Polska Rama Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie Beata Balińska – Instytut Badań Edukacyjnych

Plan prezentacji Idea ram kwalifikacji (kontekst Unii Europejskiej i krajowy) Prace nad Polską Ramą Kwalifikacji (PRK) Gdzie dowiedzieć się więcej?

Konieczność uczenia się przez całe życie Globalizacja Zmiany technologiczne Zmiany demograficzne Zmiany na rynku pracy Konieczność uczenia się przez całe życie

Perspektywa uczenia się przez całe życie Perspektywa uczenia się przez całe życie bazuje na założeniach: równorzędności uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia; identyfikacji, ocenie i uznawaniu efektów uczenia się niezależnie od formy, miejsca i czasu; proces uczenia się trwa od pierwszych do ostatnich lat życia 4

Dorośli Polacy po zakończeniu szkoły kształcą się dwukrotnie rzadziej niż mieszkańcy innych krajów europejskich.

W Unii Europejskiej w 2009 roku wśród osób w wieku 25-64 lata dokształcało się 9,3% W Danii, Finlandii Szwecji oraz Szwajcarii i Wielkiej Brytanii – ponad 20% W Polsce – mniej niż 5 %

Bariery w uczeniu się przez całe życie w Polsce związane z motywacją jednostek związane z obszarem edukacji formalnej związane z rynkiem szkoleń (edukacja pozaformalna) systemowe i instytucjonalne prawne finansowe

Definicja ERK Europejska Rama Kwalifikacji (ERK), to przyjęty w UE układ odniesienia umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W ERK wyróżniono osiem poziomów kwalifikacji określonych za pomocą wymagań dotyczących efektów uczenia się. (zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/C 111/01/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie)

ERK – system odniesienia systemów krajowych Irlandia Poziom 10 Poziom 9 Poziom 8 Poziom 7 Poziom 6 Poziom 5 Poziom 4 Poziom 3 Poziom 2 Poziom 1 Malta Poziom 8 Poziom 7 Poziom 6 Poziom 5 Poziom 4 Poziom 3 Poziom 2 Poziom 1 ERK Poziom 8 ERK Poziom 7 ERK Poziom 6 ERK Poziom 5 ERK Poziom 4 ERK Poziom 3 ERK Poziom 2 ERK Poziom 1

Europejskie Ramy Kwalifikacji 34 EU/EEA/EU w tym kraje kandydackie obecnie pracują nad wdrożeniem, rozwojem lub budową krajowych ram kwalifikacji 28 krajów ocenia, że mają już rozwinięte/ lub rozwijają krajowe ramy kwalifikacji obejmujące wszystkie rodzaje kwalifikacji Niektóre kraje nadal nie podjęły decyzji co do struktury i zawartości ich ramy (Czechy i Liechtenstein);

Europejskie Ramy Kwalifikacji W 26 krajach krajowe ramy kwalifikacji mają 8 poziomów; Inne rozwiązania przyjęto w Anglii oraz Walii (9 poziomów), Szkocji (12 poziomów), IrOlandii (10), Słowenii (10), Islandii i Norwegii (7) ;

Realizacja projektu PO KL pod tytułem „Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie” w Instytucie Badań Edukacyjnych w Warszawie w okresie od lipca 2010 do grudnia 2013 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Instytut Badań Edukacyjnych Instytut Badań Edukacyjnych (IBE) jest placówką badawczą z blisko stuletnią tradycją, a pod obecną nazwą działa od 1952 r. Prowadzi interdyscyplinarne badania naukowe nad funkcjonowaniem i efektywnością systemu edukacji w Polsce. Uczestniczy w krajowych i międzynarodowych projektach badawczych, przygotowuje raporty, sporządza ekspertyzy oraz pełni funkcje doradcze w tym zakresie.  Od 1 października 2010 r. IBE − zgodnie z Ustawą o instytutach badawczych z dnia 30 kwietnia 2010 r. − przyjął formę instytutu badawczego.  Funkcjonuje pod nadzorem Ministra Edukacji Narodowej.

Budowa krajowego systemu kwalifikacji Krajowy system kwalifikacji (KSK) to ogół działań państwa związanych z potwierdzaniem efektów uczenia się dla potrzeb rynku pracy, społeczeństwa obywatelskiego oraz indywidualnego rozwoju uczących się, oparty na krajowej ramie kwalifikacji. Obejmuje on w szczególności nadawanie i uznawanie kwalifikacji, a także zapewnianie jakości kwalifikacji. Budowa KSK służyć ma stworzeniu możliwości szerszego uwzględniania i formalnego dokumentowania nowych kompetencji nabywanych w bardzo różny sposób w ciągu całego życia.

Polska Rama Kwalifikacji (PRK) Opis wzajemnych relacji między kwalifikacjami, integrujący różne krajowe podsystemy kwalifikacji, służący większej przejrzystości, dostępności i jakości kwalifikacji, stworzony dla potrzeb rynku pracy i społeczeństwa obywatelskiego. W szczególności, zawiera on opis hierarchii poziomów kwalifikacji – każda kwalifikacja jest umieszczona na jednym z tych poziomów. Każdemu z tych poziomów przyporządkowany jest odpowiadający mu poziom w Europejskiej Ramie Kwalifikacji.

