne zarządzanie inwestycjami rzeczowymi zarządzanie funduszami PE/VC tworzenie joint ventures fuzje przedsiębiorstw pozyskiwanie kapitału (kredyty, pożyczki, leasingi) prywatyzacja restrukturyzacja likwidacja przedsiębiorstwa wycena przedsiębiorstwa konkursy na kontrakty menedżerskie nadzór właścicielski

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W URUCHAMIANIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Czynniki środowiskowe Motywacja Potencjał biznesowy Pomysł na „zrobienie biznesu” przedmiot działalności rynek docelowy forma własności forma prawna BIZNESPLAN Decyzja o uruchomieniu przedsiębiorstwa Utworzenie przedsiębiorstwa

Sesja strategiczna OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU STRATEGICZNYM Analiza strategiczna (diagnoza) BIZNESPLAN (prognoza) Realizacja planu Monitoring

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU INWESTYCYJAMI RZECZOWYMI FAZA PRZEDINWESTYCYJNA ocena możliwości inwestowania (studium możliwości) studium przedrealizacyjne projektu ostateczna wersja projektu (BIZNESPLAN) decyzja o realizacji inwestycji FAZA REALIZACYJNA poszukiwanie wykonawców i instytucji finansowych negocjacje i podpisanie kontraktów szczegółowy projekt techniczny budowa, zakupy, montaż dobór i szkolenie przekazanie do eksploatacji, odbiór rozruch FAZA OPERACYJNA osiągnięcie wymaganej zdolności produkcyjnej odtwarzanie modernizacja rozwój likwidacja

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU FUNDUSZAMI PE/VC SPÓŁKI Oferta dla Funduszu PE/VC Ocena ofert i negocjacje Zakup udziałów w spółce przez Fundusz PE/VC Zarządzanie rozwojem spółki z udziałem Funduszu PE/VC Wyjście Funduszu z inwestycji

OPEROWANIE BIZNESPLANEM PRZY POZYSKIWANIU KAPITAŁU (KREDYT INWESTYCYJNY) BIZNESPLAN Złożenie wniosku kredytowego Analiza wniosku kredytowego Badanie wiarygodności kredytobiorcy Ocena zdolności kredytowej Decyzja kredytowa Podpisanie umowy kredytowej Udostępnienie kredytu Kontrola wykorzystania i spłaty kredytu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI NAPRAWCZEJ PRZEDSIĘBIORSTWA Symptomy „chorobowe” przedsiębiorstwa Diagnoza przedsiębiorstwa BIZNESPLAN (plan naprawy) Realizacja planu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE LIKWIDACJI PRZEDSIĘBIORSTWA Sytuacja uzasadniająca wszczęcie procedury likwidacji Otwarcie likwidacji Opracowanie planu likwidacji (BIZNESPLANU) Realizacja planu likwidacji Zamknięcie likwidacji

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE WYCENY DOCHODOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA OPRACOWANIE BIZNESPLANU Ustalenie metodologii wyceny: wybór metody wyceny dochodowej ustalenie innych parametrów do przeprowadzenia wyceny (np. stopa dyskonta, wartość rezydualna itp.) Wycena przedsiębiorstwa Wykorzystanie wyceny przedsiębiorstwa

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W KONKURSIE NA KONTRAKT MENEDŻERSKI Powołanie komisji konkursowej Ogłoszenie konkursu Przyjmowanie zgłoszeń i dokumentów Sesja konkursowa Konkurs ofert - BIZNESPLANÓW Negocjacje warunków kontraktu menedżerskiego Podpisanie kontraktu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W NADZORZE WŁAŚCICIELSKIM W GRUPIE KAPITAŁOWEJ Opracowanie standardu BIZNESPLANU dla Grupy Kapitałowej Instrukcja budowy BIZNESPLANÓW Sporządzanie BIZNESPLANÓW przez Spółki Zależne Ocena BIZNESPLANÓW Spółek i decyzje Budowa SKONSOLIDOWANEGO BIZNESPLANU Grupy Kapitałowej

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Przedstaw zastosowanie biznesplanu w uruchamianiu działalności gospodarczej. Scharakteryzuj wykorzystanie biznesplanu w procesie zarządzania strategicznego. Omów zastosowanie biznesplanu w zarządzaniu inwestycjami rzeczowymi. Omów wykorzystanie biznesplanu przez fundusze PE/VC. Przedstaw miejsce i rolę biznesplanu w procesie udzielania kredytu bankowego. Jaką rolę odgrywa biznesplan w procesie sanacji przedsiębiorstwa? Przedstaw wykorzystanie biznesplanu w procesie „zwijania” biznesu. Jak wykorzystuje się biznesplan w wycenie przedsiębiorstwa? Jak wykorzystuje się biznesplany w konkursach menedżerskich? Jaka jest rola biznesplanu w nadzorze właścicielskim w grupie kapitałowej?

3.Standardy wykonawcze biznesplanów

RODZAJE STANDARDÓW WYKONAWCZYCH BIZNESPLANÓW Standard wykonawczy – wzór biznesplanu (szablon) Standardy biznesplanów ze względu na przedmiot: Biznesplan przedsiębiorstwa: biznesplan małego przedsiębiorstwa biznesplan dużego przedsiębiorstwa Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego Standardy biznesplanów przedsiębiorstw ze względu na rodzaj zastosowania: Biznesplan strategiczny Biznesplan naprawczy Biznesplan likwidacyjny

PODMIOTY WPROWADZAJĄCE STANDARDY WYKONAWCZE BIZNESPLANÓW Wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNIDO, Bank Światowy) Instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, fundusze pomocowe) Spółki zarządzające grupami przedsiębiorstw (nadzór właścicielski) Firmy doradcze

STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA cele plan mark. plan oper. plan oiz plan zatr. plan finansowy

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 2.Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1.Nazwa i forma prawna 2.2.Przedmiot działalności 2.3.Siedziba i terytorium działania 2.4.Charakterystyka właścicieli 3.Analiza SWOT 3.1.Mocne strony 3.2.Słabe strony 3.3.Szanse 3.4.Zagrożenia 4.Cele przedsiębiorstwa 4.1.Cele krótkoterminowe 4.2.Cele długoterminowe

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 5.Plan marketingowy 5.1.Produkt 5.2.Odbiorcy 5.3.Konkurenci 5.4.Ceny 5.5.Dystrybucja 5.6.Promocja 6.Plan działalności operacyjnej 6.1.Technologia 6.2.Nakłady inwestycyjne 6.3.Źródła finansowania inwestycji 6.4.Plan ilościowy produkcji 6.5.Zaopatrzenie 6.6.Ochrona środowiska 7.Plan organizacji i zarządzania 7.1.Schemat organizacyjny 7.2.Zakresy zadań pracowników

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 8.Plan zatrudnienia 8.1.Struktura zatrudnienia 8.2.Płace 9.Harmonogram uruchomienia przedsiębiorstwa 10.Plan finansowy 10.1.Plan przychodów 10.2.Plan kosztów 10.3.Plan rachunku zysków i strat 10.4.Plan nakładów inwestycyjnych 10.5.Plan rachunku przepływów pieniężnych 11.Ocena finansowa

Plan ilościowy produkcji dla I roku

Plan przychodów dla I roku

Plan kosztów dla I roku

Plan rachunku zysków i strat dla I roku

Plan początkowych nakładów inwestycyjnych

Plan spłaty kredytu

Plan rachunku przepływów pieniężnych dla I roku

Harmonogram uruchomienia przedsiębiorstwa

STRUKTURA PLANU STRATEGICZNEGO misja wizja cele strategiczne plan mark. plan oper. plan oiz plan zatr. plan finansowy

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 1.1. Autorzy 1.2. Zakładane kierunki rozwojowe 1.3. Planowane nakłady 1.4. Planowane wyniki 2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1. Nazwa i forma prawna 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Siedziba 2.4. Terytorium 2.5. Właściciele i kapitał podstawowy 2.6. Organy przedsiębiorstwa 2.7. Historia przedsiębiorstwa 3. Analiza strategiczna 3.1. Mocne strony 3.2. Słabe strony 3.3. Szanse 3.4. Zagrożenia

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 4. Założenia ogólne strategii przedsiębiorstwa 4.1. Misja 4.2. Wizja 4.3. Cele strategiczne 5. Plan marketingowy 5.1. Produkty 5.2. Odbiorcy 5.3. Konkurenci 5.4. Ceny 5.5. Dystrybucja 5.6. Promocja 6. Plan działalności operacyjnej 6.1. Technologia 6.2. Nakłady inwestycyjne 6.3. Źródła finansowania inwestycji 6.4. Zdolności produkcyjne 6.5. Plan ilościowy produkcji 6.6. Zaopatrzenie 6.7. Gospodarka remontowa i konserwacyjna 6.8. Ochrona środowiska

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 7. Plan organizacji i zarządzania 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Etatyzacja 7.3. System informacyjny zarządzania 7.4. Metody zarządzania 8. Plan zatrudnienia i płac 8.1. Zatrudnienie 8.2. Płace 8.3. Założenia polityki personalnej i kadrowej 9.Harmonogram głównych zamierzeń 10. Plan finansowy 10.1. Plan przychodów 10.2. Plan kosztów 10.3. Plan rachunku zysków i strat 10.4. Plan nakładów inwestycyjnych 10.5. Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy 10.6. Plan źródeł finansowania działalności 10.7. Plan rachunku przepływów pieniężnych 10.8. Plan bilansu 11. Ocena finansowa

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA Misja - odzwierciedla cel, posłannictwo, ważne i odpowiedzialne zadanie, do którego realizacji powołane jest przedsiębiorstwo. Charakter misji - deklaratywny (obietnica, deklaracja, zobowiązanie). Sformułowanie misji - krótkie (parę słów, zdanie). Adresat misji - nie musi być wyraźnie określony (klient, właściciele, pracownicy, lokalna społeczność, grupa społeczna, ludzkość). Przykłady misji: zmieniamy świat na lepszy łączymy ludzi z nami wejdziesz w XXI wiek jesteśmy firmą troskliwą

WIZJA PRZEDSIĘBIORSTWA Wizja - syntetycznie ujęty obraz firmy, wizerunek, ukazujący, jaką powinna się ona stać w perspektywie najbliższych kilku lat. Charakter wizji - postulatywny, życzeniowy (określenie pożądanych stanów rzeczy w takich obszarach jak: produkt, organizacja, finanse, terytorium działania, klienci, technika, ceny, zatrudnienie, stosunek do środowiska naturalnego, zysk, pozycja rynkowa, stosunek do konkurencji itp.). Sformułowanie wizji - krótkie (zdanie, do kilku zdań). Adresat wizji - nie musi być wyraźnie określony (jak w misji). Przykłady wizji: być numer 1 na świecie (w Europie, Polsce) ... być czołowym polskim producentem ..., pionierem technologii ... pragniemy zdobyć czołową pozycję na rynku ..., być firmą przynoszącą wysokie dochody właścicielom, zapewniającą stabilne warunki zatrudnienia i płacy pracownikom ...

