Samorząd gospodarczy w Polsce oraz w wybranych krajach Unii Europejskiej Organizacja Andrzej Wyrzucki

Wstęp Istnienie silnego samorządu gospodarczego w dobie gospodarki wolnorynkowej nabiera szczególnego znaczenia. W Ameryce Północnej i rozwiniętych krajach Europy Zachodniej wszelkie decyzje gospodarcze podejmowane są po konsultacjach z samorządem. Dyskusje na temat kształtu polskiego samorządu gospodarczego rozgorzały na przełomie lat 80-tych i 90-tych i były bezpośrednio związane z przemianami ustroju politycznego oraz społeczno – gospodarczego. Ustawa z dnia 30 maja 1989r. o izbach gospodarczych (Dz. U. Nr 35 z 1989 r. poz. 195 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz. U. Nr 17 z 1989 r. poz. 92 z późn. zm.) doprowadziły do odrodzenia ruchu samorządowego w Polsce

Organizacje rzemieślnicze Ustawa z dnia 22 marca 1989 o rzemiośle (Dz. U. Nr 17 z 1989 r. poz. 92 z późn. zm.) Zgodnie z art. 7 ustawy do zadań samorządu należy w szczególności reprezentowanie interesów rzemieślników wobec organów władzy i administracji państwowej.

Samorządowe organizacje zawodowe Ustawa z dnia 30 maja 1989 o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców (Dz. U. Nr 35 z 1989 r. poz. 194 zm. Dz. U. Nr 121 z 1997 r. poz. 770) Osoby-przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą i nie będące rzemieślnikami mogą zrzeszać się w zawodowych samorządowych organizacjach: Zrzeszeniach handlu i usług, Zrzeszeniach transportu, Innych organizacjach przedsiębiorców.

Izby gospodarcze Ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. Nr 35 z 1989 r. poz. 195 z późn. zm.) w izbach zrzeszać się mogą podmioty gospodarcze będące osobami fizycznymi jak i prawnymi Do założenia izby potrzeba współdziałania co najmniej 50 podmiotów gospodarczych z obszaru województwa Zgodnie z art. 2 przywołanej wyżej ustawy "Izba gospodarcza jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej, w szczególności wobec organów państwowych."

Izby gospodarcze c.d. Zgodnie z art. 4 ust. 1 "Izba gospodarcza jest uprawniona do wyrażania opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki oraz może uczestniczyć na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w tym zakresie." Zgodnie z ust. 2 "Izba gospodarcza może dokonywać ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej”.

Izby gospodarcze w Polsce Na koniec 1997 roku w Krajowej Izbie Gospodarczej zrzeszonych było 155 izb.

Izby Przemysłowo-Handlowe Działają w każdym województwie, np. Pomorska, Wielkopolska; Oddziały w mniejszych ośrodkach regionu, samodzielne izby przemysłowo-handlowe w wielu miejscowościach, niezależne od izb regionalnych; Przynależność jest dobrowolna; Świadczone usługi: - bezpłatne doradztwo prawne; - raporty o firmach; - pomoc w znalezieniu partnerów gospodarczych poprzez kojarzenie ofert; - organizowanie seminariów, konferencji, szkoleń dla firm.

Izby Branżowe Reprezentacja interesów gospodarczych podmiotów działających w sferze danego przemysłu na terenie całego kraju; Przynależność jest dobrowolna; Zrzeszanie podmiotów zajmujących się działalnością związaną z daną branżą; Członkami izb są przedsiębiorstwa sektora państwowego, prywatnego i spółdzielczego; Głównym celem działalności jest ochrona interesów danej branży; Działania na rzecz poprawy warunków gospodarczych oraz konkurencyjności danej branży na rynku; Integracja środowiska branżowego i wzmocnienie jego pozycji w rozmowach z rządem; Aktywny wpływ na rozwój danej branży, np. poprzez tworzenie różnego rodzaju programów; Współpraca z organami administracji rządowej i ustawodawczej, opiniowanie projektów ustaw, rozporządzeń Rady Ministrów; Współpraca z organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi.

Izby Bilateralne Ich głównym zadaniem jest ułatwianie kontaktów pomiędzy polskimi przedsiębiorstwami, a przedsiębiorstwami z innych państw; Na zasadzie dobrowolności skupiają firmy zainteresowane nawiązaniem lub rozwijaniem kontaktów gospodarczych z partnerami z danego państwa; Przykładem może być Polsko – Niemiecka Izba Przemysłowo – Handlowa

Organizacje pracodawców Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55 z 1991 r. poz. 235 zm. Dz. U. Nr 34 z 1996 r. poz. 148) Pracodawcy mogą tworzyć Związki Pracodawców, federacje i konfederacje takich związków; Zgodnie z art. 5 "Podstawowym zadaniem związków pracodawców, ich federacji i konfederacji jest ochrona praw i reprezentowanie interesów zrzeszonych członków wobec związków zawodowych pracowników, organów władzy i administracji państwowej oraz organów samorządu terytorialnego." Zgodnie z art. 16 ust. 1 "Federacje i Konfederacje wymienione w art. 2 mają prawo opiniowania założeń i projektów ustaw oraz aktów wykonawczych do tych ustaw w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców." zgodnie z ust. 2 "Organy władzy i administracji państwowej oraz organy samorządu terytorialnego obowiązane są zapewnić organizacjom pracodawców wykonywanie uprawnień, o których mowa w ust. 1, na równych prawach ze związkami zawodowymi.” Organizacja krajowa, Konfederacja Pracodawców Polskich, zrzesza 66 lokalnych lub branżowych związków pracodawców.

