Efekt ekologiczny w projektach z zakresu gospodarki wodno-ściekowej UNIA EUROPEJSKA Efekt ekologiczny w projektach z zakresu gospodarki wodno-ściekowej Ewa Kamieńska Beata Koszewska NFOŚiGW Departament Ochrony Wód Kraków , dnia 5 - 6 grudnia 2011 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 1

Zakres prezentacji Efekt ekologiczny we Wniosku o dofinansowanie, Efekt ekologiczny we Wniosku o płatność, Efekt ekologiczny w Umowie o dofinansowanie, Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie, Efekt ekologiczny a dofinansowanie ze środków NFOŚiGW.

Efekt ekologiczny - POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Szczegółowy opis priorytetów - Załącznik nr 5: „Katalog wskaźników obowiązkowych” Wskaźniki Produktu [km, szt.]; Wskaźniki Rezultatu [osoby, szt.];

Tabela wskaźników

Efekt ekologiczny we Wniosku cz.1 Instrukcja do wypełniania wniosku: B.4.2.b Opisać i określić ilościowo, w odniesieniu do wykonywanych prac, podstawowe wskaźniki produktu, które zostaną wykorzystane: Komentarz: W punkcie B.4.2.b. Wniosku należy obowiązkowo wpisać (jako minimum) właściwe wskaźniki produktu określone dla danej osi priorytetowej w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, oznaczone w „Katalogu wskaźników obowiązkowych”. W przypadku, gdy wspomniane powyżej wskaźniki produktu zawarte w „Katalogu wskaźników obowiązkowych” nie wyczerpują podstawowych wskaźników produktu właściwych dla tego projektu bądź brak takich w ogóle, należy uzupełnić o dodatkowe podstawowe wskaźniki produktu. Należy pamiętać, aby w punkcie B.4.2.b. umieścić wszystkie główne (podstawowe) wskaźniki produktu właściwe dla tego projektu (nie należy umieszczać wskaźników szczegółowych).

Efekt ekologiczny we Wniosku cz.2 Instrukcja do wypełniania wniosku: B.5.2 Cele społeczno-gospodarcze: Komentarz: Opis ten powinien składać się z dwóch części: cele jakościowe (niemierzalne) oraz wynikające z nich cele ilościowe (mierzalne). Celami powinny być logicznie połączone z projektem zmienne socjo–ekonomiczne, np. wzrost liczby obsługiwanej ludności, wzrost poziomu skanalizowania aglomeracji, poprawa jakości, redukcja zanieczyszczeń, etc.). Istotne jest utrzymanie pełnej spójności danych we wniosku oraz załącznikach, np. liczbę mieszkańców należy podawać w jednolity sposób albo w aglomeracji, albo w gminie, albo w mieście. Należy zwrócić uwagę, aby informacje podane w punkcie B.5.2. były spójne z informacjami podanymi w punkcie B.4.2.c. oraz w punkcie E.2.

Efekt ekologiczny we Wniosku o płatność Pkt.15 Wskaźniki realizacji projektu Wskaźniki produktu zawarte wcześniej w umowie/decyzji o dofinansowanie z podziałem na zadania/kontrakty i ogółem – wykazywane w każdym wniosku o płatność Wskaźniki rezultatu zawarte wcześniej w umowie/decyzji o dofinansowanie wykazane wyłącznie we wniosku o płatność końcową

Efekt ekologiczny w Umowie cz.1/7 Definicje (§ 2 umowy): zakończeniu realizacji Projektu – należy przez to rozumieć ostatni dzień okresu kwalifikowania wydatków, o którym mowa w § 7 ust. 2. zakończeniu inwestycji - należy przez to rozumieć termin wydania prawomocnej decyzji zezwalającej na użytkowanie. W przypadku kiedy pozwolenie na użytkowanie nie jest wymagane, należy przez to rozumieć termin odbioru końcowego i przekazania do eksploatacji lub termin wydania innych równoważnych dokumentów potwierdzających termin odbioru końcowego i przekazania do eksploatacji;

Efekt ekologiczny w Umowie cz.2/7 Obowiązki Beneficjenta (§ 11 umowy): Beneficjent jest zobowiązany przekazać do Instytucji Wdrażającej, wraz z wnioskiem o płatność końcową, wszelkie dokumenty potwierdzające wykonanie rzeczowe Projektu rozumiane jako realizacja Harmonogramu Projektu, zgodnie z zasadami określonymi w Wytycznych w zakresie sprawozdawczości POIiŚ wydanymi przez Ministra Rozwoju Regionalnego.

