Krystyna Panek-Gondek Ministerstwo Środowiska Goniąc Europę – Bezpieczeństwo energetyczne Polski w kontekście rozwoju OZE Czy sprostamy wyzwaniom? Możliwości Polski w zakresie Redukcji CO2 w 2020 r. Krystyna Panek-Gondek Ministerstwo Środowiska Warszawa, 8 października 2008 r.

Wybrane skutki ocieplenia klimatu: Kurczenie się zasięgu lodowców, podnoszenie się poziomu mórz i zalanie niżej położonych lądów (np. delty Gangesu, Brahmaputry, Nilu, wysp Tuvalu w archipelagu Mikronezji na Pacyfiku, wysp Papui Nowej Gwinei, Malediwów na Oceanie Indyjskim, a także rozprzestrzenianie stref suszy w Afryce, a w konsekwencji ograniczenie przestrzeni życiowej i obszarów upraw rolnych, Zagrożenie przemysłu wydobywczego położonego w rejonach wiecznej zmarzliny na Syberii, Wyginięcie w ciągu 50 lat jednej trzeciej gatunków roślin i zwierząt, które utracą swoje siedliska (Arktyka, Antarktyda, Alpy) Rozprzestrzenianie chorób tropikalnych (malaria, cholera), szkodników roślin i pasożytów zwierząt, Wzrost częstotliwości występowania zjawisk ekstremalnych katastrofalne susze, długotrwałe upały, pożary, huragany, powodzie etc. Te zjawiska powodują na świecie śmierć 160 000 osób rocznie Na ociepleniu skorzystają kraje Płn Europy gdzie wydłuży się okres wegetacji,

Konsekwencje dla Polski Wg przeprowadzonych studiów wzrost poziomu Bałtyku o 1 m może spowodować w Polsce zagrożenie dla 2.400 km2 oraz 244.000 osób. Całkowite straty z tym związane są szacowane na 30 mld USD nie uwzględniając dodatkowych strat związanych z podwoziami tj. 18 mld USD. Przeciwdziałanie tym zagrożeniom wymagać będzie wydatkowania 6 mld USD. (szacunki z 1995 roku). Wg European Severe Weather Database w Polsce w 1991 r. zdarzyło się tylko jedno tornado, w 1996 r. - siedem, w 2001 r. - osiem, a w 2006 r. już aż 52. Zaburzenia w rolnictwie np. znaczna utrata plonowania ziemniaków.

Konieczne działania globalne Ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 2oC w porównaniu z okresem przedprzemysłowym; Utrzymanie stężenia CO2e w atmosferze 450-650 ppm (obecnie ok. 400 ppm, a do 2100 r. ale bez podejmowania działań wzrost do 935 ppm wraz ze wzrostem temperatury więcej niż o 3o C)

Niezbędne nakłady a koszty zaniechania Raport Stern’a Koszt działań tj. 1% światowego PKB Koszty nie podejmowania działań: 5-20% światowego PKB

Polityka klimatyczna Biorąc pod uwagę: wyczerpywanie surowców naturalnych wpływ CO2 na zmiany klimatyczne zasadnym jest: zmiana stylu konsumpcji, rozwój czystych technologii, redukowanie potrzeb w zakresie, zapotrzebowania na energię, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, ocieplanie domów, promocja publicznego transportu i samochodów z silnikami hybrydowymi, itp.

Cele dla Polski Uzyskanie 7,5% udziału energii, pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w bilansie energii pierwotnej w 2010 roku. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, Polityka ekologiczna państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014 (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2006 r.), Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. Projekt Polityki Energetycznej Państwa do 2030 roku

Zobowiązania Polski Uzyskanie 6% redukcji dwutlenku węgla w latach 2008-2012, w stosunku do roku 1988 - Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu wraz z Protokołem z Kioto. Uzyskanie 7,5% udziału energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych w krajowym zużyciu brutto energii elektrycznej do końca 2010 roku - Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 roku w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Uzyskanie 5,75 % udziału biopaliw w rynku paliw płynnych do końca 2010 roku - Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 roku w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw i innych paliw odnawialnych.

Dotychczas uzyskane efekty Emisja gazów cieplarnianych spadła o 32 % w stosunku do roku 1988 (rok bazowy dla Polski) Udział OZE w 2005 r wyniósł 6,5% w bilansie energii pierwotnej i 8,5% w finalnej Udział biopaliw w paliwach transportowych w 2006 r wyniósł 0,92%

Poland, NAP presentation Source: Central Statistical Office 10 WG3, 19 October 2004 10

Pakiet klimatyczno-energetyczny Nowe cele unijne 3 x 20% redukcja o 20% emisji gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu emisji z 1990 r., udział energii odnawialnej w bilansie finalnej energii osiągnie 20%, zmniejszenie o 20% zużycia energii w stosunku do prognoz na 2020 r w wyniku zwiększenia efektywności energetycznej, udział biopaliw w ogólnej konsumpcji paliw transportowych wyniesie co najmniej 10%.