CELE STRATEGICZNE PRZEDSIĘBIORSTWA Cel strategiczny - ważny cel (stan rzeczy) zakładany do osiągnięcia w okresie najbliższego roku (cel krótkoterminowy) lub kilku lat (cel długoterminowy). Obszary celów strategicznych - wewnętrzne i zewnętrzne, rozwoju i funkcjonowania (np. przychody, koszty, wyniki, majątek, kapitały, produkty, ceny, dystrybucja, technika, inwestycje, organizacja, zarządzanie, zatrudnienie, warunki pracy, płace, terytorium działania, klienci, jakość, pozycja na rynku, itd.). Zasady formułowania celów strategicznych: liczba - nie za dużo (kilka krótko- i kilka długoterminowych), waga - kluczowe cele z punktu widzenia całej firmy, terminowość - określić termin realizacji, zrozumiałość - jednoznaczność i jasność sformułowania, realność - stan rzeczy możliwy (duże prawdopodobieństwo realizacji), wymierność - podać konkretny wymiar ilościowy, procentowy, wartościowy).

OCENA FINANSOWA Ocena na podstawie zestawień planu finansowego: analiza pionowa i pozioma planu bilansu analiza pionowa i pozioma planu rachunku zysków i strat analiza pionowa i pozioma planu rachunku przepływów pieniężnych Ocena wskaźnikowa: wskaźniki płynności wskaźniki zadłużenia wskaźniki rentowności wskaźniki zdolności obsługi długu

Wskaźnik płynności bieżącej gdzie: PB – wskaźnik płynności bieżącej Ao – aktywa obrotowe (należności, zapasy, gotówka) Pb – pasywa bieżące – zobowiązania krótkoterminowe (w tym kredyty)

Wskaźnik płynności szybkiej gdzie: PS – wskaźnik płynności szybkiej Zp - zapasy

Wskaźnik ogólnego zadłużenia gdzie: DO – wskaźnik zadłużenia ogólnego D – zobowiązania razem (krótkoterminowe i długoterminowe) A – aktywa razem

Wskaźnik ogólnego zadłużenia kapitału własnego gdzie: DKw – wskaźnik zadłużenia kapitału własnego Kw – kapitał własny

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego gdzie: DD – wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego Dd – zobowiązania długoterminowe

Rentowność sprzedaży netto gdzie: RSn – wskaźnik rentowności sprzedaży netto Zn – zysk netto Sn – sprzedaż netto

Wskaźnik rentowności kapitału własnego gdzie: Rkw – wskaźnik rentowności kapitału własnego

Wskaźnik rentowności majątku gdzie: RA – wskaźnik rentowności majątku

Wskaźnik zdolności obsługi zobowiązań odsetkowych gdzie: OZO – wskaźnik obsługi zobowiązań odsetkowych Zb – zysk brutto o – suma odsetek od długu w danym okresie

Wskaźnik zdolności do obsługi całego długu gdzie: ZOD – wskaźnik zdolności do obsługi całego długu Zo – zysk operacyjny a - amortyzacja rk – suma rat z tytułu spłaty długu w danym okresie o – odsetki Zn – zysk netto pd – podatek dochodowy

Planowane wskaźniki oceny finansowej

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (1) 1. Podsumowanie i wnioski końcowe 1.1. Autor opracowania i zamawiający 1.2. Przedmiot opracowania 1.3. Planowane nakłady i wyniki 1.4. Opłacalność 1.5. Rekomendacje 2. Geneza projektu i założenia podstawowe 2.1. Nazwa projektu 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Charakterystyka inwestora 2.4. Forma organizacyjno-prawna działalności 2.5. Siedziba 2.6. Terytorium 2.7. Historia projektu 2.8. Analizy i studia poprzedzające biznesplan

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (2) 3. Analiza rynku i strategia marketingowa 3.1. Produkt 3.2. Opakowania 3.3. Rynek docelowy 3.4. Program sprzedaży (ilość, wartość) 3.5. Niezbędne koncesje 3.6. Podaż na rynku 3.7. Ocena konkurencji 3.8. Popyt na rynku 3.9. Ocena chłonności rynku 3.10. Ceny 3.11. Dystrybucja 3.12. Promocja

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (3) 4. Koszty produkcji 4.1. Koszty zakupu i zużycia mat. i surowców 4.2. Koszty zakupu i zużycia energii i paliw 4.3. Koszty robocizny bezpośredniej 4.4. Koszty pośrednie (wydziałowe) 4.5. Koszty remontów i konserwacji 4.6. Koszty ogólne 4.7. Koszty administracyjne 4.8. Koszty marketingu 4.9. Amortyzacja 4.10. Koszty finansowe 5. Lokalizacja inwestycji 5.1. Opis usytuowania 5.2. Uzasadnienie wyboru lokalizacji 5.3. Warunki miejscowe

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (4) 6. Strona techniczna 6.1. Technologia 6.2. Niezbędne atesty i licencje 6.3. Wpływ inwestycji na środowisko naturalne 6.4. Sezonowość produkcji i sprzedaży 6.5. Nakłady inwestycyjne 6.6. Źródła finansowania inwestycji 6.7. Zdolności produkcyjne 6.8. Plan produkcji 6.9. Zaopatrzenie 6.10. Gospodarka remontowa i konserwacyjna 7. Strona organizacyjna 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Organizacja zaopatrzenia 7.3. Organizacja produkcji 7.4. Organizacja sprzedaży 7.5. Organizacja innych funkcji

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (5) 8. Siła robocza 8.1. Struktura zatrudnienia 8.2. Płace 8.3. Szkolenia 9. Harmonogram realizacji inwestycji 10. Plan finansowy 10.1. Plan przychodów 10.2. Plan kosztów 10.3. Plan rachunku zysków i strat 10.4. Plan nakładów inwestycyjnych 10.5. Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy 10.6. Plan źródeł finansowania inwestycji 10.7. Plan rachunku przepływów pieniężnych 10.8. Plan bilansu 11. Ocena ekonomiczno finansowa 11.1. Ocena finansowa 11.2. Ocena efektywności 11.3. Ocena ryzyka 12. Ocena przydatności projektu dla gospodarki kraju (regionu)

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Na czym polega istota i zastosowanie standardów wykonawczych biznesplanów? Jaka jest różnica pomiędzy biznesplanem małego i dużego przedsiębiorstwa? Jak formułować misję i wizję przedsiębiorstwa? Jakie są zasady formułowania celów strategicznych? Jakie wskaźniki finansowe znajdują zastosowanie w biznesplanach strategicznych?

4.Ocena efektywności inwestycji

DEFINICJA INWESTYCJI Słowo „inwestycja” oznacza nakład środków finansowych, służący wielokrotnemu ponawianiu aktu produkcji czy konsumpcji. Wymiary inwestycji: Wymiar wartościowy inwestycji – wielkość nakładu inwestycyjnego Wymiar rzeczowy inwestycji – sposób przeznaczenia nakładu inwestycyjnego Wymiar czasu inwestycji – czas trwania procesu inwestycyjnego

RODZAJE INWESTYCJI (1) Ze względu na źródła finansowania: inwestycje ze środków własnych inwestycje ze środków obcych (np. kredytu lub pożyczki) inwestycje ze źródeł mieszanych (częściowo własnych, częściowo obcych) Ze względu na inwestora: ze względu na status własnościowy - inwestycje prywatne i inwestycje publiczne ze względu na rodzaj inwestora – inwestycje indywidualne ludności, inwestycje gospodarstw domowych, inwestycje organizacji (przedsiębiorstw, zakładów, instytucji, fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych i in.) ze względu na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa - inwestycje przedsiębiorstw indywidualnych, spółek, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych ze względu na kraj pochodzenia - inwestycje krajowe, inwestycje zagraniczne i inwestycje mieszane (krajowe z udziałem zagranicznym) ze względu na sektor gospodarki - inwestycje rolne, przemysłowe, usługowe itd.

RODZAJE INWESTYCJI (2) Ze względu na rodzaj nakładu: inwestycje rzeczowe (materialne) – grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itp. inwestycje kapitałowe (finansowe) – lokaty, akcje, obligacje, bony skarbowe itp. inwestycje niematerialne patenty, licencje, know-how, szkolenia, badania i rozwój, ochrona środowiska, projekty inwestycyjne itp. Ze względu na przeznaczenie: inwestycje produkcyjne – służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. maszyna czy linia produkcyjna) inwestycje nieprodukcyjne – nie służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. budynek administracji przedsiębiorstwa, ośrodek wczasowo-szkoleniowy firmy) Ze względu na czas: krótkoterminowe – realizowane w czasie do jednego roku średnioterminowe – realizowane w okresie od roku do kilku (pięciu) lat długoterminowe – realizowane w okresie dłuższym niż pięć lat

RODZAJE INWESTYCJI (3) Ze względu na zakres reprodukcji: nowe odtworzeniowe modernizacyjne rozwojowe Ze względu na opłacalność: opłacalne nie opłacalne obojętne

Efektywność inwestycji Efektywność inwestycji oznacza stosunek wyników finansowych uzyskanych z inwestycji w okresie jej życia do nakładów finansowych poniesionych na inwestycję. gdzie: Ez – wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z n – okres życia inwestycji Wt – zsumowane wyniki finansowe z inwestycji planowane do uzyskania w okresie życia inwestycji Io – nakłady inwestycyjne początkowe

Efektywność inwestycji (gdy okres życia inwestycji długi) gdzie: Ez – wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z n – okres planowania Wt – zsumowane wyniki finansowe z inwestycji w okresie planu WPn – wartość pozostała w ostatnim roku planu Io – nakłady inwestycyjne początkowe

RODZAJE RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI rachunek ex ante rachunek ex post

Sposoby podnoszenia efektywności inwestycji (strategie inwestycyjne) Strategia oszczędnościowa Strategia wydajnościowa

METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI metody statyczne: stopa zwrotu z inwestycji (rentowność inwestycji) okres zwrotu metody dynamiczne: wartość zaktualizowana netto wewnętrzna stopa procentowa

Stopa zwrotu z inwestycji gdzie: RI – stopa zwrotu z inwestycji z – okres życia inwestycji PPNt – saldo gotówkowe (przepływy pieniężne netto) z inwestycji planowane w roku t Io – suma nakładów inwestycyjnych początkowych

Okres zwrotu z inwestycji w latach w dniach gdzie: OI – okres zwrotu z inwestycji Io – nakłady inwestycyjne początkowe Nf – średnioroczna nadwyżka finansowa

Obliczenie efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

PIENIĄDZ WŁAŚCIWOŚCI KAPITAŁU A WŁAŚCIWOŚCI PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO Pieniądz zainwestowany (kapitał) Pieniądz gotówkowy („w szufladzie”) właściciel zyskuje właściciel traci miarą zysku jest stopa procentowa miarą straty jest stopa dyskontowa

Współczynnik procentowy kapitał k0 po t latach gdzie: r – stopa procentowa k0 – kapitał początkowy k1 – kapitał końcowy współczynnik procentowy zt

Współczynnik dyskontowy pieniądz p0 po t latach gdzie: d – stopa dyskontowa p0 – pieniądz początkowy p1 – pieniądz końcowy współczynnik dyskontowy at

Współczynnik dyskonta Współczynnik dyskontujący at służy do aktualizacji przyszłej gotówki. Współczynnik dyskontujący at pokazuje, jaka jest dzisiejsza wartość złotówki, która zostanie uzyskana w roku t. gdzie: at – współczynnik dyskonta t – rok d – stopa dyskonta

Współczynnik dyskontujący dla stopy dyskontowej 10%

Obliczenie zaktualizowanego efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

Stopa procentowa (stopa dyskontowa) gdzie: r – stopa procentowa d – stopa dyskontowa rk – realna stopa oprocentowania inwestycji nieryzykownych i – stopa inflacji g – premia za ryzyko działalności gospodarczej

WZN  0 Wartość zaktualizowana netto I0 – inwestycje początkowe gdzie: t – dany rok z – okres życia inwestycji w latach at – współczynnik dyskonta dla roku t PPNt – przepływy pieniężne netto dla roku t I0 – inwestycje początkowe

Wewnętrzna stopa procentowa Wewnętrzna stopa procentowa jest to taka stopa dyskonta, przy której zsumowane zdyskontowane przyszłe strumienie pieniężne z projektu równoważą nakłady inwestycyjne.