Efekt ekologiczny w Umowie cz.3/7 Obowiązki Beneficjenta (§ 11 umowy): W przypadku obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie, Beneficjent zobowiązany jest do przedstawienia Instytucji Wdrażającej kopii pozwolenia na użytkowanie wydanego do dnia ………….……... poświadczonej za zgodność z oryginałem w terminie 30 dni od zakończenia inwestycji, tj. do dnia …………….…… W przypadku, gdy do użytkowania obiektu budowlanego można przystąpić po zawiadomieniu właściwego organu o zakończeniu budowy, Beneficjent zobowiązany jest do przedstawienia Instytucji Wdrażającej: kopii zawiadomienia właściwego organu o zakończeniu budowy, oświadczenia Beneficjenta o braku zgłoszenia przez organ sprzeciwu w drodze decyzji w terminie 30 dni od zakończenia inwestycji, tj. do dnia ………….……...

Efekt ekologiczny w Umowie cz.4/7 Obowiązki Beneficjenta (§ 11 umowy): W celu potwierdzenia efektu ekologicznego, rozumianego jako: Wzrost liczby użytkowników korzystających z podłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej o …………. osób, Wzrost liczby użytkowników korzystających z podłączenia do sieci wodociągowej o ………….. osób, Spełnienie przez oczyszczone ścieki wymagań Dyrektywy 91/271/EWG,

Efekt ekologiczny w Umowie cz.5/7 Obowiązki Beneficjenta (§ 11 umowy): Beneficjent zobowiązany jest przedstawić Instytucji Wdrażającej w terminie do dnia ……..……. następujące dokumenty wg stanu na 1 rok po zakończeniu realizacji projektu tj. na dzień …………. .: dla wzrostu liczby użytkowników korzystających z podłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej – oświadczenie beneficjenta na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. nr 14, poz. 85), wykazu od operatora umów na odbiór ścieków lub spisu z natury liczby nowo podłączonych użytkowników do systemu kanalizacji wybudowanego w ramach projektu,

Efekt ekologiczny w Umowie cz.6/7 Obowiązki Beneficjenta (§ 11 umowy): dla wzrostu liczby użytkowników korzystających z podłączenia do sieci wodociągowej – oświadczenie beneficjenta na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. nr. 14, poz. 85), wykazu umów na dostawę wody lub spisu z natury liczby nowo podłączonych użytkowników do systemu sieci wodociągowej wybudowanego w ramach projektu, dla spełnienia przez oczyszczone ścieki wymagań Dyrektywy 91/271/EWG – potwierdzenie wystawione przez WIOŚ lub akredytowane laboratorium.

