Czytanie ze zrozumieniem Opracowała Maria Różańska Khihhio

Poprawne opanowanie umiejętności czytania jest bardzo ważnym czynnikiem rozwoju intelektualnego dziecka, ma istotne znaczenie dla postępów w jego dalszej nauce, a także jego ogólnego rozwoju.

Rozumienie tekstu jest funkcją techniki czytania uchwycenia sensu treści i struktury tekstu.

Czynniki określające rozumienie czytanego tekstu można podzielić na: 1. Psychologiczne - wewnętrzne, - zewnętrznie, 2. Pedagogiczne.

psychologiczne – wewnętrzne: - słuch fonetyczny, - percepcja wzrokowa, - zdolność intelektualna, - zasób pojęć, - koncentracja uwagi.

2. psychologiczne zewnętrzne: sytuacja, w której się czyta

3. pedagogiczne – tkwiące poza dzieckiem: styl tekstu, rodzaj tekstu, stopień trudności tekstu, bodźce stosowane przez nauczyciela.

Czynniki decydujące o szybkości czytania i rozumienia tekstu: Słuch fonetyczny , Percepcja wzrokowa, Koncentracja uwag, Umiejętność nauczyciela.

Słuch fonetyczny – jest jednym z najważniejszych czynników gwarantujących odpowiednią technikę czytania i pisania. Prawidłowy poziom słuchu fonetycznego pozwala dziecku dokonać analizy i syntezy dźwięków mowy według charakterystycznych cech fonemów danego języka.

Percepcja wzrokowa jest zdolnością do rozpoznawania i rozróżniania bodźców wzrokowych, także do ich interpretowania przez odwołanie się do poprzednich ćwiczeń.

Koncentracja uwagi umożliwia zrozumienie przeczytanego tekstu

Umiejętności nauczyciela w zadawaniu pytań naprowadzających i pobudzających myślenie rozwija zdolności krytycznego i twórczego czytania . Główny ciężar kształtowania u uczniów umiejętności szybkiego czytania ze zrozumieniem spoczywa na nauczycielu. Dlatego powinien on dysponować odpowiednimi zestawami ćwiczeń usprawniających tempo czytania i rozumienia tekstu.

Aby osiągnąć szybkie czytanie i rozumienie, należy przede wszystkim: wdrażać do śledzenia wzrokiem po wyznaczonym wzorze, czyli podnosić poziom gałek ocznych; eliminować regresję, czyli usuwać zbędne cofanie oczu do już przeczytanych fragmentów tekstu; zwiększać koncentrację uwagi w czasie czytania; podnieść poziom krytyczny i twórczy oceny tekstu; opanować cichego czytania ze zrozumieniem.

Pracę pedagogiczną nad doskonaleniem techniki czytania należy poprzedzić dokładnym ustaleniem przyczyn trudności. dysleksja, zaburzenia sfery słuchowej, wzrokowej , zaburzenia sfery ruchowej, opóźnienia w rozwoju, defekt organiczny, jak: wady wzroku, nie leczone wady wymowy, choroba wrzodowa, braki w słownictwie dziecka – dziecko nie rozumiejąc słów w tekście opuszcza je, brak zainteresowania czytaniem (niewłaściwa motywacja), niewłaściwy dobór materiału do czytania, niezgodny z zainteresowaniem dziecka, trudności w rozumieniu tekstu, wynikające z niewłaściwej metody nauczania.

do uatrakcyjnienia tego procesu. Proces czytania należy uczynić przystępnym dla dziecka, dostosowanym do jego możliwości intelektualnych. Należy dążyć do uatrakcyjnienia tego procesu.

Ćwiczenia kształcące i doskonalące czytanie. 1. Ćwiczenia wdrażające do czytania ze zrozumieniem. 2. Ćwiczenia podnoszące szybkość i poprawność czytania głośnego i cichego. 3. Ćwiczenia doskonalące umiejętność cichego czytania.

Ćwiczenia wdrażające do czytania ze zrozumieniem: Czytanie ukierunkowane, gdzie uczeń w tekście szuka odpowiedzi na zadane pytania. Aby uczeń dobrze zrozumiał tekst powinien : - znać różne szczegóły i ich powiązania, - odróżniać części główne ,podstawowe od części mniej istotnych. dalej

Działania pomocnicze takie jak: a ) dostrzeganie tytułu i podtytułów tekstu, b ) wiązanie tekstu z ilustracją, c ) zwracanie uwagi na wyróżniającą się czcionkę, d ) nadawanie tytułów fragmentom tekstu, e ) wskazywanie osób głównych, miejsca i czasu akcji. dalej

- Ustalenie myśli przewodniej - Ustalenie myśli przewodniej. Tę umiejętność należy wyrabiać na lekcji używając podręcznika lub innych tekstów - Wykonywanie rysunków do krótkiego opowiadania. Uczeń przedstawia tekst za pomocą rysunku. Ćwiczenia te wprowadzają moment odprężenia i wzmacniają motywację i uwagę dziecka.