Metoda graficzna ustalania WSP OY A + WZN dx = WSP    d1 d2 OX B  WZN

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Omów rodzaje inwestycji ze względu na zakres reprodukcji. Wyjaśnij pojęcie efektywności inwestycji. Przedstaw istotę i rodzaje rachunku efektywności inwestycji. Omów inwestycyjne strategie efektywnościowe. Scharakteryzuj statyczne miary oceny efektywności inwestycji i oceń ich przydatność praktyczną. Porównaj własności pieniądza gotówkowego i kapitału. Wyjaśnij różnicę pomiędzy współczynnikiem kapitalizacji a współczynnikiem dyskonta. Wyjaśnij rolę dyskonta w biznesplanach projektów inwestycyjnych. Porównaj znane dyskontowe miary oceny efektywności inwestycji.

5.Ocena ryzyka inwestycyjnego

Efektywność a ryzyko finansowe inwestycji

SYTUACJE W GOSPODARCE Sytuacja pewności Sytuacja ryzyka Sytuacja niepewności

SYTUACJA PEWNOŚCI gdy dane działanie nie jest w ogóle zagrożone możliwością niepowodzenia: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 1) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 0) gdy dane działanie jest całkowicie skazane na niepowodzenie: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 0) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 1)

SYTUACJA RYZYKA P(s), P(n) ≠ 0 P(s), P(n) ≠ 1 x + y = 1 gdy istnieje jakaś możliwość niepowodzenia (powodzenia): prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = x) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = y) P(s), P(n) ≠ 0 P(s), P(n) ≠ 1 x + y = 1

SYTUACJA NIEPEWNOŚCI nie jesteśmy w stanie podać wymiaru prawdopodobieństwa sukcesu ani porażki: prawdopodobieństwo sukcesu Ps może przyjąć dowolne wartości: Ps = 1, Ps = 0 lub 0 < Ps <1 prawdopodobieństwo niepowodzenia Pn również może przyjąć dowolne wartości: Pn = 1, Pn = 0 lub 0 < Pn <1

ELEMENTY RYZYKA GOSPODARCZEGO ryzyko inwestycyjne – związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych; ryzyko operacyjne – dotyczące działalności podstawowej, tj. produkcji dóbr, świadczenia usług i obrotu towarowego; ryzyko finansowe – związane z gospodarowaniem środkami finansowymi; ryzyko kredytowe – związane z udzielaniem i zaciąganiem kredytów; ryzyko kontraktowe – dotyczące zawiązywania i rozwiązywania kontraktów i umów; ryzyko zaopatrzeniowe – związane z warunkami zakupów zaopatrzeniowych; ryzyko transportowe – związane z operacjami transportu; ryzyko ubezpieczeniowe – dotyczące procedur i kosztów ubezpieczenia; ryzyko cenowe – dotyczące zmian cen; ryzyko walutowe (kursowe) – dotyczące zmienności kursów walut; ryzyko inflacyjne – związane z możliwymi zmianami stopy inflacji itd.

RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Ryzyko inwestycyjne jest rodzajem ryzyka gospodarczego, związanym z prowadzeniem działalności inwestycyjnej ze względu na poziom: ryzyko zerowe (sytuacja pewności) ryzyko niezerowe akceptowalne ryzyko niezerowe nie akceptowalne ze względu na podmiot dokonujący oceny: ryzyko subiektywne inwestora ryzyko subiektywne dawcy kapitału zewnętrznego ryzyko obiektywne (eksperckie) ze względu na charakter straty czy sukcesu: ryzyko finansowe ryzyko nie finansowe

RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na fazy cyklu inwestycyjnego: ryzyko przedprojektowe (faza przedinwestycyjna): ryzyko błędu analiz rynkowych i marketingowych, ryzyko pomyłek w biznesplanie, ryzyko realizacyjne (faza inwestycyjna): ryzyko błędów w projekcie technicznym, ryzyko kontraktowe, ryzyko kredytowe, ryzyko zakupów, ryzyko transportu i dostaw, ryzyko montażu, ryzyko operacyjne: ryzyko zaopatrzenia, ryzyko sprzedaży, ryzyko cen, ryzyko inflacji itd. ze względu na rodzaj jego czynników: ryzyko systematyczne ryzyko specyficzne

CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Czynniki ryzyka inwestycyjnego to wszelkie okoliczności, procesy i zjawiska mające wpływ na poziom i charakter ryzyka inwestycyjnego czynniki wewnętrzne ryzyka projektu: błąd w projekcie technicznym, niesolidność, nieterminowość dostawców i wykonawców inwestycji, nieprawidłowe finansowanie przedsięwzięcia, błąd w budowie, kradzież, błąd montażu i rozruchu itd. Czynniki zewnętrzne ryzyka projektu: uwarunkowania gospodarcze – ogólna koniunktura gospodarcza w kraju i na świecie, stopa procentowa, inflacja, taryfy podatkowe; uwarunkowania polityczne – sytuacja polityczna w kraju i zagranicą; uwarunkowania techniczne – postęp naukowo-techniczny, technologiczny i organizacyjny; uwarunkowania społeczne – poziom życia ludności, wzorce kulturowe, moda; uwarunkowania prawne – przepisy prawa.

CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na przewidywalność: czynniki przewidywalne czynniki losowe ze względu na stosunek do inwestora: czynniki ryzyka zależne od inwestora czynniki niezależne od inwestora.

METODY OCENY RYZYKA FINANSOWEGO INWESTYCJI metoda scenariuszy analiza wrażliwości analiza progu rentowności

METODA SCENARIUSZY istota: budowanie różnych koncepcji rozwoju sytuacji i dokonywanie oceny ich prawdopodobieństwa mierniki oceny: w oparciu o ocenę prawdopodobieństw poszczególnych scenariuszy określa się średni ważony poziom efektywności analizowanej inwestycji

Przykład szacunku ryzyka w metodzie scenariuszy

CELE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI ustalenie – jak zmienią się wyniki finansowe projektu (wartość zaktualizowana netto lub wewnętrzna stopa procentowa) pod wpływem zmian danych wejściowych (parametrów), ustalenie – na zmiany których parametrów projekt wykazuje największą wrażliwość (niewielkie zmiany tych parametrów powodują duże zmiany wyników finansowych projektu).

RODZAJE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI badanie wpływu zmian jednego parametru na wyniki finansowe projektu, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych jednak oddzielnie w każdej symulacji, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych łącznie w każdej symulacji (badanie różnych kombinacji składowych parametrów).

PROCEDURA ANALIZY WRAŻLIWOŚCI wybieramy parametr projektu, który ma być przedmiotem analizy; ustalamy składowe parametru, czyli kolejne wartości parametru, które będą wprowadzane do modelu; wprowadzamy kolejno do modelu każdą składową parametru i uzyskujemy odpowiadający jej wynik finansowy projektu (wartość zaktualizowaną netto lub wewnętrzną stopę procentową); porównujemy zmienność otrzymanych wyników finansowych projektu ze zmiennością składowych parametru; wyciągamy wnioski, co do wpływu zmian parametru na zmiany wyników finansowych projektu; formułujemy konkluzję, biorąc pod uwagę wymagania stawiane projektowi (poziom granicznej wartości zaktualizowanej netto lub wewnętrznej stopy procentowej).

Przykład analizy wrażliwości projektu inwestycyjnego ze względu na jeden parametr (koszt głównego surowca)

ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI Próg rentowności (PR) to taka ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji. Próg rentowności wyrazić można w: wielkościach naturalnych – jako ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji wielkościach pieniężnych – jako wartość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji wielkościach procentowych – jako stopień (%) wykorzystania zdolności produkcyjnych, przy którym przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji

Równanie progu rentowności gdzie: S – przychody ze sprzedaży KC – koszty całkowite produkcji

Przychody ze sprzedaży gdzie: S – przychody ze sprzedaży l – ilość produkcji (sprzedaży) c – jednostkowa cena produktu

Koszty całkowite produkcji gdzie: Kc – koszty całkowite Ks – koszty stałe Kz – koszty zmienne

KOSZTY STAŁE te pozycje kosztów, których poziom nie zależy od wielkości produkcji: 1. amortyzacja, 2. koszty administracyjne, 3. koszty zarządu, 4. koszty podatków od nieruchomości, 5. koszty ubezpieczeń itd.

KOSZTY ZMIENNE te pozycje kosztów, których poziom zależy od wielkości produkcji: koszty materiałów i surowców, koszty paliwa i energii na cele produkcji, koszty robocizny bezpośredniej itp. gdzie: l – liczba wyprodukowanych wyrobów jkz – jednostkowe koszty zmienne

Ustalenie PR w punkcie PR PRi – próg rentowności w ujęciu ilościowym

Przygotowanie danych do analizy progu rentowności (PR) sprzedaż (S) koszty (K) sprzedaż Kc = Ks + Kz koszty zmienne koszty stałe PR ilość produkcji

Analiza progu rentowności (PR) sprzedaż (S) koszty (K) sprzedaż Zysk Kc = Ks + Kz koszty zmienne Strata koszty stałe PR ilość produkcji

OCENA RYZYKA INWESTYCJI ZA POMOCĄ PR Dwa sposoby: 1) na podstawie procentowego wyrażenia progu rentowności, 2) na podstawie symulacji wpływu zmian danych do obliczeń (głównie cen wyrobów oraz kosztów – stałych i zmiennych) na wielkość (wartość) progu rentowności. Typowe normatywy oceny ryzyka finansowego: 1) do 60% - bardzo niskie, 2) 61% - 70% - niskie, 3) 71% - 80% - średnie, 4) 81% - 90% - duże, 5) 91% - 100% - bardzo duże.

Obliczanie progu rentowności (tys. zł)

ZAŁOŻENIA UPRASZCZAJĄCE W ANALIZIE PR założenie o liniowości funkcji kosztów stałych założenie o liniowości funkcji kosztów zmiennych założenie o liniowości funkcji sprzedaży założenie o równości wartości produkcji i wartości sprzedaży założenie o stałości cen

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Jaka jest zależność pomiędzy ryzykiem a efektywnością inwestycji? Wyjaśnij pojęcie pewności, ryzyka i niepewności. Omów wewnętrzne i zewnętrzne czynniki ryzyka projektu inwestycyjnego. Wyjaśnij istotę scenariuszowej metody oceny ryzyka inwestycyjnego. Na czym polega analiza wrażliwości w ocenie ryzyka projektu inwestycyjnego? Podaj interpretację słowną, matematyczną i graficzną progu rentowności. Jak wyznaczyć próg rentowności projektu inwestycyjnego? Jak określić ryzyko projektu inwestycyjnego na podstawie analizy progu rentowności?

