WARSZTATY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO, PUŁAWY 2010 Dochodowość i opłacalność produkcji w gospodarstwach ekologicznych specjalizujących się w uprawach polowych w latach 2005-2008 na podstawie danych Polskiego FADN IERiGŻ-PIB, Zakład Rachunkowości Rolnej mgr inż. Grażyna Nachtman grazyna.nachtman@fadn.pl WARSZTATY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO, PUŁAWY 2010

Plan wystąpienia: Zagadnienia metodyczne: - pojęcia kosztów, wartości produkcji i dochodów, - dobór próby Polskiego FADN, a obecność gospodarstw ekologicznych, - zasady klasyfikacji gospodarstw. Wyniki ekonomiczne grupy certyfikowanych gospodarstw rolnych, specjalizujących się w uprawach polowych. Wnioski. Przychody gospodarstw są w cenach bieżących bez dopłat POLSKI FADN

Koszty ogółem obejmują trzy główne grupy: Koszty zużycia pośredniego bezpośrednie koszty produkcji (m.in. koszt nawozów z zakupu lub nieodpłatnych przekazań, nasion, środków ochrony roślin, herbicydów, koszt przygotowania produktu do sprzedaży) koszty ogólnogospodarcze (m.in. koszt paliwa, energii wynajmu maszyn, remonty bieżące, ubezpieczenia budynków), Amortyzację, Koszty czynników zewnętrznych odsetki od zobowiązań, opłata pracy najemnej, czynsz za ziemię dzierżawną. Koszty ogółem nie obejmują kosztów własnych czynników wytwórczych (ziemi, pracy, kapitału) POLSKI FADN

Wartość produkcji netto (bez dopłat) - dotyczy roku obrachunkowego liczona jest bez podatku VAT, w cenach bieżących.

Kategorie dochodowe = wartość produkcji - zużycie pośrednie Wartość dodana brutto = wartość produkcji - zużycie pośrednie Na tym poziomie następuje skorygowanie otrzymanej wartości nadwyżki o podatki i dopłaty związane z działalnością operacyjną gospodarstwa (odjęcie kwoty podatków i dodanie kwoty dopłat Wartość dodana netto = wartość dodana brutto - koszty amortyzacji naliczane w  gospodarstwie rolnym Wartość dodana netto jest rynkową opłatą za zaangażowane czynniki produkcji (ziemia, praca, kapitał) niezależnie od formy własności Zrealizowanie wartości dodanej netto oznacza pokrycie kosztów zużycia pośredniego oraz naliczonej raty amortyzacji od własnych środków trwałych gospodarstwa. Jest źródłem opłaty za używane czynniki produkcji (ziemię, pracę, kapitał), niezależnie od formy ich własności. POLSKI FADN

Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego Kategorie dochodowe Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego = wartość dodana netto - koszty czynników zewnętrznych Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego jest gratyfikacją za własne czynniki wytwórcze: pracę rodziny rolnika, ziemię oraz kapitał a także za zarządzanie. Nakłady pracy według metodyki FADN stanowią całkowity nakład pracy w  ramach działalności operacyjnej gospodarstwa rolnego i są wyrażone w jednostkach przeliczeniowych pracy, czyli w osobach pełnozatrudnionych (AWU). 1 AWU stanowi 2200 godzin pracy na rok. W ramach nakładów pracy ogółem wyszczególnia się: - nakłady pracy własnej (FWU) osób nieopłaconych, głównie członków rodziny, - nakłady pracy najemnej (AWU), czyli nakłady pracy osób ołaconych gotówką lub w naturze. POLSKI FADN

Gospodarstwa ekologiczne w próbie Polskiego FADN Typy produkcji: Uprawy polowe - 25 , Mieszane - 28, Krowy mleczne - 6 , Zwierzęta żywione systemem wypasowym -11 Rozmieszczenie 72 certyfikowanych gospodarstw ekologicznych, prowadzących nieprzerwanie rachunkowość FADN w latach 2005-2008, w tym 25 specjalizujących się w uprawach polowych. POLSKI FADN

Wielkość ekonomiczna analizowanych gospodarstw ekologicznych specjalizujących się w uprawach polowych Ekwiwalenty 8 ESU w jednostkach fizycznych w regionie FADN Mazowsze i Podlasie Wielkość ekonomiczna na poziomie 8 ESU = 38 400 zł oznacza w praktyce gospodarstwo monokulturowe POLSKI FADN