Efekt ekologiczny w Umowie cz.7/7 Sankcje wobec Beneficjenta (§ 11 umowy): W przypadku nie przedstawienia dokumentów, o których mowa w ust. 4 lub jeżeli na podstawie przedstawionych dokumentów nie można ustalić osiągnięcia zakładanego efektu ekologicznego wysokość dofinansowania ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do osiągniętego efektu ekologicznego, określonego zgodnie z ust. 4. W sytuacji, w której nie został osiągnięty zakładany efekt ekologiczny, beneficjent jest zobowiązany do zwrotu całości lub części przekazanego dotychczas dofinansowania.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.1/16 Traktat Akcesyjny zakłada pełne wdrożenie Dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991r. (z późn. zm.) do 31.12.2015 r., z okresami przejściowymi w latach 2005, 2010 i 2013 (raportowanie do KE). Brak realizacji postanowień dyrektywy w określonych terminach może skutkować złożeniem skargi przez Komisję Europejską do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), a następnie nałożeniem na państwo członkowskie kar finansowych.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.2/16 Zapisy Dyrektywy 91/271/EWG dnia 21 maja 1991r. (z późn. zm.) dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych interpretuje opracowany przez służby Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska Komisji Europejskiej i oparty na ustaleniach ekspertów państw członkowskich dokument oraz orzecznictwie ETS pn. „Terminy i definicje Dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG” (patrz strona internetowa: http://www.kzgw.gov.pl/pl/Krajowy-program-oczyszczania-sciekow-komunalnych.html w zakładce Materiały informacyjne).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.3/16 Podstawowe polskie uregulowania prawne w odniesieniu do ścieków komunalnych: Prawo wodne – ustawa z dnia 18 lipca 2001r. (Dz. U. z 2005r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.), Ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006r. Nr 137, poz. 984, z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010r. w sprawie wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. z 2006r. Nr 137, poz. 922, z późn. zm.).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.4/16 Wymogi Dyrektywy 91/271/EWG w stosunku do jakości ścieków oczyszczonych w aglomeracjach powyżej 2.000 RLM Art.4 Na podstawie dokumentu „Terminy i definicje Dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG”: oczyszczalnie obsługujące aglomeracje powinny być przystosowane do redukcji całego wytwarzanego na terenie aglomeracji ładunku zanieczyszczeń, o wymaganiach dotyczących stopnia oczyszczania decyduje wielkość aglomeracji (a nie przepustowość oczyszczalni).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.5/16 Nazwa wskaźnika Stężenie Minimalny procent redukcji Dyrektywa (Art.4) Rozporządzenie Dyrektywa (Art.4) BZT5 25 mg/l O2 15 mg/l O2 1) 25 mg/l O2 2) 40 mg/l O2 3) 70-90 % 90 % 1) 70-90 % 2) brak 3) ChZT 125 mg/l O2 125 mg/l O2 1) 2) 150 mg/l O2 3) 75 % 75 % 1) 2) Zawiesina ogólna 35 mg/l 35 mg/l 1) 2) 50 mg/l 3) 90 % 90 % 1) 2) 1) powyżej 15.000 RLM 2) 2.000 - 14.999 RLM 3) poniżej 2.000 RLM