6.Ocena biznesplanu

KRYTERIA OCENY BIZNESPLANU poprawność formalna poprawność metodologiczna słuszność przyjętych danych i założeń poprawność rachunkowa

BŁĘDY I MANIPULACJE W BIZNESPLANACH formalne metodologiczne rachunkowe merytoryczne: zawyżanie cen zaniżanie nakładów i kosztów pomijanie niektórych pozycji nakładów i kosztów zaniżanie stopy dyskonta zawyżanie zdolności produkcyjnych nie uwzględnianie czasu niezbędnego do osiągnięcia maksymalnych zdolności produkcyjnych zaniżanie potrzeb na majątek obrotowy przyjmowanie nierealnych wskaźników wzrostu produkcji i sprzedaży

ODPOWIEDZIALNOŚĆ UCZESTNIKÓW DECYZJI OPARTEJ NA BIZNESPLANIE zlecający opracowanie biznesplanu dostarczający informacji autorowi autor biznesplanu recenzent decydent

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Jakie kryteria stosuje się w ocenie biznesplanu jako dokumentu? Omów typowe błędy spotykane w biznesplanach i ich skutki. Kto i w jakim zakresie odpowiada za decyzję opartą na biznesplanie?

7.Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807 z późn. zm. Przedmiot ustawy: podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium RP oraz zadania organów administracji publicznej w tym zakresie

DEFINICJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

DEFINICJA PRZEDSIĘBIORCY Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

DEFINICJA PRZEDSIĘBIORCY (Kodeks Cywilny) Art. 431 [Pojęcie przedsiębiorcy] Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Art. 331 [Odpowiedzialność subsydiarna za zobowiązania jednostki] § 1. Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

DEFINICJA FIRMY (Kodeks Cywilny) Art. 432 [Działanie pod firmą] § 1. Przedsiębiorca działa pod firmą. § 2. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Art. 434 [Firma osoby fizycznej] Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie dobranych. Art. 435 [Firma osoby prawnej] § 1. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. § 2. Firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie dobrane. § 3. Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci. § 4. Przedsiębiorca może posługiwać się skrótem firmy.

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA (Kodeks Cywilny) Art. 551 [Pojęcie przedsiębiorstwa] Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); 2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; 3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; 4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; 5) koncesje, licencje i zezwolenia; 6) patenty i inne prawa własności przemysłowej; 7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; 8) tajemnice przedsiębiorstwa; 9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

RODZAJE PRZEDSIĘBIORCÓW (kryterium wielkości) Mikroprzedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 10 osób roczny obrót netto do 2 mln euro lub suma aktywów do 2 mln euro Mały przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 50 osób roczny obrót netto do 10 mln euro lub suma aktywów do 10 mln euro Średni przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 250 osób roczny obrót netto do 50 mln euro lub suma aktywów do 43 mln euro Duży przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne 250 osób i wyższe roczny obrót netto ponad 50 mln euro lub suma aktywów ponad 43 mln euro

LICZBA PRZEDSIĘBIORCÓW W POLSCE WEDŁUG WIELKOŚCI (DANE GUS 2008)

WOLNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Organ administracji publicznej nie może żądać, ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków. Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach z poszanowaniem zasad równości i konkurencji. Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. Wykonując swe zadania organy administracji publicznej współdziałają z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami zawodowymi i gospodarczymi.

REJESTRACJA (EWIDENCJA) DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do: Ewidencji Działalności Gospodarczej (osoby fizyczne), rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (spółki) Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Inni przedsiębiorcy – po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS. Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może wiązać się dodatkowo z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji, zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej. Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 do 24 miesięcy.

NIP (NUMER IDENTYFIKACJI PODATKOWEJ) Przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji jest zobowiązany umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem w obrocie prawnym i gospodarczym. Identyfikacja przedsiębiorcy w poszczególnych urzędowych rejestrach następuje na podstawie numeru identyfikacji podatkowej (NIP).

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY Wykonywać działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów. Spełniać warunki dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Jeżeli przepisy nakładają obowiązek posiadania uprawnień zawodowych, zapewniać, aby czynności w ramach działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem uprawnień zawodowych. W obrocie towarowym na terytorium RP zamieszczać na towarze, opakowaniu, etykiecie lub instrukcji informacji zawierających: firmę przedsiębiorcy, nazwę towaru, inne wymagane oznaczenia. W ofercie w sprzedaży bezpośredniej lub na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków teleadresowych – podawać co najmniej: numer identyfikacji podatkowej (NIP), siedzibę i adres przedsiębiorcy. Dokonywać i przyjmować płatności związanych z wykonywaną działalnością za pośrednictwem rachunku bankowego (jeżeli stroną jest inny przedsiębiorca a jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15 000 euro).

OGRANICZENIA W PODEJMOWANIU I PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Działalność koncesjonowana Działalność regulowana Działalność wymagająca zezwolenia Działalność wymagająca licencji Działalność wymagająca zgody

DZIAŁALNOŚĆ KONCESJONOWANA poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią, ochrona osób i mienia, rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, przewozy lotnicze.

DZIAŁALNOŚĆ REGULOWANA Działalność gospodarcza jest regulowana, jeżeli jej wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. Przedsiębiorca może wykonywać działalność regulowaną, jeżeli spełnia szczegółowe warunki danej ustawy oraz uzyskał wpis w rejestrze działalności regulowanej.

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI REGULOWANEJ organizacja profesjonalnego współzawodnictwa sportowego kształcenie podyplomowe indywidualna i grupowa praktyka pielęgniarek i położnych indywidualna i grupowa praktyka lekarska prowadzenie stacji kontroli pojazdów organizowanie imprez turystycznych prowadzenie szkolenia kierowców organizowanie wyścigów konnych wytwarzanie wyrobów tytoniowych wyrób i rozlew napojów spirytusowych usługi detektywistyczne działalność kantorowa prowadzenie kursów dokształcających konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin wyrób lub rozlew wyrobów winiarskich pośrednictwo pracy doradztwo personalne poradnictwo zawodowe praca tymczasowa prowadzenie działalności telekomunikacyjnej

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCEJ ZEZWOLENIA sprzedaż alkoholu gry i zakłady wzajemne produkcja tablic rejestracyjnych pojazdów obrót papierami wartościowymi usługi bankowe usługi ubezpieczeniowe fundusze emerytalne fundusze inwestycyjne giełdy towarowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków obrót lekami rybołówstwo usługi pocztowe

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCEJ LICENCJI Działalność w zakresie określonym w ustawach: Ustawa o transporcie drogowym Ustawa o transporcie kolejowym

KONTROLA PRZEDSIĘBIORCY Organa administracji publicznej kontrolują przedsiębiorców. Organa kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Czynności kontrolne mogą być prowadzone po okazaniu legitymacji służbowej upoważniającej do kontroli oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli przedsiębiorcy. Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej. Przedsiębiorca jest zobowiązany prowadzić w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli, a także udostępniać je na żądanie organu kontroli Nie można prowadzić równocześnie więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać: 12 dni: mikroprzedsiębiorca, 18 dni: mały przedsiębiorca, 24 dni: średni przedsiębiorca, 48 dni: duży przedsiębiorca.

POMOC PAŃSTWA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW (mikro, małych, średnich) inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających ich rozwojowi, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach w ramach programów rządowych wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców promowanie współpracy mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami krajowymi i zagranicznymi

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Wyjaśnić różnicę pomiędzy pojęciami: przedsiębiorca, przedsiębiorstwo, firma. Na czym polega wolność działalności gospodarczej? Jakie są podstawowe obowiązki przedsiębiorcy? Co to jest działalność koncesjonowana, regulowana, wymagająca zezwolenia, licencjonowana?

8.Cykl przedsięwzięcia biznesowego

CYKL PRZEDSIĘWZIĘCIA BIZNESOWEGO (CYKL ŻYCIA BIZNESU) czas Motywy podjęcia „pracy na swoim” Ocena indywidualnych predyspozycji i możliwości Poszukiwanie pomysłu Badania, analizy, projekty Biznesplan Decyzja o uruchomieniu działalności biznesowej Utworzenie przedsiębiorstwa Zarządzanie przedsiębiorstwem Restrukturyzacja przedsiębiorstwa (przekształcenie) Sprzedaż Fuzja Likwidacja Upadłość

MODELOWE SYTUACJE ŻYCIOWE Pasożyt Człowiek pracujący Rentier Pracujący „na swoim” „na posadzie”

MOTYWY PODEJMOWANIA PRACY „NA POSADZIE” rodzinne tradycje zawodowe brak wiedzy i doświadczeń biznesowych predyspozycje osobowe do zawodu brak pieniędzy na bieżące utrzymanie i uruchomienie biznesu mała aktywność biznesowa w regionie (mieście, gminie) wygoda (brak kłopotów) strach przed nieznanym, ryzykiem

PRACA „NA POSADZIE” zalety wady więcej czasu dla siebie mniejsze narażenie na niebezpieczeństwa niższy poziom stresu zależność niższe dochody

MOTYWY PODEJMOWANIA PRACY „NA SWOIM” rodzinne tradycje biznesowe liczne pozytywne przykłady sukcesów w biznesie w bliskim otoczeniu przymus (brak możliwości znalezienia pracy, brak możliwości realizacji celów życiowych na posadzie) predyspozycje osobowe do biznesu chęć osiągnięcia władzy, bogactwa, ponadstandardowego poziomu konsumpcji negatywne doświadczenia z pracy na posadzie

PRACA „NA SWOIM” zalety wady niezależność szansa na wyższe dochody brak czasu dla siebie większe narażenie na niebezpieczeństwa (starty, bankructwo, kradzieże, rozboje itp.) życie w stresie

OCENA INDYWIDUALNYCH PREDYSPOZYCJI I MOŻLIWOŚCI wiedza doświadczenie umiejętności cechy osobowe majątek (źródła finansowe) znajomości dobre zdrowie

CECHY OSOBOWE PRZEDSIĘBIORCY wysokie aspiracje potrzeba osiągnięć (sukcesu) aktywność operatywność inicjatywa systematyczność pracowitość upór, determinacja (nie zrażanie się porażkami) optymizm oszczędność łatwość uczenia się (elastyczność) zdolności organizacyjne umiejętność podejmowania decyzji otwartość na ludzi wiara w osiągnięcie sukcesu wewnętrzna lokalizacja bezpieczeństwa („jestem kowalem swego szczęścia”, „powodzenie zależy ode mnie”) otwartość na ryzyko i niebezpieczeństwo (odwaga) wiara we własne siły (pozytywna samoocena)

ŹRÓDŁA FINANSOWE Źródła wewnętrzne: Kapitał własny, w tym podwyższenia kapitału, nowe emisje, dopłaty Zysk netto Amortyzacja Źródła zewnętrzne: Kredyt kupiecki Pożyczka pozabankowa Kredyt bankowy, pożyczka bankowa Papiery dłużne: weksle, obligacje Leasing Venture capital „Anioły biznesu” Dotacje, subwencje, fundusze pomocowe Faktoring Franchising

POSZUKIWANIE POMYSŁU NA BIZNES pytanie zasadnicze: co produkować i dla kogo?  przedmiot działalności pytania dodatkowe: na jakim terytorium?  obszar działalności w jakim miejscu?  siedziba z kim?  forma własności na jakich zasadach?  forma prawna

ZASADY WYBORU PRZEDMIOTU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ powielanie wzorów znajomość dziedziny działalności gospodarczej i zainteresowania osobiste (wiedza, wykształcenie, doświadczenie, kontakty personalne, wyczucie rynku) predyspozycje osobowe i posiadane zasoby do działalności w danej dziedzinie istnienie luki rynkowej: charakter ilościowy - za mała podaż charakter czasowy - okresowy brak charakter jakościowy - moja oferta atrakcyjniejsza jakościowo charakter cenowy - moja oferta atrakcyjniejsza cenowo charakter terytorialny - brak na danym terytorium korzystanie z okazji: korzystne przepisy (np. podatkowe) ulgi inwestycyjne subwencje, dotacje itp. heurystyka - pomysł na oryginalny (nowy) produkt czy usługę

