Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych Opracowała: Grażyna Lindner-Cegieła

1. Przedmiot i zadania metodyki nauczania przedmiotów zawodowych

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym. zawód - należy utożsamiać ze zbiorem zadań zawodowych, wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji, zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. zawód wyuczony - to zespół wiadomości i umiejętności nabytych w toku przygotowania zawodowego, warunkujących wykonywanie zawodu. Jeśli przygotowanie zawodowe odbywa się w systemie szkolnictwa zawodowego (w szkole zawodowej), to taki zawód nazywa się zawodem szkolnym. Zawód wyuczony potwierdzony jest świadectwem, dyplomem lub innym dokumentem. zawód wykonywany - definiuje się jako zespół czynności lub prac, których wykonywanie stanowi główne źródło utrzymania danej jednostki. Zawód wykonywany jest często utożsamiany z tzw. zawodem gospodarczym, czyli zawodem realnie występującym na rynku pracy.

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. kwalifikacje zawodowe - to układ: - umiejętności, - wiadomości, - cech osobowościowych, pozwalający rozwiązywać zadania na stanowiskach pracy wyszczególnionych w opisie zawodu lub kwalifikacje zawodowe - to potwierdzony zasób wiadomości i zakres umiejętności tak wyodrębniony, aby pozwalał na samodzielne wykonywanie konkretnego zestawu zadań zawodowych i umożliwiał podjęcie zatrudnienia. kwalifikacje w zawodzie - określane są dla potrzeb egzaminu – stanowią podzbiór (pewien wycinek) kwalifikacji zawodowych (uprawniających do wykonywania zawodu) i obejmują wiadomości i umiejętności sprawdzane na egzaminie, wynikające z przyjętych, głównych (typowych) zadań zawodowych. Cechy osobowościowe (kwalifikacje psychofizyczne) nie są przedmiotem egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. Wiadomości - to zestaw informacji niezbędnych do ukształtowania określonych umiejętności [4] Umiejętności - są rozumiane jako gotowość do świadomego działania, opartego na wiedzy oraz konkretnym ruchowym opanowaniu (wyćwiczeniu) określonych czynności z możliwością dostosowania ich do zmiennych warunków. Wyróżniamy: - umiejętności intelektualne (które polegają na określaniu różnic i podobieństw, tworzeniu pojęć, formułowaniu sądów na podstawie abstrahowania, dowodzeniu i sprawdzaniu) oraz - umiejętności motoryczne, stanowiące możliwość sprawnego i celowego wykonywania określonej czynności. Umiejętności zawodowe - to takie, które gwarantują skuteczne wykonywanie zawodu. Określają zdolność człowieka do wykonywania czynności zawodowych, prowadzących do uzyskania zaplanowanego wyniku(realizacji zadania zawodowego). Ich poziom opanowania stanowi o kwalifikacjach zawodowych człowieka

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. Czynności zawodowe - oznaczają każde działanie pracownika (we współpracy z wyposażeniem, materiałami, ludźmi, informacjami, ideami, danymi, wydarzeniami i warunkami), dające określony efekt użyteczny. Czynności, podobnie jak zadania zawodowe, mogą mieć charakter technologiczny (wykonawczy), organizacyjny i współpracy. Kwalifikacje zawodowe można uzyskać w formach szkolnych – możliwe jest kształcenie w szkołach zawodowych (ponadgimnazjalnych, policealnych i wyższych) oraz w formach pozaszkolnych (np. kursowych).

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego - to spis zawodów, uporządkowany i podzielony na grupy według określonych kryteriów. Jest dokumentem regulującym kształcenie zawodowe w Polsce. Aktualnie obowiązująca klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 860 ze zm.).

Podstawa programowa kształcenia w zawodzie Podstawa programowa kształcenia w zawodzie - zawiera obowiązkowe dla danego zawodu zestawy umiejętności i treści nauczania. Zawarte są w niej tzw. treści stałe zawodu, nie podlegające szybkim zmianom, wynikające z podstawowych funkcji pełnionych przez pracownika zatrudnionego na różnych stanowiskach pracy.

Standardy kwalifikacji zawodowych a standardy wymagań egzaminacyjnych. kwalifikacje zawodowe - to potwierdzony zasób wiadomości i zakres umiejętności tak wyodrębniony, aby pozwalał na samodzielne wykonywanie konkretnego zestawu zadań zawodowych i umożliwiał podjęcie zatrudnienia. standardy wymagań egzaminacyjnych a dokładnie – standardy będące podstawą przeprowadzania egzaminów to podstawowe dokumenty, w oparciu o które przeprowadzane są sprawdzian i egzaminy. Zawierają one zwięzłe opisy wymagań na poszczególnych etapach kształcenia, będące uszczegółowieniem zawartych w podstawach programowych osiągnięć wymaganych od uczniów na końcu danego etapu kształcenia. W oparciu o standardy przygotowywane są zadania egzaminacyjne, co oznacza, że w przypadku egzaminu zawodowego zadania egzaminacyjne będą sprawdzały tylko te wiadomości i umiejętności, które zapisane są w standardzie wymagań egzaminacyjnych dla danego zawodu. Standardy ogłaszane są przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania mocą rozporządzenia