Pakiet klimatyczno-energetyczny Wniosek dotyczący Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej Dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych – COM(2008)16, Wniosek dotyczący Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie starań podejmowanych przez państwa członkowskie zmierzających do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dot. redukcji emisji gazów cieplarnianych – COM(2008)17, Wniosek dotyczący Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniającej dyrektywy Rady 85/337/EWG, 96/61/WE, dyrektywy 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 – COM(2008)18. Wniosek dotyczący Dyrektywy Parlamentu i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych – COM(2008)19.

Zobowiązania dla Polski wynikające z Pakietu energetyczno-klimatycznego Rewizja EU ETS: Wprowadzenie jednej dla całej Europy limitu emisji i centralnego systemu alokacji zamiast narodowych KPRU Stopniowe zastępowania darmowych alokacji aukcjami od 20% w 2013 -100% w 2020 r. Sektor energetyki 100% aukcji w 2013 r Limit emisyjny dla sektora non ETS 114% emisji z 2005 r 15% energii z OZE w energii finalnej Wdrożenie instalacji CCS dla nowych elektrowni o mocy powyżej 330 MW

Potencjalne możliwości Sprawność elektrowni wynosi 36,5%, w Polsce a 46,5% w UE-15 Polska 2,67 razy mniej efektywna w użytkowaniu energii niż UE -15 (444 do 166 toe/MEuro PKB) Sprawność źródeł ciepła i systemów ciepłowniczych w Polsce znacznie niższa niż w UE-15 - zaledwie 20% sieci ciepłowniczych ma rury preizolowane Izolacyjność termiczna mieszkań wynosi 150÷350 kWh/m2/rok, a w UE15 40÷90 kWh/m2/rok (techniczne możliwości sięgają 15 kWh/m2/rok) Słabo wykorzystywane możliwości rozwoju transportu kolejowego i publicznego - nadmierna promocja transportu samochodowego

Specyficzne polskie uwarunkowania Ponad 90 proc. energii w Polsce jest produkowane z węgla. O znacznie większej emisyjności CO2 niż z inne paliwa, Przestarzałe technologie charakteryzujące się relatywnie niską sprawnością i większą emisyjnością CO2. Polski system energetyczny posiada obecnie bardzo małe nadwyżki mocy, które przy braku inwestycji mogą doprowadzić do niedoborów mocy w najbliższych latach. Sektora energetyczny dysponuje zbyt niskim, w stosunku do skali potrzebnych inwestycji, potencjałem ekonomicznym. Słabo rozwinięta sieć przesyłowa nie jest dostosowana do współpracy z energetyką wiatrową, Ograniczony zakres badań nad możliwościami wykorzystania CCS.

Skutki wdrażania pakietu dla Polski koszty bezpośrednie dla sektora energetycznego wyniosą ok. 2 mld zł w 2015 r. i będą rosły do poziomu 8 mld zł w 2020 r. i 15 mld zł w 2030 r. ceny energii oferowane przez producentów wzrosną o 60 proc. w stosunku do scenariusza bazowego (bez polityki klimatycznej); wielkość produkcji sektorów energochłonnych będzie niższa o 8-24 proc. niż w scenariuszu bazowym; w przypadku gospodarstw domowych skutki obejmą wolniejszy wzrost dochodów rozporządzalnych (o ok. 11 proc.) oraz zwiększenie do ok. 16 proc. udziału wydatków na energię w łącznej strukturze wydatków; koszty pośrednie dla całej gospodarki spowodują obniżenie poziomu PKB o 154 mld zł w 2020 r. i 503 mld zł w 2030 r. (odpowiednio 8 i 15 proc. w stosunku do scenariusza bazowego) oraz spowolnienie średniorocznej dynamiki wzrostu gospodarczego w okresie 2010-2030 o 0,5 pkt. proc.