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (1) agencja artystyczna agencja celna agencja detektywistyczna agencja ochrony agencja PR agencja reklamowa agencja prasowa agroturystyka antyki antykwariat apteka archiwizacyjne usługi asenizacja astrologia aukcje autogaz autoholowanie badania rynku badania opinii publicznej bank bar basen bilard

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (2) bioenergoterapia bilbordy biuro maklerskie biuro matrymonialne biuro ogłoszeń biuro podróży biuro rachunkowe broker ubezpieczeniowy broń budowlane usługi budowlany nadzór budowlany sprzęt bukmacherzy catering chłodnia cmentarz cukiernia cyrk czasopismo deratyzacja deweloper dokumenty - niszczenie

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (3) dom opieki społecznej doradztwo drukarnia dyskoteka elektrownia farmaceutyczny hurt ferma filatelistyka finansowe doradztwo fitness club fotograf fryzjer galeria sztuki gastronomiczny lokal grafika komputerowa golfowy klub hafciarstwo handel hotel hurtownia hydraulik informatyk

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (4) internetowy portal jeździectwo językowa szkoła jubiler kancelaria adwokacka kantor kasyno gry kawiarnia kemping kino klub kominiarz komis komputerowe usługi konferencje – organizacja konsulting kopalnia korepetycje kort tenisowy kosmetyczne usługi kowalstwo krawiec kręgielnia

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (5) kserograficzne usługi księgarnia kurierskie usługi kursy tańca kwiaciarnia laboratorium medyczne lakiernictwo lekarz leasing lodziarnia logistyka lombard lotnicze przewozy magazyn magiel malarz maklerski dom marketingowe badania meblarstwo mięso –produkcja modelki – agencja muzycy – zespoły muzyczne

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (6) nauka jazdy nieruchomości – agencja nieruchomości – zarządzanie notariusz ogrodnik optyk opieka nad dziećmi paintball parking pensjonat pieczarkarnia piekarnia pielęgniarstwo pizzeria pogrzebowe usługi pogotowie ratunkowe poligrafia pralnia produkcja projektowe biuro przedszkole przychodnia lekarska pub recycling

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (7) restauracja rolnik rybak salon samochodowy sauna schronisko dla zwierząt sklep solarium spedycja sprzątanie stacja benzynowa stolarz stomatolog studio nagrań szambo – wywóz szewc szklarz szkoła szpital ślusarz tartak taxi teatr

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (8) telekomunikacja telemarketing telewizja tłumaczenia transport turystyczne biuro ubezpieczenia utylizacja odpadów weterynarz wierzytelności – obrót wizażysta wróżbiarstwo wulkanizacja wydawnictwo wypożyczalnia zegarmistrz żłobek

NAZWA PRZEDSIĘBIORCY (FIRMA) Wymogi stawiane idealnej nazwie: zgodna z przepisami zrozumiała, jednoznaczna krótka, prosta - łatwa do wymówienia i zapamiętania informuje o branży, rodzaju prowadzonej działalności wzbudza zaufanie, pozytywne skojarzenia oryginalna, odróżnia od konkurencji Wymóg prawny – obok nazwy oznaczenie formy prawnej Rodzaje nazw: opisowe sugestywne, skojarzeniowe abstrakcyjne

ŹRÓDŁA DOBRYCH NAZW imiona i nazwiska założycieli inicjały założycieli łacina, greka i inne języki obce historia legendy, baśnie, mity sztuczne nazwy z użyciem prefiksów i sufiksów: pro, eko, euro, art, max, inter, ex, im, pol, skrótowce nazwy abstrakcyjne

ZNAK FIRMOWY Możliwe formy znaków firmowych: logotyp – słowne (literowe) wyrażenie nazwy symbol – graficzne wyrażenie nazwy Rodzaje znaków firmowych: znaki symboliczne znaki inspirowane heraldyką znaki inspirowane liternictwem znaki abstrakcyjne znaki inspirowane nazwą organizacji znaki będące formą anatomiczną znaki inspirowane naturą i światem zwierząt

KOLOR FIRMOWY Ciemne – powaga, wysoki prestiż, tradycja Jasne, żywe – otwartość, nowoczesność Jaskrawe – dynamizm, aktywność Pastelowe – finezja, delikatność Metaliczne – przepych, bogactwo, elegancja

OBSZAR DZIAŁALNOŚCI osiedle, ulica, wieś, osada miasteczko dzielnica miasta miasto, gmina województwo region, makroregion (kilka-kilkanaście województw) część geograficzna kraju (wschód, zachód itp.) cały obszar Polski Polska i kraje ościenne Europa cały świat

KRYTERIA WYBORU LOKALIZACJI SIEDZIBY I AGEND łatwość dostępu, dojazdu, parkowania - przy ciągach komunikacyjnych centra przemysłowe, handlowe, usługowe, finansowe, turystyczne bliskość rynku zaopatrzenia (surowce, towar, energia) bliskość rynku zbytu niska cena siły roboczej brak ograniczeń prawnych (np. ochrona środowiska) ulgi lokalne (np. w podatku dochodowym, specjalne strefy ekonomiczne, strefy wolnocłowe)

FORMY WŁASNOŚCI własność indywidualna (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, jednoosobowa spółka kapitałowa, fundacja) zalety: brak konieczności dzielenia się zyskiem brak konieczności uzgadniania decyzji wady: duże ryzyko finansowe brak czasu dla siebie własność grupowa (spółka osobowa lub wieloosobowa spółka kapitałowa, spółdzielnia) więcej czasu dla siebie mniejsze ryzyko finansowe konieczność dzielenia się zyskiem konieczność uzgadniania decyzji

PODMIOTY GOSPODARKI W POLSCE WEDŁUG FORMY WŁASNOŚCI (DANE GUS 2008)

FORMY PRAWNE indywidualny przedsiębiorca (wpis do ewidencji działalności gospodarczej) spółka cywilna spółki handlowe spółki osobowe: spółka jawna spółka partnerska spółka komandytowa spółka komandytowo-akcyjna spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka akcyjna spółdzielnia fundacja stowarzyszenie

FORMY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W POLSCE (DANE GUS 2008)

DETERMINANTY WYBORU FORMY PRAWNEJ rodzaj działalności liczba wspólników skala działalności

KONSEKWENCJE WYBORU FORMY PRAWNEJ własnościowe (dochodowe i decyzyjne) podatkowe kosztowe prawno-administracyjne odpowiedzialność za zobowiązania

FORMA JEDNOOSOBOWA – WPIS DO EWIDENCJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Podstawa prawna – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny oraz ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Rejestracja poprzez złożenie wniosku w Urzędzie Gminy (Dzielnicy) Firma musi zawierać imię i nazwisko właściciela: Usługi szewskie – Jan Szewczyk Fryzjerstwo damskie – Janina Drut

ZALETY I WADY FORMY JEDNOOSOBOWEJ niski koszt założenia łatwość założenia, prowadzenia, likwidacji możliwość wyboru różnych form opodatkowania Wady: odpowiedzialność za zobowiązania firmy całym majątkiem brak możliwości przyjęcia wspólnika z kapitałem

SPÓŁKA CYWILNA Podstawa prawna – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny Nie jest przedsiębiorcą Wspólnicy rejestrują działalność oddzielnie jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Tworzona na podstawie umowy – kodeks nie określa treści umowy Wspólnicy mogą wnieść wkłady pieniężne lub rzeczowe, domniemywa się, że wkłady wspólników są równe Nazwa powinna zawierać imiona i nazwiska wszystkich wspólników oraz określenie formy prawnej: Krawiectwo damskie – Jan Nowak i Józef Kowalik spółka cywilna (Spółka Cywilna) Budmet – Karol Wasiak i Cyryl Mikuła S.C.

ZALETY I WADY SPÓŁKI CYWILNEJ niski koszt założenia łatwość założenia, prowadzenia i likwidacji możliwość wyboru różnych form opodatkowania brak wymogów prawnych co do rodzaju i wielkości wnoszonych wkładów duża dowolność kształtowania postanowień umowy spółki Wady: kolektywne zarządzanie solidarna odpowiedzialność wspólników całym majątkiem za zobowiązania spółki brak możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień przez spółkę brak zdolności prawnej

SPÓŁKA JAWNA Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Wymóg zawarcia umowy na piśmie oraz wpisu do KRS umowa winna zawierać: firmę i siedzibę wkłady wnoszone przez wspólników i ich wartość przedmiot działalności spółki czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony  powstaje z chwilą wpisania do KRS Firma spółki powinna zawierać nazwiska albo firmy wszystkich wspólników (kilku lub jednego z nich) oraz oznaczenie formy prawnej „spółka jawna” (sp. j.), np.: „Jerzy Bobak, Jan Tur spółka jawna” „Usługi transportowe - Marian Dąbek i spółka” (sp. j.)

ZALETY I WADY SPÓŁKI JAWNEJ stosunkowo niski koszt założenia łatwość prowadzenia różne formy opodatkowania brak wymogów co do wysokości wkładów duża dowolność w kształtowaniu postanowień umowy możliwość ujawnienia w nazwie spółki nazwiska tylko jednego wspólnika Wady: koszt rejestracji i zmian w KRS-ie solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki całym majątkiem, gdy brak możliwości ich pokrycia z majątku spółki kolektywne zarządzanie brak osobowości prawnej

SPÓŁKA PARTNERSKA Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Tworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu pod wspólną firmą – spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż 1 wolnego zawodu Partnerzy – wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu (adwokaci, aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, doradcy inwestycyjni, inżynierowie budownictwa, księgowi, lekarze, lekarze dentyści, weterynarze, notariusze, pielęgniarki, położne, radcy prawni, rzecznicy patentowi, rzeczoznawcy majątkowi, tłumacze przysięgli) Wymóg zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz wpisu do KRS – powstaje z chwilą wpisania do KRS Ustawa określa treść umowy Firma powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego partnera z dodatkiem „i partner”, „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie zawodu wykonywanego w spółce: „Jan Kowalski i partnerzy – doradcy podatkowi” (sp. p.)

