Wycena usług środowiskowych świadczonych przez rolnictwo Wycena usług środowiskowych świadczonych przez rolnictwo grudzień 2005, Warszawa Mieczysław Gruda Zakład Ogólnej Ekonomiki

Wycenę ekonomiczną wartości środowiska przyrodniczego stosujemy z wielu powodów. Najważniejsze z nich są: 1.Konieczność określenia wartości środowiska przyrodniczego w projektach inwestycyjnych, utrata wartości środowiska przyrodniczego jest dodatkowym, lecz często zaniedbywanym kosztem inwestycji. 2.Konieczność określenia korzyści płynących z inwestycji proekologicznych; dysponując pewną sumą pieniędzy, należy wybrać optymalny sposób ich wykorzystania, tak aby maksymalizować korzyści dla środowiska. 3.Szacowanie tzw. kosztów zewnętrznych działalności produkcyjnej i konsumpcyjnej; generowanie kosztów zewnętrznych może być podstawą do nakładania danin ekologicznych w różnorakiej formie: kar za przekroczenie dozwolonego poziomu emisji, opłat od emisji i zanieczyszczeń, odpłatnych uprawnień zbywalnych do emisji zanieczyszczeń czy wreszcie jako podatku od zużywanej energii, często określanego jako podatek węglowy. 4. Dążenie do zapewnienia tzw. zrównoważonego rozwoju, który zakłada konieczność przekazywania przyszłym pokoleniom zasobów naturalnych o nie zmniejszonej wartości. 5. Uwarunkowania prawne związane z obowiązkiem wyceny skutków oddziaływania planowanych inwestycji na środowisko. Powody wyceny ekonomicznej środowiska

Tab.1:Oddziaływanie środowiska: kwestia dóbr i użyteczne metody wyceny (1) Oddziaływanie środowiska na: Powiązanie dóbr ProdukcjaZdrowieWalory widokowe Istnienie (byt) 1. Zasoby naturalne Erozja gleby i żyznośćX Degradacja ziemiXXX PustynnienieXX Zasolenie (salinisation)X WylesienieXXX Strata siedliska (tereny podmokłe)XXX Fauna i floraXX Uszczuplenie ograniczonych zasobówX 2. Zanieczyszczenia Zanieczyszczenie powietrzaXXX Odpady (pozbycie się)XXX Niebezpieczne odpadyXXX Przeludnienie, hałasXXX 3. Woda i pochodne Woda gruntowa uszczuplenie, zanieczyszczenie, skażenie XXX Zanieczyszczenie wód powierzchniowych XXX Środowisko morskieXXX Zbyt intensywne połowyXX 4. Społeczne aspekty PrzesiedleniaXXX Zakłócenia środowiskaXX 5. Globalne Ocieplanie się światowego klimatu, warstwa ozonowa XXXX Biodywersyfikacja, ubytek gatunkówXXX Możliwość zastosowania metod wyceny Zmiany wydajności (PC) Koszt regulowane (AMC) Shadow projekt (SP) Koszty wymiany (RC) Ceny substytutów (POS) Kapitał ludzki (HC) lub koszty leczenia (CI) Koszty regulowane (AMC) Warunkowa wycena (CV) Koszt podróży (TC) Ceny hedoniczne (HP) Warunkowa wycena (CV)

Tab.1:Oddziaływanie środowiska: kwestia dóbr i użyteczne metody wyceny (2) Oddziaływanie środowiska na: Powiązanie dóbr ProdukcjaZdrowieWalory widokowe Istnienie (byt) 4. Społeczne aspekty PrzesiedleniaXXX Zakłócenia środowiskaXX 5. Globalne Ocieplanie się światowego klimatu, warstwa ozonowa XXXX Biodywersyfikacja, ubytek gatunkówXXX Możliwość zastosowania metod wyceny Zmiany wydajności (PC) Koszt regulowane (AMC) Shadow projekt (SP) Koszty wymiany (RC) Ceny substytutów (POS) Kapitał ludzki (HC) lub koszty leczenia (CI) Koszty regulowane (AMC) Warunkowa wycena (CV) Koszt podróży (TC) Ceny hedoniczne (HP) Warunkowa wycena (CV)

Rachunek ekonomiczny a usługi środowiskowe Kalkulacja rekompensat wynikająca z wdrażania programów rolno-środowiskowych wymaga dokładnej wyceny strat i dochodów związanych z prowadzeniem do gospodarstwa znacznych ograniczeń; Przewidywane rekompensaty powinny być tak skalkulowane, aby: (1) przewidywana utrata dochodu przez wprowadzenie ograniczeń gospodarowania wynikających z pakietów w porównaniu do działalności dotychczasowej bez ograniczeń; (2) przewidywana utrata dochodu poprzez rezygnacje z wprowadzenia intensywnych metod produkcji. Usługi rolno-środowiskowe, za które producentom należy zrekompensować utracone dochody. Rachunek wyceny kosztów dokonywany bywa kilkoma metodami: metodami tradycyjnymi, metodami planowania programu, metodami modelowymi (ekonometryczne lub matematyczne).