2. Ćwiczenia podnoszące szybkość i poprawność czytania głośnego i cichego Należy prowadzić ćwiczenia wdrażające do rozszerzenia pola czytania a następnie do obejmowania na raz określonych całości. a ) rozsypani obrazkowo – wyrazowe, b ) rozsypani wyrazowe, c ) łączenie wyrazów wg pewnych kategorii, np. owoce- warzywa, d ) dobieranie wyrazów do obrazków, e ) układanie z podanych wyrazów zdań do obrazków, f ) dobieranie wyrazów rymujących się. dalej

Aby zapobiec głoskowaniu, sylabizowaniu, przekręcaniu wyrazów, należy przed przystąpieniem do czytania zwrócić uwagę na te wyrazy, wyrażenia i zwroty, które mogą sprawiać trudności. Czytanie wyrazów i wyrażeń rzadko spotykanych, o złożonej budowie graficznej, trudnej artykulacji powinno odbywać się przed czytaniem całego tekstu

3. Ćwiczenia doskonalące umiejętność cichego czytania. Ponieważ tempo cichego czytania jest szybsze od głośnego, a stopień rozumienia tekstów czytanych cicho jest pełniejszy, stąd konieczność rozwijania i doskonalenia tej formy w klasach początkowych. Ćwiczenia w doskonaleniu umiejętności cichego czytania w klasach I- III powinny obejmować: klasa I, klasa II, klasa III

Klasa I wyszukiwanie wyrazów, liter i zdań w tekście, wyszukiwanie w tekście imion dzieci, nazw zwierząt, zabawek, sprzętów itp., układanie zdań z rozsypanych wyrazów, wykonywanie polecenia napisanego na tablicy, pisanie odpowiedzi, dobieranie obrazków do treści zdań oraz zdań do obrazków.

Klasa II wyszukiwanie urywków odnoszących się do osób działających i miejsca akcji, wyszukiwanie w tekście urywków, które można zilustrować obrazkami, wyszukiwanie urywków odtwarzających wydarzenia , wyszukiwanie fragmentów do określonego przez nauczyciela tematu.

Klasa III zdawanie sprawy z treści czytanki po jednorazowym cichym przeczytaniu, wyszukiwanie urywków najpiękniejszych, najciekawszych i najważniejszych, wyszukiwanie w znanych tekstach podobnych postaci i podobnych zdarzeń, wyszukiwanie urywków mających formę opowiadań, opisów, dialogów, wyszukiwanie fragmentów odnoszących się do postaci głównych i drugoplanowych

Techniką cichego czytania ze zrozumieniem Wnioski Rozumienie czytanego tekstu, rozwijać należy u dziecka już we wczesnym procesie nauki. Nauczyciele klas niższych powinni dobrze orientować się, jaką sprawność czytania osiągnęli poszczególni uczniowie i przydzielać im odpowiednie zadania - Dodatkowe teksty trudniejsze dla tych, którzy osiągnęli normy właściwe dla swojego wieku oraz teksty krótkie i łatwe dla słabo zaawansowanych w czytaniu. - Usuwanie braków w zakresie techniki czytania i rozumienia tekstów należy rozpocząć od ustalenia przyczyn ich powstania w każdym indywidualnym przypadku. Techniką cichego czytania ze zrozumieniem - powinna zajmować więcej miejsca w procesie nauczania, - Konieczne jest prowadzenie badań (większość prac badawczych dotyczy głośnego czytania i jego techniki).

Literatura. Andersen L. G. „ Ciche czytanie w świetle badań psychologicznych i Pedagogicznych.” Warszawa 1932, Dottrens R.i inni „ Wychowanie i kształcenie.” Warszawa 1970, Konopnicki J.” Powodzenia i niepowodzenia szkolne” Warszawa 1966, Kreutz M. „Rozumienie tekstu” Warszawa 1968, Wróbel T. „ Współczesne tendencje w nauczaniu początkowym” Warszawa 1975. Rysz A Artykuł „Poprawność głośnego i cichego czytania, na rozumienie tekstu”.