ZALETY I WADY SPÓŁKI PARTNERSKIEJ brak wymagań odnośnie kapitału spółka odpowiada całym swoim majątkiem za swoje zobowiązania ograniczenie odpowiedzialności partnera za zobowiązania powstałe w wykonywaniu wolnego zawodu przez pozostałych partnerów (odpowiada tylko za swoje działania, a nie za błędy innych partnerów) możliwość wyboru podatkowej KPR jednoznaczne określenie działalności w nazwie możliwość ujawnienia w nazwie spółki nazwiska tylko jednego partnera Wady: możliwość działalności spółki wyłącznie w zakresie wykonywania zawodu wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego koszt rejestracji w KRS kolektywne zarządzanie brak osobowości prawnej

SPÓŁKA KOMANDYTOWA Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem (komplementariusz), a odpowiedzialność przynajmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Wymóg zawarcia umowy w formie aktu notarialnego i rejestracji w KRS – powstaje z chwilą wpisania do KRS Firma spółki musi zawierać nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” („sp. k.”): „Betonpol - Jan Kowalski i wspólnicy – spółka komandytowa” Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa” Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki (jeżeli jest zamieszczone - osoba ta odpowiada wobec osób trzecich jak komplementariusz)

ZALETY I WADY SPÓŁKI KOMANDYTOWEJ brak określonych wymagań co do sumy komandytowej ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej możliwość działania komandytariuszy w imieniu spółki wyłączne w charakterze pełnomocników Wady: wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS konieczność prowadzenia pełnej księgowości kolektywne zarządzanie przez komplementaiuszy brak osobowości prawnej

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Przewidziana do działalności w większym rozmiarze Wymaga kapitału zakładowego (akcyjnego) w kwocie min. 50 000 zł Działa na podstawie statutu w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS – powstaje z chwilą wpisu do KRS Co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli Akcjonariusz zobowiązany jest jedynie do świadczeń określonych w statucie Komplementariuszem może być osoba fizyczna lub prawna Firma spółki powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza oraz oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” („S.K.A.”): „Jan Kowalski i wspólnicy – spółka komandytowo-akcyjna” Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna” Nazwisko albo firma akcjonariusza nie może być zamieszczone w firmie (nazwie) spółki (jeżeli jest zamieszczone - osoba ta odpowiada wobec osób trzecich jak komplementariusz) Obowiązek podawania informacji na pismach i zamówieniach handlowych oraz stronach www. (firma, siedziba, adres, sąd rejestrowy, nr KRS, NIP, kapitał)

ZALETY I WADY SPÓŁKI KOMANDYTOWO-AKCYJNEJ akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki możliwość działania akcjonariuszy w imieniu spółki wyłączne w charakterze pełnomocników na Walnym Zgromadzeniu każda akcja objęta przez komplementariuszy i akcjonariuszy daje prawo do 1 głosu Wady: wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS konieczność prowadzenia pełnej księgowości i badania bilansu kolektywne zarządzanie przez komplementariuszy brak osobowości prawnej konieczność ustanowienia Rady Nadzorczej, gdy liczba akcjonariuszy jest większa niż 25

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Może być utworzona przez jedną albo więcej osób (nie może być zawiązana przez inną jednoosobową spółkę z o.o.) Umowa w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS Wymogi niezbędne do powstania: zawarcie umowy spółki wniesienie wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego powołanie Zarządu ustanowienie Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej) jeżeli wymaga tego umowa lub ustawa wpisanie do KRS Udziały obejmuje się za wkłady pieniężne lub rzeczowe, wartość nominalna udziału nie mniejsza niż 50 zł Wymaga kapitału zakładowego w kwocie min. 5 000 zł Firma może być dowolna z dopiskiem: „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” lub „sp. z o.o.” Abakus sp. z o.o. Obowiązek podawania informacji na pismach i zamówieniach handlowych oraz stronach www. (firma, siedziba, adres, sąd rejestrowy, nr KRS, NIP, kapitał)

ZALETY I WADY SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki (za wyjątkiem podatkowych) możliwość pozyskiwania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika możliwość pokrycia udziału wkładem rzeczowym udziały mogą być uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy, sposobu uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji) Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy osobowość prawna Wady: konieczność prowadzenia pełnej księgowości obowiązek powołania Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej), gdy liczba wspólników większa od 25 i gdy kapitał zakładowy większy niż 500 000 zł Rada Nadzorcza (komisja rewizyjna) liczy minimum 3 osoby

SPÓŁKA AKCYJNA Podstawa prawna – ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Najbardziej złożona forma prawna, przewidziana do działalności na dużą skalę Może być zawiązana przez jedną lub więcej osób (nie może być zawiązana przez jednoosobową sp. z o.o.) Minimalny kapitał akcyjny 100 000 zł Statut w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS Akcje obejmuje się za wkłady pieniężne lub rzeczowe, minimalna wartość nominalna akcji 1 grosz Kapitał podstawowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej Do powstania wymaga się: Zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli Wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego Ustanowienia Zarządu i Rady Nadzorczej Wpisania do KRS Nazwa może być dowolna z dopiskiem: „spółka akcyjna” lub „S.A.”  Omega S.A. Obowiązek podawania informacji na pismach i zamówieniach handlowych oraz stronach www. (firma, siedziba, adres, sąd rejestrowy, nr KRS, NIP, kapitał)

ZALETY I WADY SPÓŁKI AKCYJNEJ wyłączenie odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki, nawet podatkowe możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisję akcji łatwe sprawdzanie wiarygodności spółki – dane finansowe jawne Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy akcje mogą być uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji) osobowość prawna Wady: wysoki minimalny kapitał zakładowy wymóg sporządzenia statutu w formie aktu notarialnego konieczność prowadzenia pełnej księgowości konieczność powołania Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej), która liczy min. 3 osoby, a w spółkach publicznych min. 5 osób duże koszty prowadzenia duże wymagania formalne konieczność badania sprawozdania finansowego

SPÓŁDZIELNIA Podstawa prawna – ustawa z dnia 16 września 1982 r. prawo spółdzielcze Jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swych członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą Możliwe różne typy spółdzielni: spółdzielnia na zasadach ogólnych, spółdzielnia produkcji rolnej, spółdzielnia kółek rolniczych, spółdzielnia pracy, spółdzielnia socjalna Powstaje na podstawie statutu – założyciele w liczbie min. 10 osób fizycznych lub 3 osób prawnych uchwalają statut oraz dokonują wyboru organów (rada nadzorcza, zarząd) Ustawa określa zawartość statutu Posiada osobowość prawną, którą nabywa z chwilą rejestracji w KRS Prawa i obowiązki członków równe, niezależnie od liczby udziałów Firma musi zawierać dodatek „spółdzielnia” lub „spółdzielczy”, np. Warszawska Spółdzielnia Spożywców „Społem”

ZALETY I WADY SPÓŁDZIELNI wyłączenie odpowiedzialności członków za zobowiązania spółdzielni możliwość powiększania funduszu przez przyjmowanie członków wygodna dla osób z niewielkim kapitałem często członek spółdzielni jest jej pracownikiem łatwe sprawdzanie wiarygodności spółdzielni – dane finansowe jawne Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy osobowość prawna Wady: duża złożoność założenia i prowadzenia liczba udziałów nie ma wpływu na prawo głosu członka konieczność prowadzenia pełnej księgowości konieczność powołania Rady Nadzorczej, która liczy min. 3 osoby duże koszty prowadzenia duże wymagania formalne konieczność badania sprawozdania finansowego spółdzielnie zrzeszone w związkach spółdzielczych podlegają lustracji i ponoszą opłaty na związki spółdzielcze

FUNDACJA Podstawa prawna – ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach Może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z interesami RP celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności, takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki, i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami Fundatorami mogą być osoby fizyczne lub prawne mające siedziby w Polsce i za granicą Siedziba fundacji musi się znajdować na terenie RP Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego – fundator ustala w nim statut fundacji, siedzibę, majątek, cel, zasady, formy i zakres działalności, skład i organizację zarządu Możliwość tworzenia innych organów poza zarządem Może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów Ustawa określa zawartość statutu Posiada osobowość prawną, którą nabywa z chwilą rejestracji w KRS

ZALETY I WADY FUNDACJI Zalety: prostota założenia i prowadzenia możliwość ustanowienia przez 1 osobę fizyczną lub prawną możliwość pozyskiwania środków na realizowane cele w drodze darowizn możliwość skorzystania ze specjalnych ulg i zwolnień w podatkach z tytułu przeznaczenia zysków z działalności gospodarczej na realizację zadań statutowych Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy osobowość prawna Wady: obowiązek składania corocznego sprawozdania z działalności właściwemu ministrowi i udostępniania sprawozdania do publicznej wiadomości

STOWARZYSZENIE Podstawa prawna – ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach Jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników Prawo tworzenia mają osoby fizyczne – osoba prawna może być jedynie członkiem wspierającym Osoby w liczbie co najmniej 15, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski – akt notarialny nie jest konieczny Ustawa określa zawartość statutu Stowarzyszenie musi mieć zarząd i organ kontroli wewnętrznej Posiada osobowość prawną, którą nabywa z chwilą rejestracji w KRS

ZALETY I WADY STOWARZYSZENIA możliwość pozyskiwania środków na realizowane cele ze składek członków, darowizn, spadków, dochodów z własnej działalności możliwość skorzystania ze specjalnych ulg i zwolnień w podatkach z tytułu przeznaczenia zysków z działalności gospodarczej na realizację zadań statutowych osobowość prawna Wady: nadzór nad działalnością ze strony wojewody lub starosty dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia może służyć jedynie realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczany do podziału między jego członków

DECYZJA O URUCHOMIENIU DZIAŁALNOŚCI BIZNESOWEJ Biznesplan Ocena czynników sukcesu Ocena barier, ryzyk, zagrożeń Decyzja TAK NIE

GŁÓWNE CZYNNIKI SUKCESU dobry pomysł cechy przedsiębiorcy kapitał, majątek własna praca pomoc innych szczęście (brak nieszczęścia)

BARIERY, RYZYKA, ZAGROŻENIA W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ silna, zorganizowana konkurencja, ograniczony popyt, utrudnienia biurokratyczne i prawne, fiskalizm i restrykcyjność systemu podatkowego, celnego i ubezpieczeń społecznych, inflacja, wysoka stopa procentowa (odsetki bankowe), niestabilność prawa (zmiany, wiele wykładni, luki i błędy), niewypłacalność klientów, nieuczciwość klientów, dostawców i kooperantów, działalność koncesjonowana, regulowana, licencjonowana korupcja, działalność mafii (haracze, napady, kradzieże itp.), mentalność społeczeństwa (zazdrość, donosy itp.), kryzys gospodarczy (w kraju i za granicą), kataklizmy (powodzie, mrozy, wiatry itp.), błędne decyzje, działania pracowników (nieuczciwość, niestaranność itp.).

PROCES TWORZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA (na przykładzie osoby fizycznej) Rejestracja w Urzędzie Gminy (Dzielnicy) na druku wniosku do ewidencji działalności gospodarczej EDG-1 (jednoczesna rejestracja w ewidencji, urzędzie skarbowym, urzędzie statystycznym, ZUS-ie) Pieczątki Konto bankowe Uzyskanie koncesji lub zezwoleń Załatwienie lokalu (dzierżawa, najem, własny) Materiały informacyjno-reklamowe (foldery, cenniki, informatory, szyldy, tablice informacyjne, ogłoszenia, wizytówki, papier firmowy) Zawiadomienia urzędów i instytucji: zawiadomienie urzędu gminy (podatek od nieruchomości, podatek lokalny), zawiadomienie Inspektoratu Ochrony Środowiska, zawiadomienie Komendy Straży Pożarnej, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Handlowej, zawiadomienie Sanepidu, inne urzędy

UTWORZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA (na przykładzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) Umowa spółki z o.o. Akt notarialny Wniesienie kapitału - oświadczenie Zarządu Rejestracja spółki w KRS wraz z wnioskiem RG-1 o nadanie numeru statystycznego – REGON, zgłoszeniem rejestracji płatnika składek ZUS ZFA, zgłoszeniem identyfikacyjnym NIP-2) Pieczątki Konto bankowe Uzyskanie koncesji lub zezwoleń Załatwienie lokalu (dzierżawa, najem, własny) Materiały informacyjno-reklamowe (foldery, cenniki, informatory, szyldy, tablice informacyjne, ogłoszenia, wizytówki, papier firmowy) Zawiadomienia urzędów i instytucji: zawiadomienie urzędu gminy (podatek od nieruchomości, podatek lokalny), zawiadomienie Inspektoratu Ochrony Środowiska, zawiadomienie Komendy Straży Pożarnej, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Handlowej, zawiadomienie Sanepidu, inne urzędy

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (1) (Początek działalności) Zakupy (leasing): maszyny i urządzenia, środki transportu, komputery, sprzęt techniczny, narzędzia wyposażenie, meble użytkowe fax, telefon programy komputerowe Zatrudnienie pracowników: umowy o pracę zgłoszenie do ZUS-u (ubezpieczenia społeczne): właściciele firm jednoosobowych wspólnicy spółek cywilnych osoby współpracujące spośród członków rodziny osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej wydanie legitymacji ubezpieczeniowych wprowadzenie: regulaminu wynagradzania (co najmniej 20 pracowników) regulaminu pracy (co najmniej 20 pracowników) szkolenie ppoż. o bhp.