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.6/16 Nazwa wskaźnika RLM Stężenie Minimalny procent redukcji Dyrektywa Rozporządzenie Azot ogólny poniżej 2.000 Art. 7 30 mg/l 1) brak 2.000 - 9.999 15 mg/l 1) 10.000 - 14.999 15 mg/l 70-80 % 35 % 2) 15.000 - 99.999 80 % 100.000 i powyżej 10 mg/l 85 % Fosfor ogólny 5 mg/l 1) 2 mg/l 1) 2 mg/l 40 % 2) 1 mg/l 90 % 1) Ścieki wprowadzane do jezior i ich dopływów oraz bezpośrednio do sztucznych zbiorników wodnych usytuowanych na wodach płynących. 2) Ścieki inne niż w odnośniku 1).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.7/16 Inne istotne wymogi Dyrektywy 91/271/EWG (wg dokumentu „Terminy i definicje Dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG”): Art.3 Cały ładunek ścieków z aglomeracji powyżej 2.000 RLM powinien być zbierany przez system kanalizacyjny i doprowadzony do oczyszczenia (możliwość zastosowania innych systemów oczyszczania ścieków zapewniających ten sam stopień ochrony środowiska – tylko uzasadnione przypadki) tj. co do zasady 100% skanalizowania (w odniesieniu do RLM), Systemy kanalizacyjne muszą być projektowane, budowane i utrzymywane zgodnie z najlepszą wiedzą techniczną (m.in. zapobieganie przeciekom, ograniczenie przelewów burzowych).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.8/16 Zgodnie z Art. 43 ust.1 Prawa wodnego aglomeracje o RLM powyżej 2.000 powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych, zakończone oczyszczalniami ścieków zgodnie z ustaleniami Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). KPOŚK ma być podstawowym instrumentem wdrażania postanowień Dyrektywy 91/271/EWG. Obecnie w toku jest czwarta aktualizacja KPOŚK, która ma być oparta o aglomeracje zweryfikowane w zakresie granic i wielkości RLM (patrz strona internetowa: http://www.kzgw.gov.pl/pl/Krajowy-program-oczyszczania-sciekow-komunalnych.html).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.9/16 Prawo wodne i Dyrektywa 91/271/EWG definiują aglomerację jako obszar, na którym zaludnienie i/lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobów wyznaczania obszarów i granic aglomeracji precyzuje: realizacja sieci kanalizacyjnej na obszarze aglomeracji z doprowadzeniem do oczyszczalni ścieków powinna być uzasadniona finansowo i technicznie, granica aglomeracji powinna przebiegać wzdłuż zewnętrznych granic działek budowlanych skanalizowanych lub przewidzianych do skanalizowania, aglomeracje wyznacza sejmik województwa na podstawie zweryfikowanych propozycji gmin.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.10/16 Wybór systemu odpowiedniego dla danej miejscowości powinien być poprzedzony analizą obejmującą kwestie techniczne, technologiczne, ekologiczne i ekonomiczne. Rozważone powinny zostać zarówno kwestie związane z budową, jak i wieloletnią eksploatacją systemu.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.11/16 Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobów wyznaczania obszaru i granic aglomeracji wskaźnik długości sieci obliczany, jako stosunek przewidywanej do obsługi przez budowany system kanalizacji zbiorczej liczby mieszkańców aglomeracji i niezbędnej do realizacji długości sieci kanalizacyjnej (łącznie z kolektorami i przewodami tłocznymi doprowadzającymi ścieki do oczyszczalni) nie może być mniejszy od 120 mieszkańców na 1 km sieci, wyjątki - cztery przypadki, w których wskaźnik może być obniżony do 90 mieszkańców na 1 km sieci.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.12/16 Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobów wyznaczania obszaru i granic aglomeracji Wskaźnik może być zmniejszony do 90 M na 1 km, gdy sieć kanalizacyjna będzie zlokalizowana na terenie: o przynajmniej jednoprocentowym średnim spadku w kierunku istniejącej lub przewidywanej do wybudowania oczyszczalni ścieków, stref ochronnych ujęć wody do picia (tereny ochrony bezpośredniej i pośredniej), obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, obszarów objętych przynajmniej jedną formą ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty (lista o której mowa w art. 27 ust.1 tej ustawy).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.13/16 Metodyka wyznaczania aglomeracji na potrzeby czwartej aktualizacji KPOŚK (patrz strona internetowa KZGW): Definicja aglomeracji i podstawowe założenia: Obszar o wystarczającej koncentracji zaludnienia i działalności gospodarczej (min. 90 - 120 M/km w zależności od rodzaju terenu) - nie utożsamiać z granicami administracyjnymi, Cały ładunek ścieków z aglomeracji zbierany przez system kanalizacyjny i doprowadzany do oczyszczenia, OŚ przystosowane do usuwania 100% ładunku zanieczyszczeń z aglomeracji, Ścieki oczyszczone w odpowiednim stopniu, Możliwość zastosowania innych systemów oczyszczania ścieków, jeśli ten sam poziom ochrony.

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.14/16 Metodyka wyznaczania aglomeracji na potrzeby czwartej aktualizacji KPOŚK - cd: Wielkość aglomeracji (RLM): stali mieszkańcy (1M = 1RLM), liczba zarejestrowanych miejsc noclegowych (1M = 1RLM), ścieki przemysłowe, odprowadzane do systemu zbierania lub OŚ (ładunek w RLM).

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.15/16 Wprowadzając zmiany granic i wielkości aglomeracji zgodnie z wymogami prawa polskiego i metodyką określoną na potrzeby czwartej aktualizacji KPOŚK, należy mieć na uwadze wymogi Dyrektywy 91/271/EWG oraz systemu POIiŚ. Szczególne zapisy § 4 Umowy o dofinansowanie w ramach POIiŚ „4. Zmiana warunków realizacji Projektu, która powodowałaby niezgodność Projektu z wnioskiem o dofinansowanie, wymaga zgody Instytucji Wdrażającej. 5. Zmiana warunków realizacji Projektu, która powodowałaby niezgodność z Opisem Projektu, wymaga zgody Instytucji Wdrażającej i IP oraz aneksowania Umowy.”

