NADZÓR SANITARNY NAD MATERIAŁAMI KONTAKTUJĄCYMI SIĘ Z WODĄ PRZEZNACZONĄ DO SPOŻYCIA - ocena wpływu na jakość wody i bezpieczeństwo dla zdrowia w Polsce dr Janusz Świątczak Kierownik Zakładu Higieny Komunalnej Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny Transition Facility PL 06/IB/EN/01 Warszawa, dn. 19 września 2008 r.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia - Państwowy Zakład Higieny w połowie lat 70-tych XX w. stwierdził potrzebę jednolitej i prowadzonej w sposób usystematyzowany oceny ich wpływu na jakość wody. Ocena ta została uznana za niezbędną z uwagi na: możliwy negatywny wpływ materiałów i wyrobów na jakość wody, konieczność spełnienia zaostrzających się wymagań, dotyczących jakości wody, określonych w przepisach prawnych.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia W Państwowym Zakładzie Higieny od połowy lat 70 tych XX w. prowadzono ocenę higieniczną materiałów budowlanych ogólnego zastosowania. (powodem tego były przypadki stosowania materiałów, zanieczyszczających powietrze wewnątrz pomieszczeń substancjami toksycznymi i powodującymi uciążliwości zapachowe. Ich usunięcie w tysiącach mieszkań wymagało przeprowadzenia bardzo kosztownych prac remontowych). Wśród materiałów i wyrobów zgłaszanych do oceny higienicznej były takie, których przewidywane zastosowanie obejmowało instalacje do uzdatniania, gromadzenia i przesyłania wody przeznaczonej do spożycia. Wymagały one oceny higienicznej opartej na innych kryteriach.

Wykonywana przez PZH ocena higieniczna materiałów i wyrobów kontaktujących się z wodą przeznaczoną do spożycia: wprowadzona w 1984 r., zanim formalnie zobowiązywały do tego regulacje prawne – państwowi terenowi inspektorzy sanitarni wymagali przedstawienia ocen higienicznych materiałów i wyrobów podczas procedury wydawania zgody na włączenie do eksploatacji nowych lub modernizowanych urządzeń do zbiorowego zaopatrywania w wodę, inwestorzy zastrzegali przedłożenie oceny higienicznej materiałów i wyrobów na etapie przetargu Instytut Techniki Budowlanej uzależniał wydanie aprobaty technicznej wyrobu stosowanego w kontakcie z wodą przeznaczoną do spożycia od przedłożenia jego oceny higienicznej

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – atestacja higieniczna w zarysie historycznym 1980 r. opracowanie w PZH dokumentu metodycznego „Metodyka badania wyrobów z tworzyw sztucznych, mających bezpośredni kontakt z wodą do picia”. 1984 r. rozpoczęcie badania materiałów i wyrobów pod względem sanitarnym i wydawanie świadectw potwierdzających, że dany materiał lub wyrób nie wpływa negatywnie na jakość kontaktującej się z nim wody. 1984 r.-1994 r. OCENA HIGIENICZNA – wydawany przez PZH dokument bez określonego terminu ważności, jedynie z adnotacją o automatycznym unieważnieniu w razie zmiany receptury lub technologii produkcji. od 1995 r. ATEST HIGIENICZNY – zastąpił ocenę higieniczną. Wystawiany przez PZH dokument, którego termin ważności upływał początkowo po 10 latach, a od 2000 r. – po 5 latach.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – schemat obecny analiza składu/ zestawienia materiałowego testy migracji (PZH, WSSE, inne) wniosek producenta lub dystrybutora inne certyfikaty sanitarne + + + ATESTACJA HIGIENICZNA (NIZP- PZH) Ocena Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego – w odniesieniu do określonego obiektu (WNIOSEK INWESTORA – DOKUMENTACJA PROJEKTOWA + ATEST HIGIENICZNY) + kontrolne badanie wody przed oddaniem obiektu do użytku OCENA NEGATYWNA – wyrób nie może być zastosowany REJESTR OCEN (PPIS) OCENA POZYTYWNA – wyrób zastosowany

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny jednostka upoważniona do inspirowania i koordynowania działań w zakresie przygotowywania bazy laboratoryjnej niezbędnej do oceny wpływu wyrobów z materiałów organicznych na jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. System EAS Realizacja postanowień dyrektywy UE 89/106/EEC dot. wyrobów budowlanych oraz dyrektywy 98/83/EC dot. jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Oznakowanie wyrobów dopuszczonych do stosowania zgodnie z systemem CE-EAS Główne cele: Zapewnienie, że materiały kontaktujące się z wodą nie będą pogarszały jakości wody do picia, a tym samym nie będą stanowiły zagrożenia zdrowia Ujednolicenia systemów dopuszczenia w krajach UE, a tym samym zniesienie bariery w handlu tymi wyrobami (zapewnienie równych warunków konkurencji)