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (2) (Początek działalności) Zaprowadzenie ewidencji (w zależności od formy opodatkowania): ewidencja księgowa (książka przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe) ewidencja podatkowa podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od towarów i usług (VAT), podatek akcyzowy, podatek dochodowy od przychodów (ryczałt ewidencjonowany) ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ewidencja wyposażenia ewidencja przebiegu pojazdów ewidencja osobowa (akta osobowe) ewidencja płacowa (listy płac) inne ewidencje: rejestr pożyczek i zastawów, rejestr opłaty skarbowej, rejestr zawartych umów, ewidencja wspólników (udziałowców), ewidencja udziałów, ewidencja korespondencji przychodzącej i wychodzącej, ewidencja faxów przychodzących i wychodzących, ewidencja delegacji służbowych Zaprowadzenie księgowości - otwarcie kont

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (3) (Początek działalności) Organizacja wewnętrzna: regulamin organizacyjny: zasady organizacji firmy, zasady zarządzania, schemat organizacyjny, zakresy zadań komórek i stanowisk organizacyjnych, ramowe zakresy obowiązków, uprawnień, odpowiedzialności, instrukcja obiegu i kontroli dokumentów inne regulaminy i instrukcje Zawarcie niezbędnych umów: umowa sprzedaży umowa dostawy umowa zlecenia umowa o dzieło umowa o roboty budowlane umowa najmu (dzierżawy) umowa użyczenia umowa pożyczki umowa rachunku bankowego umowa agencyjna umowa komisu umowa przewozu umowa spedycji umowa ubezpieczeniowa umowa poręczenia umowa darowizny umowa o pracę umowa spółki

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Wskaż zalety i wady pracy „na swoim” i „na posadzie”. Omów zasady wyboru przedmiotu działalności gospodarczej. Omów zasady projektowania nazwy i znaku firmowego przedsiębiorcy. Omów zasady wyboru lokalizacji siedziby i agend przedsiębiorstwa. Wymień formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Jakie są skutki wyboru formy działalności gospodarczej? Omów podobieństwa i różnice pomiędzy spółką jawną a cywilną. Omów podobieństwa i różnice pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a spółką akcyjną. Omów czynniki sukcesu i ryzyka w działalności gospodarczej. Przedstaw przebieg procesu tworzenia przedsiębiorstwa w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

9. Podatki, opłaty i prowadzenie księgowości

PODATKI PODSTAWOWE podatek dochodowy: od właściciela przedsiębiorstwa (osoby fizycznej) od osób prawnych od pracowników podatek od towarów i usług (VAT) podatek akcyzowy

POZOSTAŁE PODATKI I OPŁATY opłata skarbowa podatek od nieruchomości podatek od środków transportowych Inne opłaty lokalne podatek od spadków i darowizn opłaty notarialne podatek od czynności cywilnoprawnych

PODATEK DOCHODOWY WŁAŚCICIELA PRZEDSIĘBIORSTWA uregulowania: ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych obowiązek płacenia: osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające czasowo dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym na terytorium RP forma płatności: comiesięczne rozliczenia podatku dochodowego w urzędzie skarbowym sposób obliczania: podatek naliczany jest od dochodu narastającego (przychody - koszty uzyskania przychodów) istnieją: przychody wolne od podatku dochodowego odliczenia od dochodów odliczenia od podatku stopa opodatkowania: 19% lub na zasadach ogólnych (tabela z ustawy)

SKALA PODATKOWA W 2009 r.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH uregulowania: ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych obowiązek płacenia: osoby prawne płatnicy: osoby prawne forma płatności: miesięczne rozliczenia od zysku brutto obowiązek osób prawnych: prowadzenie ksiąg rachunkowych stopa opodatkowania: 19%

PODATEK DOCHODOWY OD PRACOWNIKÓW uregulowania: ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych obowiązek płacenia: osoby fizyczne zatrudnione na umowę o pracę i inne umowy cywilnoprawne płatnicy: pracodawcy forma płatności: zaliczki miesięczne podatek pobierany od: wynagrodzenia zasadniczego wynagrodzeń za godziny nadliczbowe dodatków nagród ekwiwalentów za niewykorzystane urlopy i in. sposób obliczania: podatek naliczany jest od narastającego dochodu pracownika (przychód pracownika - koszty uzyskania przychodu)

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT) (1) uregulowania: ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podlegają: sprzedaż towarów odpłatne świadczenie usług jeżeli czynności te wykonywane są na terytorium RP eksport i import towarów i usług usługi i towary na potrzeby reprezentacji i reklamy przekazanie towarów i usług zamiana towarów i usług zamiana towarów na usługi i odwrotnie wydanie towarów lub świadczenie usług za wierzytelności wydanie towarów lub świadczenie usług w miejsce świadczenia pieniężnego darowizna towarów nieodpłatne świadczenie usług

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT) (2) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania (dostarczania), przekazania, darowizny, zamiany towaru lub wykonania usługi sposób regulowania: w cenie towaru (usługi) zwolnienia: przedmiotowe (np. opakowania zwrotne, usługi doradztwa rolniczego, niektóre usługi prawnicze) podmiotowe (opłacający podatek na podstawie karty podatkowej, podatnicy, których wartość sprzedaży towarów i usług w poprzednim roku nie przekroczyła 50 000 zł) podstawa opodatkowania: obrót stawki podatku: stawka podstawowa: 22% stawka obniżona: 7% stawka: 0%

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT) (3) podatek naliczony, należny i do zapłaty: podatek naliczony - to suma podatku na fakturach obcych podatek należny - to suma podatku na fakturach własnych podatek do zapłaty = podatek należny - podatek naliczony dokument potwierdzający dokonanie sprzedaży: faktura VAT, rachunek uproszczony obowiązki podatników: prowadzenie ewidencji sprzedaży VAT (w handlu i gastronomii przy zastosowaniu kas rejestracyjnych) rozliczanie podatku VAT przy pomocy deklaracji podatkowej VAT - 7

PODATEK AKCYZOWY uregulowania: ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym opodatkowaniu podlegają: sprzedaż, przekazanie, zamiana, wydanie w zamian za wierzytelność, wydanie w miejsce świadczenia pieniężnego, darowizna wyrobów akcyzowych, tj.: produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne energia elektryczna broń palna myśliwska, broń gazowa urządzenia działalności rozrywkowej (automaty, rulety, maszyny do gry) samochody osobowe kosmetyki, wyroby perfumeryjne karty do gry wyroby ze skóry wyroby przemysłu spirytusowego wyroby winiarskie piwo wyroby tytoniowe

OPŁATA SKARBOWA unormowania: ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej opłacie skarbowej podlegają: W sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej: Dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek, Wydanie zaświadczenia na wniosek, Wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji), Złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym Dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia) przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej, a także złożenie w takim podmiocie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury stawki: określone w ustawie

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI unormowania: ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych obowiązek podatkowy: ciąży na osobach fizycznych, prawnych i nie mających osobowości prawnej, które: są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem, są posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem stanowiących własność Skarbu Państwa (z tytułu umowy lub bez tytułu prawnego) są użytkownikami wieczystymi nieruchomości lub ich części stawki roczne: określa rada gminy, nie mogą być wyższe od stawek podanych w ustawie

PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH unormowania: ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych obowiązek podatkowy: osoby fizyczne i prawne będące właścicielami: samochodów ciężarowych o ładowności powyżej 2 ton ciągników siodłowych i balastowych, przyczep i naczep o ładowności powyżej 5 ton (bez rolniczych) autobusów stawki roczne: określa rada gminy, nie mogą być wyższe od stawek podanych w ustawie

INNE OPŁATY LOKALNE unormowania: ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych rodzaje opłat: opłata targowa - od osób fizycznych i prawnych dokonujących sprzedaży na targowiskach (za 1 dzień) opłata miejscowa - od osób fizycznych i prawnych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych w miejscowościach o walorach klimatyczno-krajobrazowych (za 1 dzień) stawki: określa rada gminy, nie mogą być wyższe od stawek podanych w ustawie

PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN unormowania: ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn podstawa opodatkowania: wartość nabytych przez osoby fizyczne na własność rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów wielkość podatku: zależy od przynależności podatnika do grupy podatkowej i stawek określonych w tabelach grupy podatkowe: grupa I - małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zięciowie, synowe, pasierbowie, rodzeństwo (w tym przyrodnie), ojczym, macocha, teściowie grupa II - zstępni rodzeństwa (siostrzeńcy, siostrzenice, bratankowie, bratanice), rodzeństwo rodziców (wujkowie, ciotki), małżonkowie i zstępni pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (szwagrowie, szwagierki, bratowe), rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych grupa III - pozostali nabywcy, nie zaliczeni do grupy I i II

TAKSA NOTARIALNA uregulowania: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 1991 r. w sprawie taksy notarialnej taksie notarialnej podlegają czynności notarialne wysokość taksy: zależy od wartości przedmiotu czynności notarialnej

PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH uregulowania: ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych opłatom podlegają czynności cywilnoprawne: umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki, umowy darowizny, umowy dożywocia, umowy o dział spadku oraz o zniesienie współwłasności, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego i odpłatnej służebności, umowy spółki. stawki: wysokość stawek określa ustawa

FORMY OPODATKOWANIA PODATKIEM DOCHODOWYM formy zryczałtowane: karta podatkowa ryczałt od przychodów ewidencjonowanych księga przychodów i rozchodów księgi rachunkowe

KARTA PODATKOWA (1) uregulowania: ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne istota: opłaty tytułem podatku są stałe i nie zależą od wielkości obrotu i dochodu nie wymaga się: prowadzenia ksiąg (podatkowej, rachunkowej) składania zeznań podatkowych składania deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu wpłacania zaliczek na podatek dochodowy obowiązki korzystającego: wydawanie na żądanie klienta rachunków i faktur przechowywanie w kolejności numerów kopii tych rachunków (okres 5 lat) prowadzenie ewidencji zatrudnienia sposób uzyskania: złożenie stosownego druku w urzędzie skarbowym, który wydaje decyzję o wysokości podatku na dany rok

KARTA PODATKOWA (2) uprawnieni: osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych prowadzące działalność usługową i wytwórczą w zakresie: usługi ślusarskie wyrób naczyń blaszanych usługi rusznikarskie usługi grawerskie usługi w zakresie wyrobu pieczątek usługi kowalskie usługi w zakresie elektromechaniki chłodniczej usługi w zakresie kotlarstwa usługi w zakresie mechaniki maszyn usługi zegarmistrzowskie usługi szklarskie usługi tapicerskie usługi bednarskie usługi koronkarskie usługi krawieckie usługi szewskie usługi kuśnierskie usługi rymarskie usługi introligatorskie usługi ortopedyczne usługi kominiarskie i in. (blisko 100 rodzajów usług)

KARTA PODATKOWA (3) wysokość podatku: ustalana jest według stawek podanych w tabelach załączonych do ustawy i zależy od: zakresu działalności liczby zatrudnionych pracowników wielkości miejscowości a także w niektórych przypadkach od: liczby stanowisk (usługi parkingowe) liczby urządzeń (samochodów) - usługi rozrywkowe liczby śniadań, obiadów, kolacji - sprzedaż posiłków domowych liczby godzin (pielęgniarki, położne, opieka nad chorymi i dziećmi, korepetycje)

RYCZAŁT OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH (1) uregulowania: ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne istota: opłaty tytułem podatku są ustalane według stawek ryczałtowych od przychodów ewidencjonowanych wynoszących: 20% - dla przychodów w zakresie wolnych zawodów i najmu, 17% - dla przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych (pośrednictwo w sprzedaży części pojazdów, usługi hotelarskie, parkingowe, wynajmu samochodów, pozyskiwania personelu i in. 8,5% - z tytułu najmu (do kwoty 4 000 euro), usługi gastronomiczne przy sprzedaży alkoholu pow. 1,5%, usługi ppoż, komis, kolportaż prasy itp. 5,5% - działalność wytwórcza, roboty budowlane, przewóz ładunków taborem samochodowym o ładowności ponad 2 tony, sprzedaż biletów autobusowych, znaczków pocztowych 3,5% - działalność gastronomiczna wyjątkiem sprzedaży alk. pow. 1,5%, handel, produkcja zwierzęca, rybactwo itp.