Usługi środowiskowe towarzyszące WPR Rolnictwo było pierwszym działem gospodarki objętym wspólną polityką we Wspólnocie Europejskiej. Oznacza to wprowadzenie wspólnych celów oraz jednakowych rozwiązań prawnych jak również zasad funkcjonowania rolnictwa Rozporządzenie Rady EWG 2078/92 z czerwca 1992 roku o metodach produkcji rolniczej zgodnie z wymogami ochrony środowiska i zachowania krajobrazu stało istotnym środkiem towarzyszącym WPR w zakresie ochrony środowiska w rolnictwie. Regulacja ta pozwoliła na: (1) na wprowadzanie w życie zasad ujętych w kodeksach dobrych praktyk rolniczych; (2) wspieranie i prawne usankcjonowanie rolnictwa ekologicznego; (3) stymulowanie dopłat z tytułu utraty dochodu wynikającego z zastosowania ekologicznych metod produkcji i działań zmierzających do zachowania krajobrazu wiejskiego; (4) stosowania dopłat z tytułu kosztów poniesionych na ochronę środowiska. Kalkulacja rekompensat wynikająca z wdrażania programów rolno-środowiskowych wymaga dokładnej wyceny strat i dochodów związanych z prowadzeniem do gospodarstwa znacznych ograniczeń;

Tab.2 Usługi środowiskowe świadczone przez rolnictwo (w ramach WPR) ProgramyDziałania / CeleDotychczasowe wsparcie finansowe 1 Liczba nowych beneficjentów lub powierzchnia objęta wsparciem (ha) Suma beneficjentów lub powierzchnia objęta wsparciem (ha) Rolno-środowiskowe RR (WE) 1257/99, RR (WE) 1250/99 Sposoby użytkowania gruntów rolnych zgodnie z ochroną i przywracaniem wartości środowiska przyrodniczego i struktury krajobrazu, zasobów naturalnych, gleby i różnorodności zasobów genetycznych; ekstensyfikacja działalności rolniczej i zachowa- nie gospodarki pastwiskowej; ochrona wszystkich walorów przyrodniczych utrzymanie krajobrazów. Około 4% budżetu rolnego UE, średnio 99 euro/ha, rozpiętość dopłat euro/ha, – 32,3 mln euro 2004 – 84 tys. ha 2005 – 192 tys. ha 2006 – 312 tys. ha 2007 – 324 tys. ha 2008 – 324 tys. ha – tys. ha 2. Subsydiowanie kompleksowe obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (LFA/ONW) Dyrektywa 75/268/EWG, RR (WE) 950/97 Idea zachowania rolnictwa na obszarach marginalnych jest wypadkową celów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, które sformułowane zostały w następujący sposób: zrównoważony wpływ niekorzystnych warunków naturalnych oraz ograniczeń wynikających z prawa ochrony środowiska UE; zwalczanie postępującego na dużą skalę wyludniania się obszarów wiejskich, prowadzącego do ich porzucenia i zaniedbania; ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego krajobrazów wsi. Około 56% UR w UE, stawka euro na 1 ha UR, – mld euro – 9 386, 427 tys. ha – 9 386, 427 tys. ha 3. Zalesianie gruntów po-rolniczych RR (WE) 1257/1999, rozdz.VIII, art Zrównoważone zarządzanie lasem i rozwój leśnictwa, utrzymanie i poprawa stanu zasobów leśnych, powiększanie obszarów leśnych – 111,8 mln.euro2004 – 4,5 tys. ha 2005 – 9,0 tys. ha 2006 – 9,0 tys. ha 2007 – 13,0 tys. ha 2008 – 13,0 tys. ha – 48,5 tys. ha 1) ceny stałe z 2004 r. Źródło: Plan rozwoju obszarów wiejskich na lata , Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, marzec 2004 r.

Dziękuję za uwagę