Procedury systemu (EAS) Procedury dopuszczenia do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia: materiałów organicznych (np.tworzyw sztucznych) wyrobów metalowych wyrobów cementowych I etap badania Ocena wpływu materiału na własności organoleptyczne wody Ocena wpływu materiału na namnażanie się mikroorganizmów Ocena całkowitej ilości związków organicznych migrujących do wody przez oznaczanie OWO (ogólnego węgla organicznego) II etap badania Określenie związków „nieoczekiwanych metodą chromatografii gazowej i spektrofotometrii masowej Ocena cytotoksyczności związków, których obecność w wodzie do picia wynika ze składu materiału oraz związków „nieoczekiwanych” Ocena wpływu stosowania chloru do dezynfekcji na jakość wody kontaktującej się z wyrobem

Ocena podatności materiałów kontaktujących się z wodą na obrost mikrobiologiczny – procedura badawcza opracowana przez Zakład Higieny Komunalnej NIZP-PZH Ocena ilości wytworzonej biomasy (podatności materiału na tworzenie biofilmu) na podstawie pomiarów poziomu ATP/cm2 w teście dynamicznym z wykorzystaniem urządzenia przepływowego. Przewidywany termin wdrożenia – 01.01.2009 Urządzenie przepływowe

Badania wpływu materiałów na jakość wody Laboratorium ZHK NIZP-PZH HPLC ICP - MS GC – FID - ECD ICP - AES GC - MS Laboratoria WSSE HPIC

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia - legislacja Dyrektywa 98/83/WE, OJL 330.5.12.1998 Art. 10 Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 z późn. zm.), art. 12.1-3. i 13 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417), §18.1-6.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia - legislacja Dyrektywa 98/83/WE Art. 10 Państwa Członkowskie podejmą wszelkie działania konieczne dla zapewnienia, aby: żadne substancje czy materiały w nowych instalacjach, zastosowane przy uzdatnianiu i dystrybucji wody lub zanieczyszczenia towarzyszące takim substancjom i materiałom nie występowały w wodzie przeznaczonej do spożycia w stężeniach wyższych niż to konieczne z uwagi na cel ich zastosowania, oraz aby ani bezpośrednio, ani pośrednio nie zmniejszały ochrony zdrowia ludzi, uwzględnionej w niniejszej Dyrektywie. W dokumencie interpretacyjnym i wymaganiach technicznych, określonych w Art. 3 i 4 dyrektywy 89/106/EEC dn. 21 grudnia 1988 r. o zbliżeniu praw, przepisów i decyzji administracyjnych Państw Członkowskich, dotyczących produktów budowlanych, będą uwzględnione wymagania niniejszej dyrektywy.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – legislacja [cd.] Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 z późn. zm.: Art. 12.1 Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia sprawują organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na zasadach określonych w przepisach o PIS. Art. 12.2 Każdy materiał i wyrób używany do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinien posiadać pozytywną ocenę higieniczną państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Art. 12.3 Zastosowanie nowych technologii uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wymaga zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego Art. 13 pkt.6 Minister właściwy do spraw zdrowia (…) określi w drodze rozporządzenia sposób nadzoru nad materiałami i wyrobami, stosowanymi w procesach uzdatniania i dystrybucji wody

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – legislacja [cd.] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2002 r., Nr 203, poz. 1718). §8. 3. Każdy stosowany materiał, wyrób i preparat, w tym dezynfekcyjny, użyty w instalacjach i urządzeniach służących do uzdatniania i przesyłania wody powinien uzyskać zgodę właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, wydaną na podstawie atestu higienicznego PZH. (rozporządzenie utraciło ważność z chwilą wejścia w życie nowelizacji ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków z dnia 22 kwietnia 2005 r.)

