Opracowały: Wirginia Krzemińska Edyta Krajewska-Cyrwus DZIECI ZDOLNE Opracowały: Wirginia Krzemińska Edyta Krajewska-Cyrwus

Od najmłodszych lat możemy obserwować między dziećmi wyraźne różnice indywidualne. Dotyczą one szybkości, poprawności myślenia, bogactwa pomysłów, ich oryginalności, tempa i łatwości wykonywania różnorodnych działań. Różnice te określa się zdolnościami. Bardzo często w praktyce dorośli określają je mianem uzdolnień czy talentu. Psychologia mówi o: zdolnościach ogólnych (określanych jako inteligencja), zdolnościach kierunkowych (zdolności specjalne lub uzdolnienia, np. językowe, artystyczne, muzyczne), zdolności twórcze (jako umiejętność znajdywania oryginalnych rozwiązań problemów).

Zarówno zdolności ogólne jak i specjalne w zależności od tego, jaki pułap osiągnęły powyżej przeciętnej, określane są jako wysokie lub wybitne. Ta „wybitność” nie zależnie od charakteru zdolności występuje rzadko: w całej naszej populacji dzieci – około 2,5 – 3 % dzieci wybitnych. Wobec najwyższego poziomu zdolności, pojawiającego się rzadko , używa się pojęcia geniusz.

Symptomy zdolności dzieci w wieku przedszkolnym: łatwość zapamiętywania i uczenia się rzeczy nowych, natychmiastowe rozumienie poleceń i zadań, zadawanie dużej ilości pytań, zainteresowanie światem, bystrość umysłu, wykonywanie zdań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas, wymyślanie nowych zadań, zdarzeń realnych i abstrakcyjnych, ciekawe i oryginalne pomysły, bogata wyobraźnia, wyrażanie myśli i emocji w różnej formie (werbalnej, plastycznej, muzycznej i innej).

Symptomy zdolności dzieci w wieku szkolnym: wysoka sprawność językowa, umiejętność wnioskowania, szybkie tempo procesów myślowych, bardzo dobra pamięć, zainteresowanie prowadzeniem obserwacji, wysoka zdolność koncentracji uwagi, oryginalność zadawanych pytań i sugestii, zainteresowania czytelnicze, umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów, w ocenie szkolnej – oceny celujące z przedmiotów oraz wzorowe zachowanie.

W życiu szkolnym nie wszystkie dzieci zdolne osiągają wysokie oceny czy zdobywają pierwsze miejsca w olimpiadach. Czemu tak się dzieje? Przyczyny mogą być różnorodne. Podstawowe źródła wypływają z doświadczeń wczesnego dzieciństwa i związane są m.in. z wczesną identyfikacją zdolności, ich postrzeganiem przez rodziców oraz z tzw. filozofią wychowania dziecka.

Rodzice są ekspertami w sprawach swoich dzieci Rodzice są ekspertami w sprawach swoich dzieci. To oni obserwują dzieci w różnych sytuacjach. Nie zawsze jednak wiedzą, jak stymulować rozwój i wykorzystać go w optymalnym stopniu. Czasami nieświadomie tłumią i niszczą zdolności swoich dzieci. Różne są oczekiwania rodziców wobec przejawów zdolności dzieci. Niektórzy doceniają grzeczność i posłuszeństwo w każdej sytuacji, dążą do uległości swoich dzieci.

O nadpobudliwości dzieci zdolnych Dzieci zdolne ciągle są grupą niedocenioną przez osoby dorosłe. Powszechnie funkcjonuje pogląd, że dzieci zdolne samodzielnie poradzą sobie w każdej sytuacji. Nic bardziej mylnego. Dzieci zdolne z uwagi na swoją indywidualność, inność oraz złożoność problemów emocjonalnych, społecznych i szkolnych wymagają szczególnej opieki. Po pierwsze chodzi o nadpobudliwość intelektualną dzieci zdolnych. One doskonale zapamiętują kto, kiedy, jakie i czy wyczerpujące otrzymują odpowiedzi na swoje pytania. Wielu dorosłych wprowadzają w zakłopotanie.

Po drugie dzieci zdolne są nadpobudliwe wyobrażeniowo Po drugie dzieci zdolne są nadpobudliwe wyobrażeniowo. Tworząc swój wewnętrzny świat posługują się niezrozumiałym dla otoczenia magicznym językiem, minami i gestami. Jest to rozwojowa cecha dzieci zdolnych, lecz otoczenie odbiera je jako patologiczne. Po trzecie dzieci zdolne są dziećmi nadpobudliwymi emocjonalnie. Dzieci zdolne mają więcej niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych, np. uwagi otoczenia. Dodatkowo rozbieżność między poziomem rozwoju intelektualnego a emocjonalnego jest zdecydowanie większa niż u innych dzieci.

Po czwarte dzieci zdolne są nadpobudliwe ruchowo Po czwarte dzieci zdolne są nadpobudliwe ruchowo. Więcej się kręcą w ławce, nie znoszą obcisłych ubrań. Dzieci zdolne częściej niż inne dzieci są alergikami, są uczuleniowcami. Są wrażliwe na różnego rodzaju bodźce zmysłowe. Po piąte dzieci zdolne są nadpobudliwe psychomotorycznie. Chodzi o ich kłopoty ze skupianiem uwagi i utrzymaniem koncentracji uwagi. W praktyce szkolnej są to zachowania niezgodne z wymaganiami. Wszystkie cechy nadpobudliwości dzieci zdolnych są prawidłowościami i należy o nich pamiętać w domu i w szkole.

Rodzicu pamiętaj: najważniejszym etapem, w którym można wpływać na wszechstronny rozwój dziecka, jest okres w jego życiu od urodzenia do 10 roku życia, najkorzystniejszy jest wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka, w im większym stopniu działania stymulujące zdolności dziecka angażują energię i umysł dziecka, tym intensywniej rozwijają się zdolności dziecka, niektóre zdolności nie ujawniają się i nie rozwijają bez pomocy zewnętrznej i wparcia osób dorosłych, dzieci myślące twórczo nabierają nawyków samodzielnej, twórczej aktywności, ważny jest stosunek osób najbliższych do uczenia się przez dziecko nowej wiedzy (chodzi o postawę zachwytu, szacunku dla kompetencji społecznych i intelektualnych dziecka), niesprzyjające warunki zewnętrzne mogą zahamować rozwój zdolności.

Literatura: Filipiak E. (2012), Rozwijanie zdolności uczenia się. Sopot, Wydawnictwo GWP. Partyka M. (2000), Dzieci zdolne. Warszawa, CMPP-P MEN. De Bono E. (1994), Naucz swoje dziecko myśleć. Warszawa, Wydawnictwo „Prima”. Levis D. (1988), Jak wychować dziecko zdolne? Warszawa, PZWL. Braun M., Mach M. (2012), Jak pracować ze zdolnymi? Warszawa, Ośrodek Rozwoju i Edukacji. Red. Limont W., Cieślikowska J., Jastrzębska D. 92012), Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Warszawa, Ośrodek Rozwoju i Edukacji.