Nowy sposób porządkowania kwalifikacji + nowe możliwości zdobywania kwalifikacji = Polska Rama Kwalifikacji

Polska Rama Kwalifikacji to możliwość zdobywania dyplomów, certyfikatów, świadectw bez względu na: formę kształcenia (w szkole, poza szkołą) czas kształcenia

Polska Rama Kwalifikacji to równość różnych ścieżek zdobywania kwalifikacji

edukacja formalna – szkoły, uczelnie, inne instytucje kształcące edukacja pozaformalna – szkolenia, staże, kursy uczenie się nieformalne – w pracy, życiu codziennym, z książek, internetu, od znajomych

Efekty uczenia się - definicje W Polskiej Ramie Kwalifikacji efekty uczenia się, podobnie jak w Europejskiej Ramie Kwalifikacji, podzielono na trzy następujące grupy: wiedza umiejętności kompetencje społeczne

Efekty uczenia się - definicje Wiedza - zbiór uzasadnionych sądów (opisów faktów, teorii oraz zasad postępowania) będących wynikiem poznawczej działalności człowieka. W kontekście Europejskiej Ramy Kwalifikacji wiedzę opisuje się jako teoretyczną lub faktograficzną.

Efekty uczenia się - definicje Umiejętności – zdolność do stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu wykonywania zadań i rozwiązywania problemów. W kontekście ERK umiejętności określa się jako umysłowe (kognitywne - obejmujące myślenie logiczne, intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne (związane ze sprawnością i korzystaniem z metod, materiałów, narzędzi i instrumentów).

Efekty uczenia się - definicje Kompetencje społeczne – udowodniona (w pracy, nauce oraz w rozwoju osobistym) zdolność stosowania posiadanej wiedzy i umiejętności z uwzględnieniem zinternalizowanego (uwewnętrznionego) systemu wartości. Dla potrzeb ERK te kompetencje określa się bazując na kategoriach odpowiedzialności i autonomii.

Kompetencje społeczne relacje interpersonalne (umiejętność współżycia z innymi ludźmi), umiejętność planowania, umiejętności organizacyjne i umiejętność rozwiązywania problemów, u. podejmowania decyzji, elastyczność, wytrwałość, inicjatywa, odporność na stres, emocjonalna stabilizacja, poczucie humoru, u. oceny zadań/celu, zdolność do adaptacji w różnych warunkach

Efekty uczenia się cd. Efekty uczenia się na każdym z kolejnych poziomów kwalifikacji różnią się od efektów wymaganych na poziomach poprzednich (niższych). Różnice te są istotne i dotyczą ilości oraz głębi wiedzy, stopnia złożoności/skomplikowania wymaganych umiejętności oraz poziomu samodzielności i zdolności do podjęcia odpowiedzialności za pracę/działanie/naukę swoją i/lub innych.

PRK – Schemat ogólny tabeli głównej Grupa deskrypt Poziom Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne 1 Zestaw deskryptorów dla poziomu 1 2 Zestaw deskryptorów dla poziomu 2 … 8 27

Poziomy w Polskiej Ramie Kwalifikacji 1 2 3 4 5 6 7 8 ERK Stopień meta 1 2 3 4 5 6 7 8 PRK uniwersalne Deskryptory generyczne I stopień gen. PRK Deskryptory generyczne II stopień gen. Właściwe dla edukacji ogólnej Właściwe dla szkolnictwa wyższego Właściwe dla edukacji zawodowej 28

Deskryptory właściwe dla edukacji zawodowej Określone na szczeblu centralnym (ustawa/rozporządzenie) Deskryptory właściwe dla edukacji zawodowej Określone na szczeblu sektorów PRK Deskryptory generyczne właściwe dla edukacji zawodowej II stopień gen. 1 2 3 4 5 6 7 8 Sektorowe ramy kwalifikacji PRK Deskryptory generyczne właściwe dla edukacji zawodowej III stopień gen. Standardy wymagań dla danej kwalifikacji Podstawa programowa (G/NG) Programy szkoleń (e.pozaform)

Polska Rama Kwalifikacji – stan prac Opracowany projekt ekspercki PRK Prace nad raportem referencyjnym Prace badawcze na temat kwalifikacji, rynku edukacyjnego i kształcenia przez całe życie Debata społeczna nad kształtem ram i systemu zdobywania i potwierdzania kwalifikacji Tworzenie instytucji ds. krajowego systemu kwalifikacji 30

Badania w ramach projektu KRK Zaplanowane w projekcie badania służyć mają uzyskaniu wiedzy na temat aktualnej sytuacji w obszarach: Edukacji formalnej (w tym edukacji ogólnej, zawodowej, szkolnictwa wyższego) Edukacji pozaformalnej Nieformalnego uczenia się Walidacji efektów uczenia się Zapewniania jakości kwalifikacji Wiedza zdobyta na tej podstawie będzie służyć budowaniu krajowego systemu kwalifikacji