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – legislacja [cd.] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r., w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417). § 18. 1. Zastosowanie materiału lub wyrobu używanego do uzdatniania i dystrybucji wody wymaga uzyskania oceny higienicznej właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (PPIS) lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego (PGIS). § 18. 2. Ocena, o której mowa w ust. 1, jest wydawana na podstawie dokumentacji projektowej. § 18. 3. Dokumentacja, o której mowa w ust. 2 zawiera: Nazwę i adres obiektu, gdzie zostanie zastosowany oceniany materiał lub wyrób, Rodzaje zastosowanych materiałów, preparatów, z aktualnymi atestami higienicznymi jednostki uprawnionej do wydawania takich atestów, Określenie miejsca i przeznaczenia zastosowania materiałów, wyrobów, preparatów, używanych w procesie uzdatniania i dystrybucji wody, W przypadku produktów biobójczych także dokument dopuszczający ten produkt do obrotu z określonym zakresem jego stosowania. § 18. 4. Ocena o której mowa w ust. 1, powinna być poparta wynikiem badania wody, przeprowadzonym przez właściwego PPIS lub PGIS (…).

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia – legislacja [cd.] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r., w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417). § 18. 4. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny prowadzi wykaz wydanych ocen o materiałach i i wyrobach stosowanych do uzdatniania i dystrybucji wody. § 18. 5. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny prowadzi wykaz parametrów, które wymagają monitorowania w wodzie dostarczanej odbiorcom usług z uwagi na materiały lub wyroby, zastosowane do uzdatniania i dystrybucji wody.

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia ATESTACJA HIGIENICZNA PRZEPROWADZANA W NIZP-PZH JEST JEDYNIE CZĘŚCIĄ SYSTEMU NADZORU SANITARNEGO NAD MATERIAŁAMI WI WYROBAMI, stosowanymi do uzdatniania i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, którego kluczową część stanowi kontrola ze strony terenowych organów PIS. ATESTACJA HIGIENICZNA MATERIAŁÓW I WYROBÓW KONTAKUJĄCYCH SIĘ Z WODĄ JEST OBLIGATORYJNA – brak atestu higienicznego uniemożliwia zastosowanie materiału lub wyrobu w systemach zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Wpływa to na wymagania dotyczące oceny wyrobu. NIZP-PZH akceptuje i wystawia atesty higieniczne na podstawie badań, wykonanych w innych jednostkach certyfikujących:

których wyniki badan i certyfikaty akceptuje NIZP-PZH Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia INSTYTUCJE PRZEPROWADZAJĄCE CERTIFIKACJĘ WYROBÓW KONTAKTUJĄCYCH SIĘ Z WODĄ PRZEZNACZONA DO SPOŻYCIA, których wyniki badan i certyfikaty akceptuje NIZP-PZH TZW/ DVGW (Niemcy), jeśli zakres badań obejmuje ocenę higieniczną Hygiene-Institut des Ruhrgebiets (Niemcy) Institut Fresenius (Niemcy) DWI Drinking Water Inspectorate (Wielka Brytania) WRC Water Research Centre (Wielka Brytania) WRAS Water Regulation Advisory Scheme (Wielka Brytania) CRECEP Centre de recherche d’expertise et de controle des eaux de Paris (Francja) Institut Pasteur (Francja)

których wyniki badan i certyfikaty akceptuje NIZP-PZH [cd] Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia INSTYTUCJE PRZEPROWADZAJĄCE CERTIFIKACJĘ WYROBÓW KONTAKTUJĄCYCH SIĘ Z WODĄ PRZEZNACZONA DO SPOŻYCIA, których wyniki badan i certyfikaty akceptuje NIZP-PZH [cd] KIWA (Holandia) NSF National Sanitation Foundation (USA) UL Underwriters Laboratories (USA) WQA Water Quality Association (USA)

Nadzór sanitarny nad materiałami i wyrobami kontaktującymi się z wodą przeznaczoną do spożycia

przewody wodociągowe (17,3%) zbiorniki na wodę (7,5%) Materiały i wyroby mające kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia, podlegające atestacji higienicznej w PZH (2005-2006 r.) przewody wodociągowe (17,3%) zbiorniki na wodę (7,5%) kształtki, złączki (11,4%) armatura: przepustnice, zawory, kołnierze, nawiertki, hydranty,opaski (17,9%) uszczelnienia (5,3%) powłoki ochronne (4,4%) zaprawy (4,4%) filtry do wody (6,1%) baterie (9,7%) złoża filtracyjne (4,4%) preparaty do oczyszczania i dezynfekcji wody (9,2%) inne (2,4%) inne baterie rury filtry do wody zaprawy kształtki i złączki powłoki uszczelnienia preparaty do oczyszczania wody zbiorniki i cysterny złoża filtracyjne armatura (412 wyrobów)

DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