Mix paliwowy w %

In terms of PPP, Polish power prices are among the highest in the EU Koszty energii finalnej dla gospodarstw domowych w UE w odniesieniu do siły nabywczej wg Prof. K. Żmijewskiego . Final electricity prices for households in PPP on 1 January 2007 (EUR/MWh) In terms of PPP, Polish power prices are among the highest in the EU 11 mar 2008 18

Wzrost cen energii Obowiązek zakupu uprawnień do emisji CO2 na aukcji Inwestycje w odnawialne źródła energii Inwestycje w modernizacje sektora wytwarzania energii 19

Koszty produkcji energii

Ceny uprawnień do emisji Publication CO2 price per tone European Commission 39 EUR w 2020 FORTIS Bank 30-70 EUR in 2020 50 EUR – the most probable Deutsche Bank 40 EUR in 2008; 67 EUR in 2020 price above 100 EUR possible PointCarbon 43-70 EUR in the years 2013-2020 55 EUR – the most probable Prof. Żmijewski price above 100 EUR possible in case of allowance shortages 21

Energy cost changes in comparison with baseline scenario CO2 price 39 EUR 35 EUR 30 EUR Iron & Steel 18.2% 16.0% 12.5% Non-ferrous metal 3.9% 3.7% 3.5% Chemical 6.3% 5.8% 4.9% Non-metallic minerals of which: 9.2% 7.9% 6.0% cement 8.9% 7.6% 5.7% ceramics 8.8% glass 7.8% 6.1% Paper and Pulp 14.0% 13.1% 10.5% Source: ‘Annex to the Impact Assessment’, European Commission, 2008. 22

Wpływ pakietu na gospodarstwa domowe 2005 2010 2020 2030 EU ETS bez transferu dochodów z aukcji Czynsz, woda, elektryczność, ciepło 19.6 21.6 24.2 23.3 energia 11.0 13.2 16.2 w tym prąd 3.7 5.2 7.5 7.1 EU ETS z transferem dochodów z aukcji 22.2 21.4 14.1 14.4 6.6 6.2 Structure of households expenses in Poland Source: ‘Raport 2030’, EnergSys, 2008. 23

Przeznaczenie dochodów z aukcji Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych Rozwój energii z OZE Wychwytywanie i poziemne składowanie CO2 – CCS, Działania zapobiegające wylesianiu, Wsparcie dla krajów rozwijających się Pomoc dla gospodarstw domowych o niższych dochodach poprzez racjonalizacje zużycia energii i poprawę izolacyjności domów, Pokrycie kosztów zarządzania systemem wspólnotowym

Główne problemy negocjacyjne w ETS Wzrost cen energii (stopniowy aukcjoning ew. benchmarki +aukcjoning). Wzrost cen uprawnień (System prowadzenia aukcji kontrola fluktuacji cen uprawnień i zabezpieczenie przed spekulacjami), Wyciek emisji CO2 poza UE (kryteria identyfikacji i środki/sposoby przeciwdziałania), Uznanie dotychczasowych osiągnięć (80+10+10) Elastyczność w rozliczaniu kredytów ETS non ETS, Kryterium wyłączenia MŚP (równoważne środki kontroli), Przeznaczenie dochodów z aukcji

Główne problemy negocjacyjne w OZE 10% cel udziału OZE w transporcie obarczony klauzulą rewizyjną z 2014 r, Wyłączenie sektora lotniczego w mianowniku celu 20%, Nieobligatoryjny charakter indykatywnej trajektorii dochodzenia do celu, Obniżenie poziomu klauzuli dużych projektów dla mocy nie mniejszej od 5000 MW i przesuniecie cezury czasowejna 2018 i 2024 Wspólne projekty MS i krajów trzecich, Klauzula rewizyjna 2014 także dla celu 20% bez dopuszczenia nowych mechanizmów współpracy pomiędzy MŚ

Główne problemy negocjacyjne CCS nieobligatoryjność stosowania CCS do 2020 oraz realizacja w pierwszej kolejności projektów demonstracyjnych dla zbadania aspektów technologicznych, ekonomicznych i bezpieczeństwa dla ludzi środowiska; odejściu od obowiązku opiniowania przez Komisję projektów pozwoleń; ustanowienie wytycznych dla składu strumienia dwutlenku węgla poddawanego podziemnemu składowaniu; wypracowanie mechanizmów finansowego wsparcia dla uruchomienia obiektów demonstracyjnych technologii CCS (finansowanie z budżetu UE w ramach wspólnego przedsięwzięcia unijnego).

Kierunki działań Redukcja emisji CO2 Zmiana energy mix Zwiększenie udziału OZE Poprawa efektywności wykorzystania energii Wdrożenie niskoemisyjnych technologii w tym CCS W realizacji powyższych celów należy zachować: Ograniczenie kosztów społecznych do akceptowalnego poziomu Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Zachowanie konkurencyjności na światowym rynku Zapewnienie optymalnego poziomu rozwoju Współpraca ze społeczeństwem ( edukacja i budzenie świadomości)

Dziękuję za uwagę krystyna.panek-gondek@mos.gov.pl