Zasoby gospodarstw ekologicznych w latach 2005-2008 (typ „Uprawy polowe”)

Wartość produkcji i dynamika zmian w latach 2005-2008 Pogłowie zwierząt ? 2005 2006 2007 2008 Zwierzęta ogółem LU 5,3 6,3 4,3 4,8 Krowy mleczne LU 1,33 1,10 0,93 1,02 Pozostałe bydło LU 1,02 1,54 1,41 1,30 Owce i kozy LU 0,62 0,98 0,43 0,39 Trzoda chlewna LU 1,87 1,89 0,93 1,37 Drób LU 0,10 0,08 0,05 0,26 Plon pszenicy dt/ha 25,0 21,3 18,8 22,7 Plon kukurydzy dt/ha 48,4 57,1 58,8 51,4 Obsada zwierząt LU/ha 0,68 0,92 1,32 1,08 Wydajność mleczna krów kg/krowę 3 048 2 895 2 385 2 533 POLSKI FADN

Produktywność czynników produkcji

Koszt wytworzenia 1 zł produkcji Udział koszt nawozów w kosztach bezpośrednich w g. konwencjonalnych – 16,6% g. ekologicznych 2,3% Koszty bez kosztów własnych czynników wytwórczych Produkcja bez doplat POLSKI FADN

Koszty produkcji w latach 2005-2008 Struktura kosztów produkcji w % Koszty ogółem 100,00 100,0 100,0 100,0 z tego: Zużycie pośrednie 53,1 55,6 53,4 52,4 z tego: Koszty bezpośrednie 26,3 26,1 25,1 26,0 Koszty ogólnogos[darcze 26,7 29,5 28,3 26,4 Amortyzacja 28,5 22,6 21,6 20,6 Koszty czynników zewnętrznych 18,4 21,8 25,0 27,0 z tego: Wynagrodzenia 15,7 18,5 21,3 23,8 Czynsze 1,4 1,7 2,1 2,1 Odsetki 1,4 1,6 1,6 1,2 POLSKI FADN

Relacje dopłat do działalności operacyjnej do wartości produkcji POLSKI FADN

Znaczenie dopłat w dochodzie z rodzinnego gospodarstwa rolnego

Dochody z rodzinnego gospodarstwa rolnego i rentowność

Dynamika zmian wybranych parametrów w latach 2005-2008 w gospodarstwach z uprawami polowymi

WNIOSKI: Certyfikowane gospodarstwa ekologiczne specjalizujące się w uprawach polowych i prowadzące nieprzerwanie rachunkowość FADN w latach 2005-2008 użytkowały średnio 19-21 ha UR, w tym warzywa polowe i uprawy sadownicze stanowiły około 14-18% tej powierzchni. Warzywa i owoce wytworzyły łącznie około 52-68% wartości produkcji ogółem. Koszty produkcji ogółem na 1 ha UR wzrosły w 4-leciu o około 25%, wartość produkcji na 1 ha o 41%, a dochód na 1 ha o 67%. W każdym roku prowadzenia rachunkowości rolnicy uzyskiwali nadwyżkę wartości produkcji nad kosztami produkcji (bez kosztów własnych czynników wytwórczych), powiększonymi o podatki.

Następował systematyczny wzrost dochodowości na gospodarstwo, na osobę nieopłaconą w rodzinie rolnika i na 1 ha UR; głównym czynnikiem tego wzrostu był coroczny wzrost wartości produkcji owoców i warzyw oraz dopłaty do działalności operacyjnej, które tworzyły około 54,0-73,7% wartości dochodu. Rosnąca dochodowość analizowanych gospodarstw ekologicznych, ze znacznym udziałem upraw warzywnych i sadowniczych, rokuje nadzieję na przyszły ich rozwój. Od roku 2006 gospodarstwa wypracowywały zysk od 4 000 zł w 2006 r. do około 17 000 zł w 2008 roku, co łącznie z naliczoną kwotą amortyzacji umożliwiało rozwój potencjału gospodarstwa (reprodukcję rozszerzoną).

Dziękuję za uwagę

Dochód w gospodarstwach z mieszaną produkcją roślinną i zwierzęcą (lata 2005-2008)

Rola dopłat w dochodzie gospodarstw z mieszaną produkcją roślinną i zwierzęcą (lata 2005-2008)

Gospodarstwa ekologiczne na tle dobranych gospodarstw konwencjonalnych w 2008 roku (podobna powierzchnia UR i TUZ)