Fundacje i Stowarzyszenia Dla osiągnięcia wspólnych celów podmioty gospodarcze (osoby fizyczne jak i osoby prawne) mogą także zakładać fundacje działające na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach (t.j. Dz. U. Nr 46 z 1991 r. poz. 203). STOWARZYSZENIA Osoby fizyczne zajmujące się działalnością gospodarczą mogą też zrzeszać się w stowarzyszenia działające na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 20 z 1989 r., poz.104 z późn. zm.).

Samorząd gospodarczy w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej Austria Wielka Brytania Francja

Austria specyfiką Austrii jest tradycja uzgadniania polityki ekonomiczno-społecznej w trójkącie: władza państwowa - organizacje izbowe - związki zawodowe; izby gospodarcze mają status instytucji prawa publicznego; regulacją prawną jest za każdym razem odrębna ustawa dotycząca danej izby (np. ustawa z 1949r. o Ogólnokrajowej Związkowej Izbie Gospodarczej); przynależność uzyskuje się z mocy prawa z racji wykonywania określonej działalności; stąd przynależność do izb w Austrii jest powszechna, należą do nich wszyscy przedsiębiorcy; izby są niezależne; nadzór krajowy jedynie w zakresie zgodności z prawem; działalność odbywa się na podstawie decyzji demokratycznie wybranych władz izbowych: prezes – prezydium – zarząd – komisje prawa pracy w izbach krajowych i komisja pracodawców w Związkowej Izbie Gospodarczej – zgromadzenie ogólne; Zadania Izb: - Własne: podstawowym zadaniem izb jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów przedsiębiorców oraz podejmowanie wszelkiej działalności służącej interesom członków. Przedstawianie władzom lokalnym i państwowym stanowiska, opinii lub postulatów w imieniu ogółu przedsiębiorców, we wszystkich sprawach ich dotyczących (pracy, zatrudnienia, warunków socjalnych, kształcenia zawodowego). Także pewne funkcje o charakterze publicznym, jak np. wydawanie rozmaitych świadectw wymaganych w handlu zagranicznym, legalizacja dokumentów itp.; - Zlecone: Przejęcie części zadań organów państwowych przez izby - z jednej strony odciąża administrację państwową, z drugiej strony - gwarantuje profesjonalną organizację celów. Przykładem może tu być organizacja procesu kształcenia zawodowego.

Austria

Wielka Brytania Brak samorządu gospodarczego w rozumieniu wspólnoty, do której należałyby wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą; Przedsiębiorcy w Wielkiej Brytanii mogą dobrowolnie zrzeszać się w izbach handlowych zorganizowanych według kryterium podziału terytorialnego. Izby te są organizacjami prawa prywatnego i nie wykonują zadań publicznych; Istotnym problemem jest zorganizowanie systemu dofinansowania działalności izb - bowiem wiele z nich nie jest w stanie utrzymać się z własnych środków; stąd pomysł połączenia izb dużych z małymi, w zespoły, które prowadziłyby wspólną działalność i dzieliły zyski według potrzeb. Małe izby zachowałyby swoje nazwy i autonomię, chociaż część decyzji podejmowana by była w ramach całych zespołów; Organem administracji rządowej wspierającym działalność izb jest Departament Handlu i Przemysłu (DHP), który udziela bezpośrednich dopłat do funkcjonowania samorządu; Przykład Wielkiej Brytanii (podobna sytuacja jest także w Danii) wskazuje, że prawidłowe funkcjonowanie gospodarki nie jest uzależnione od istnienia samorządu gospodarczego (w tradycyjnym, kontynentalnym tego słowa znaczeniu). Wynika to m.in. z doświadczeń historycznych państwa, w którym nigdy nie wykształcił się model samorządu gospodarczego, jaki występuje w innych państwach;

Francja funkcjonują równolegle izby handlowo-przemysłowe i izby rzemieślnicze, tworzone przy udziale państwa i finansowane z obowiązkowych składek członków; Obligatoryjna przynależność do izb wszystkich podmiotów gospodarczych działających w sektorze przemysłu, handlu i rzemiosła; Członkami izb są ustawowo wszystkie przedsiębiorstwa wpisane do rejestru handlowego, mające swą siedzibę i prowadzące działalność w okręgu, na terenie którego działa dana izba; Struktura, jaką tworzą te izby nie jest oparta na powiązaniach hierarchicznych; Każda z tych izb jest niezależna w ramach swych ustawowych kompetencji.

Francja c.d. Izby Handlu i Przemysłu Regionalne Izby Handlu i Przemysłu Zgromadzenie Francuskich Izb Handlu i Przemysłu Izby prowadzą swoją działalność poprzez udzielanie informacji gospodarczej, naukowej i technicznej, tworzenie centrów dokumentacji, drukowanie własnych wydawnictw, tworzenie instytucji szkoleniowo – edukacyjnych, etc.; Przekazywanie instytucjom rządowym opinii i informacji dotyczących problematyki przemysłowo-handlowej; Przekazywanie rządowi i parlamentowi opinii na temat działań służących rozwojowi przemysłu i handlu; Dochodami izb są: wpływy z tytułu specjalnego podatku pobieranego w momencie wpisu do rejestru handlowego, wpływy z opłat za świadczone usługi, pożyczki, subwencje, zyski z działalności gospodarczej. Reprezentują one interesy izb na szczeblu regionalnym; W każdym regionie działa jedna izba regionalna; Źródłem dochodów są obowiązkowe składki izb lokalnych. - reprezentacja wszystkich izb lokalnych i regionalnych na szczeblu krajowym; Jest pośrednikiem pomiędzy siecią izb a rządem i administracją europejską; W skład walnego zgromadzenia Francuskich Izb Handlu i Przemysłu wchodzą prezesi wszystkich izb lokalnych i regionalnych; Podejmują oni decyzje dotyczące budżetu i strategicznych zadań zgromadzenia

Dziękuję za uwagę …