Dyrektywa 91/271/EWG a prawo polskie cz.16/16 Szczególne zapisy § 4 Umowy o dofinansowanie w ramach POIiŚ – cd „10. Nie jest dopuszczalna zmiana Umowy w zakresie warunków realizacji Projektu, w rezultacie której Projekt przestałby spełniać kryteria wyboru projektów, według których był oceniany(…). 11. Nie jest dopuszczalna zmiana Umowy w zakresie warunków realizacji Projektu, której rezultatem byłoby nieprzyznanie Projektowi dofinansowania w czasie, gdy projekt podlegał ocenie w ramach procedury wyboru projektów.”

Efekt ekologiczny a dofinansowanie NFOŚiGW cz.1/5 Program priorytetowy NFOŚiGW mający na celu umożliwienie osiągnięcia wymaganego w POIiŚ efektu ekologicznego: „Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego”

Efekt ekologiczny a dofinansowanie NFOŚiGW cz.2/5 Program w zakresie Przydomowych Biologicznych Oczyszczalni Ścieków jest skierowany dla obszarów, w których budowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych jest ekonomicznie i technicznie nie uzasadniona – tereny nie będące aglomeracjami. Program w zakresie podłączeń ma zachęcić mieszkańców do przyłączenia swoich budynków do sieci kanalizacyjnej i jest dopełnieniem do zrealizowanych lub obecnie realizowanych inwestycji związanych z gospodarką ściekową na terenie całego kraju przez gminy lub przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne.

Efekt ekologiczny a dofinansowanie NFOŚiGW cz.3/5 Beneficjenci - jednostki samorządu terytorialnego i ich związki lub podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Wsparciem finansowym objęte jest zagospodarowanie ścieków bytowo-gospodarczych powstających w gospodarstwach domowych (w tym również zarządzanych przez wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe), w gospodarstwach agroturystycznych oraz w obiektach użyteczności publicznej. Pomocą nie są objęte niezabudowane działki oraz budynki, które nie są użytkowane. Odpowiedzialność za wybór odbiorców pomocy (właścicieli wskazanych posesji do posadowienia PBOŚ lub wykonania podłączenia do kanalizacji sanitarnej) ponosi Beneficjent Programu.

Efekt ekologiczny a dofinansowanie NFOŚiGW cz.4/5 Finansowane będzie wykonanie PBOŚ o przepustowości do 50 RLM, oczyszczających ścieki bytowo-gospodarcze z min. 50 gospodarstw domowych i/lub min. 50 szt. podłączeń budynków do kanalizacji sanitarnej w systemie kanalizacji grawitacyjnej, ciśnieniowej, podciśnieniowej. W zakresie budowy podłączeń do sieci kanalizacyjnej Program obejmuje obszary, na których istnieje możliwość podłączenia się do istniejącego lub będącego w trakcie realizacji zbiorczego systemu kanalizacyjnego. Środki NFOŚiGW mogą być przeznaczone na pokrycie kosztów kwalifikowanych poniesionych od dnia 01.01.2011 roku. Przedstawione rozliczenia muszą się opierać o umowy na usługi i roboty budowlane zawarte na podstawie zamówień publicznych

Efekt ekologiczny a dofinansowanie NFOŚiGW cz.5/5 Podłączenia Efekt rzeczowy – bezusterkowy odbiór techniczny robót budowalno - montażowych z wykonaniem inwentaryzacji geodezyjnej. Efekt ekologiczny - podpisana umowa z operatorem systemu kanalizacyjnego na odbiór ścieków.

Dziękujemy za uwagę Ewa Kamieńska Z-ca Dyrektora w Departamencie Ochrony Wód e-mail: e.kamieńska@nfosigw.gov.pl Beata Koszewska Doradca w Departamencie Ochrony Wód e-mail: b.koszewska@nfosigw.gov.pl