RYCZAŁT OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH (2) nie wymagane: prowadzenie ksiąg (podatkowej, rachunkowej) obowiązki korzystającego: prowadzić wykaz środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych prowadzić ewidencję przychodów prowadzić ewidencję zatrudnienia prowadzić karty przychodów pracowników sporządzać spis z natury (towarów, materiałów, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadów) na dzień zaprowadzenia działalności, koniec każdego roku podatkowego, w razie zmiany wspólnika, likwidacji działalności obliczać co miesiąc ryczałt i wpłacać na rachunek urzędu skarbowego składać w urzędzie skarbowym informację o wysokości uzyskanego przychodu i dokonanych odliczeń sposób uzyskania: zawiadomienie urzędu skarbowego uprawnieni: podatnicy - osoby fizyczne i spółki cywilne oraz jawne osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jeżeli: w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody z tej działalności w wysokości nie przekraczającej 150 000 euro rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej ze względu na wysokość przychodów

KSIĘGA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW (1) unormowania: rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów istota: uproszczona forma prowadzenia rachunkowości sposoby prowadzenia: prowadzenie samodzielne: w formie zbroszurowanej za pomocą komputera zlecenie prowadzenia biuru rachunkowemu zobowiązani do prowadzenia: osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych wykonujące: pozarolniczą działalność gospodarczą działalność w zakresie wolnych zawodów działalność na podstawie umów agencyjnych prowadzenie niektórych rodzajów specjalnej działalności rolnej

KSIĘGA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW (2) nie prowadzą: osoby prawne oraz spółki cywilne osób fizycznych, które: prowadzą księgi rachunkowe ich przychód osiągnięty w poprzednim roku podatkowym przekroczył 1 200 000 euro opłacają podatek dochodowy w formach zryczałtowanych (karta podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych) sposób zaprowadzenia: złożenie do urzędu skarbowego zawiadomienia o zaprowadzeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów dodatkowe obowiązki podatnika: prowadzenie ewidencji: wyposażenia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych sprzedaży kart przychodów pracowników kupna i sprzedaży wartości dewizowych pożyczek i zastawionych rzeczy rachunków i faktur innych dowodów księgowych (paragony itp.)

KSIĘGA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW (3) dokonuje spisu z natury (towarów, materiałów, półfabrykatów, wyrobów gotowych, braków, odpadków) przed zaprowadzeniem księgi, na koniec każdego roku, w razie zmiany wspólnika, likwidacji przedsiębiorstwa wyliczenie dochodu do opodatkowania: przychód i koszty uzyskania przychodów płatnik podatku dochodowego: osoba fizyczna na zasadach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

KSIĘGI RACHUNKOWE (1) unormowania: ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. Istota: księgi rachunkowe to urządzenia księgowe służące do zapisywania udokumentowanych operacji gospodarczych, które obejmują: dziennik - służy do dokonywania kolejno ponumerowanych zapisów operacji gospodarczych w porządku chronologicznym księga główna - służy do zapisu operacji w porządku systematycznym (konta syntetyczne) księgi pomocnicze - służą do uszczegółowienia i uzupełnienia zapisów księgi głównej (konta analityczne) zestawienia obrotów i sald - sprawozdanie zawierające symbole i nazwy kont, salda i obroty kont na koniec danego miesiąca (roku) spisy inwentarzowe - potwierdzone inwentaryzacją wykazy aktywów i pasywów) dokumenty księgowe obce i własne

KSIĘGI RACHUNKOWE (2) sposoby prowadzenia: prowadzenie samodzielne: w formie książkowej w formie luźnych kart za pomocą komputera zlecenie prowadzenia biuru rachunkowemu zobowiązani do prowadzenia: osoby prawne osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, których przychód w poprzednim roku podatkowym przekroczył 1 200 000 euro obowiązki podatnika: prowadzenie szczegółowej ewidencji zdarzeń gospodarczych, aktywów, pasywów, przychodów, kosztów, inwestycji, środków trwałych itd.., oraz wykonywania sprawozdań finansowych a także weryfikacji sprawozdań przez uprawnionych biegłych

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Wyjaśnij podobieństwa i różnice w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych. Na czym polega podatek VAT? Wyjaśnij istotę podatku akcyzowego. Jakie inne podatki (poza dochodowymi, VAT-e i akcyzą) płaci przedsiębiorca? Na czym polega karta podatkowa? Na czym polega ryczałt ewidencjonowany? Jaka jest różnica pomiędzy książką przychodów i rozchodów a księgami rachunkowymi?

10. Ubezpieczenie przedsiębiorcy i pracowników

OBOWIĄZEK UBEZPIECZENIA Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą muszą być ubezpieczone. Ubezpieczeniom podlegają także pracownicy. Ubezpieczenia obejmują: Ubezpieczenie emerytalne, Ubezpieczenie rentowe, Ubezpieczenie chorobowe, Ubezpieczenie wypadkowe, Ubezpieczenie zdrowotne. Płatnikiem składek ZUS za pracowników jest przedsiębiorca. Obecnie zgłoszenie przedsiębiorcy (osoby fizycznej, spółki osobowej i osoby prawnej) jako płatnika składek ZUS następuje wraz z rejestracją działalności. Przedsiębiorca zgłasza pracowników do ubezpieczenia (ZUS-ZUA) w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia we właściwej placówce ZUS (oddział lub inspektorat). W ciągu roku przedsiębiorca co miesiąc opłaca składki ubezpieczeniowe oraz przekazuje deklarację ubezpieczeniowe: ZUS-RCA, ZUS-DRA). Pracownikom przedsiębiorca wydaje co miesiąc druk ZUS-RMUA.

SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE PRZEDSIĘBIORCY (1) Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą nie muszą płacić składek ubezpieczeniowych w zależności od osiąganego przychodu czy dochodu. Mogą płacić minimalną możliwą składkę wynoszącą w przypadku ubezpieczeń społecznych 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kraju ogłoszonego na dany rok. W roku 2010 wynosi ono 3 146 zł, a zatem podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w 2009 r. wynosi 1 887,60 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne: Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, pozostałe obowiązkowe. Przy standardowej stawce 1,67% składka na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 31,52 zł.

SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE PRZEDSIĘBIORCY (2) Składka na Fundusz Pracy – podstawa wymiaru jak w przypadku ubezpieczeń społecznych, tj. 1 887,60 zł w 2010 r. Składka ta wynosi 2,45% podstawy, tj. 46,25 zł. Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – podstawa wymiaru jak w przypadku ubezpieczeń społecznych, tj. 1 887,60 zł w 2010 r. Składka wynosi 0,10% podstawy. Składka na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy z ulgą – podstawa wymiaru składek w 2010 r. to 395,10 zł (30% minimalnego wynagrodzenia). Korzystając z ulgi w składkach ZUS nie płaci się składki na FP i FGŚP.

SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE PRZEDSIĘBIORCY (3) Składka na ubezpieczenie zdrowotne – od marca 2009 r. podstawę wymiaru składki stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w IV kwartale roku 2009. Podstawa ta wynosi 2 592,46 zł. Do ZUS-u przekazuje się 9% podstawy wymiaru składki, czyli 233,32 zł. Od podatku można odliczyć tylko 7,75% wymiaru składki (200,92 zł). Jeżeli w ciągu roku 2009 przychód będący podstawą wymiaru składek przekroczy 94 380 zł, można zaprzestać odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE PRACOWNIKÓW Składki na ubezpieczenie pracowników w części opłaca pracodawca a w części pracownik.

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Z jakich elementów składa się ubezpieczenie osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą? Jakie są elementy ubezpieczenia pracownika?

11. Jak zarejestrować firmę?

OBOWIĄZEK REJESTRACYJNY – OSOBA FIZYCZNA (1) Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą oraz wspólnicy w spółce cywilnej rejestrują działalność poprzez wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Rejestracja następuje na podstawie wniosku EDG-1. Wzór wniosku i instrukcję sposobu wypełnienia określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Wniosek składa się w urzędzie gminy, w Warszawie w urzędach dzielnicowych – Wydział Działalności Gospodarczej i Zezwoleń. Od 1.04.2009 r. obowiązuje zasada „jednego okienka” – zamierzający założyć firmę składa w urzędzie gminy 1 wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Wniosek ten jest jednocześnie: Wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej (urząd gminy i CEDiIG) Wnioskiem o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON – urząd statystyczny) Zgłoszeniem identyfikacyjnym albo aktualizacyjnym do ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (NIP – urząd skarbowy), Zgłoszeniem płatnika składek albo jego zmiany do ubezpieczenia społecznego (ZUS lub KRUS).

OBOWIĄZEK REJESTRACYJNY – OSOBA FIZYCZNA (2) Wniosek rejestracyjny EDG-1 stanowi równocześnie: Wniosek o zmianę danych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, Wniosek o zawieszenie działalności gospodarczej, Wniosek o wznowienie wykonywania działalności gospodarczej, Zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania (likwidacji) działalności gospodarczej. Formy składania wniosku: osobiście, przez pełnomocnika, pocztą, przez internet. Wniosek rejestracyjny EDG-1 nie podlega opłatom.

OBOWIĄZEK REJESTRACYJNY - SPÓŁKI I IN. Spółki handlowe, spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia rejestrują działalność poprzez wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejestracja następuje na podstawie specjalnych druków (różne dla różnych form prawnych). Rejestracja jest odpłatna. Do wniosku należy dołączyć różne dokumenty (np. w przypadku sp. z o.o. akt notarialny umowy spółki, oświadczenie zarządu o wniesieniu kapitału, dowód ustanowienia organów spółki – jeśli nie ma tych danych w umowie, lista wspólników, podpisy członków zarządu poświadczone notarialnie). Wniosek składa się w sądzie rejestrowym właściwym dla siedziby podmiotu. Od 1.04.2009 r. obowiązuje zasada „jednego okienka” – zamierzający zarejestrować podmiot składają wniosek w sądzie rejestrowym. Do wniosku dołącza się: Wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON – urząd statystyczny) na druku RG-1, Wniosek zgłoszeniowy płatnika składek ZUS ZFA, Wniosek rejestracyjny podatnika NIP-2.

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA Omów przebieg procesu rejestracji działalności gospodarczej przez osobę fizyczną. Omów przebieg procesu rejestracji spółki handlowej.