Badania w ramach projektu KRK Szeroki zakres tematów badawczych Zarządzanie kompetencjami pracowników przez pracodawców Przegląd i analiza SWOT podstaw programowych i funkcjonowania edukacji ogólnej, zawodowej oraz szkolnictwa wyższego Analiza funkcjonujących procedur potwierdzania kompetencji uzyskanych w drodze uczenia się w ramach edukacji pozaformalnej i uczenia się nieformalnego Walidacja w szkolnictwie wyższym Zapewnianie jakości kwalifikacji i procesu nadawania kwalifikacji, Stosowanie podejścia opartego na efektach uczenia się Stosowanie i budowanie systemów akumulacji i przenoszenia zaliczonych osiągnięć Wspieranie mobilności uczniów, studentów i pracowników na krajowym i europejskim rynku pracy Rozwijanie sektorowych ram kwalifikacji

Obszary debaty OBSZARY DEBATY Model PRK oferujący najwięcej możliwości osiągania poziomu kwalifikacji przez uczących się: poziomy kwalifikacji wraz z wymaganiami dotyczącymi wiedzy, umiejętności oraz kompetencji indywidualnych i społecznych Obszar 2 Proces osiągania kwalifikacji oparty na efektach uczenia się – ramy kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie Obszar 3 System potwierdzania efektów uczenia się oraz mechanizmy zapewniające jakość kwalifikacji dla wiarygodności edukacji i kwalifikacji w kraju i w Europie

Przebieg debaty Każda z grup odbyła 5 sesji W trakcie sesji omawiano i prezentowano: założenia modelu PRK i planowane elementy systemu kwalifikacji doświadczenia praktyczne uczestników debaty

Uczestnicy debaty Ponad 200 osób, w tym przedstawiciele: administracji publicznej organizacji pracowników i pracodawców instytucji rynku pracy, w tym agencji zatrudnienia instytucji oferujących pomoc oraz wsparcie edukacyjne i szkoleniowe osobom poszukującym pracy nauczycieli, wykładowców, trenerów

Wyniki debaty Dyskusja nad złożonością modelu PRK (deskryptory uniwersalne oraz deskryptory właściwe dla edukacji ogólnej, zawodowej oraz szkolnictwa wyższego) Wartościowe korekty zapisów deskryptorów w modelu Polskiej Ramy Kwalifikacji

Wyniki debaty c.d. Omówienie kluczowych elementów istotnych dla PRK, w tym: terminologii sposobu opisu spójności PRK wszystkich dróg uczenia się: w ramach edukacji formalnej, pozaformalnej oraz uczenia się nieformalnego podstawowych barier związanych z uczeniem się przez całe życie oraz możliwej roli PRK w ich obniżaniu modelu walidowania kompetencji zapewniania jakości kwalifikacji

Wyniki debaty c.d. Wypracowanie metody budowania projektu PRK w Polsce z udziałem interesariuszy Znaczący wkład uczestników w dopasowanie propozycji do potrzeb i rozwiązań już istniejących Wypracowanie wspólnego języka komunikowania się

Polska Rama Kwalifikacji – nośnik zmiany Gdzie jest uczeń? 39

Nowe podejście – najważniejsze są efekty uczenia się

PRK – nośnik zmiany Usamodzielnianie ludzi (w tym w zakresie rozwoju i dokształcania się) – jedyna skuteczna odpowiedź na ciągłe zmiany w świecie, szczególnie na rynku pracy.

PRK szansą i wyzwaniem dla szkolnictwa zawodowego 42

Doradztwo dla ludzi młodych wchodzących na rynek pracy Przygotowanie młodych ludzi do odniesienia sukcesu w życiu zawodowym wyzwaniem dla Europy Źródło: Cedefop, Saloniki,1 .03.2011 Szansa 43

Przykłady dobrych praktyk w innych krajach Właściwe doradztwo zawodowe dla młodzieży gwarancją sukcesu na drodze do niezależności i dorosłości: Kluczowe decyzje: Wybór właściwej ścieżki uczenia się Znalezienie i utrzymanie zatrudnienia Reagowanie na szybkie zmiany w świecie, które wpływają na ich życie osobiste i zawodowe  44

Dobre praktyki w innych krajach Projekty z Danii i Słowenii, efekty: Zapobieganie wykluczeniu społecznemu młodzieży Powrót młodzieży do edukacji Skuteczne wejście na rynek pracy Źródło: Cedefop Newsletter no. 10 – March 2011 http://www.cedefop.europa.eu/en/newsletter/17938.htm 45

PRK w kontekście europejskim Europejska Rama Kwalifikacji (wersja językowa polska) http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/eqf/lea flet_pl.pdf Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego http://www.cedefop.europa.eu/EN/ Linki do krajowych ram w Europie: http://www.kwalifikacje.org.pl/web-links/59-ramy- kwalifikacji-w-ue

Dziękuję za uwagę: Beata Balińska b.balinska@ibe.edu.pl krkbiuro@ibe.edu.pl www.kwalifikacje.org.pl