Program nauczania dla zawodu Program nauczania dla zawodu - to podstawowy dokument, w oparciu o który realizowane są zadania edukacyjne określone w podstawie programowej dla danego zawodu. Stanowi on zbiór usystematyzowanych, celowych układów umiejętności i treści nauczania wraz ze wskazówkami dotyczącymi realizacji procesu kształcenia i oceniania osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Treści kształcenia w zawodzie Treści kształcenia w szkołach zawodowych – obejmują treści nauczania przedmiotów ogólnych oraz treści nauczania w zawodzie. W szkołach zawodowych obowiązuje informacyjna i czynnościowa koncepcja treści. Treści kształcenia w zawodzie to układ treści: - przedmiotów zawodowych teoretycznych, - zajęć praktycznych, - praktyk zawodowych.

Przygotowanie merytoryczne i metodyczne nauczyciela do prowadzenia teoretycznych i praktycznych zajęć edukacyjnych. Przygotowanie merytoryczne do prowadzenia teoretycznych i praktycznych zajęć edukacyjnych – potwierdzone jest dokumentem kwalifikacyjnym, wymaganym od nauczyciela. Przygotowanie metodyczne – umiejętność przekazania wiedzy merytorycznej przy pomocy różnych metod nauczania i środków dydaktycznych.

Planowanie pracy dydaktycznej Planowanie pracy dydaktycznej obejmuje: - plan pracy na semestr, rok, cykl kształcenia, - projektowane elementów procesu dydaktycznego (scenariusze zajęć), - organizowanie jednostki dydaktycznej,

Ocenianie efektów kształcenia Ocenianie efektów kształcenia obejmuje : - przedmiotowy system oceniania, - budowanie zadań sprawdzających i kryteriów oceniania, - sprawdzanie, recenzowanie i ocenianie uczniów. ocenianie wewnątrzszkolne ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych, wynikających z programów nauczania oraz formułowania oceny. Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia o ocenianiu wydanego przez ministra edukacji narodowej.

Ocenianie efektów kształcenia – c.d. Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu: 1. informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie; 2. udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju; 3. motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu; 4. dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia; 5. umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno- wychowawczej.

Dokumentowanie przebiegu nauczania Dokumentowanie przebiegu nauczania : - dziennik lekcyjny, - dzienniczek zajęć praktycznych, - arkusze ocen, - protokoły przebiegu egzaminów ( klasyfikacyjnych, poprawkowych)…

Ocenianie zewnętrzne Ocenianie zewnętrzne – egzaminy potwierdzające kwalifikacje w zawodzie egzamin zewnętrzny o egzamin przeprowadzony przez instytucję zewnętrzną względem szkoły, z wykorzystaniem opracowanych przez nią jednolitych wymagań (zadań egzaminacyjnych), kryteriów oceniania i zasad przeprowadzania egzaminu. egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe to egzamin zewnętrzny, nieobowiązkowy, przeprowadzany przez okręgową komisję egzaminacyjną (OKE). Egzamin ten jest formą oceny poziomu opanowania wiadomości i umiejętności z zakresu danego zawodu, określonych w standardach wymagań. Wszyscy zdający w całej Polsce przystępują do egzaminu pisemnego w tym samym terminie ustalonym przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i rozwiązują te same zadania (dla określonego zawodu), które ustala Centralna Komisja Egzaminacyjna. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe zwany jest też egzaminem zawodowym. Literatura: - Słowniczek –podstawowe pojęcia dla uczniów techników i szkół policealnych – E. Goźlińska

Dokumenty, w oparciu o które realizuje się kształcenie w zawodzie: Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Podstawa programowa Ramowy plan nauczania Program nauczania Standardy wymagań egzaminacyjnych Standardy wyposażenia dydaktycznego pracowni kształcenia zawodowego

Klasyfikacja zawodów i specjalności Standard kwalifikacji zawodowych jest to norma opisująca kwalifikacje konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. Zawód to zbiór zadań zawodowych wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji. Zawód zdefiniowany został jako zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Zawód może dzielić się na specjalności.

Klasyfikacja zawodów i specjalności – c.d. Rodzaje klasyfikacji zawodów W Polsce istnieją dwie formalne klasyfikacje zawodów: - na potrzeby rynku pracy (2360 zawodów i specjalności) - szkolnictwa zawodowego (213 zawodów).

Klasyfikacja zawodów i specjalności – c.d. Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy jest pięciostopniowym, hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Grupuje poszczególne zawody (specjalności) w coraz bardziej zagregowane grupy oraz ustala ich symbole i nazwy. Klasyfikacja zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy służy ujednoliceniu nazewnictwa zawodów i specjalności występujących na rynku pracy oraz racjonalnemu planowaniu obsługi rynku pracy i określaniu jego struktury zawodowej.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego - to spis zawodów, uporządkowany i podzielony na grupy według określonych kryteriów. Jest dokumentem regulującym kształcenie zawodowe w Polsce. Aktualnie obowiązująca klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 860 ze zm.). Klasyfikacja ta określa: - zawody, które mogą być nauczane w systemie szkolnym, - typy szkół, w których może odbywać się kształcenie, - okres kształcenia, - kompetencje ministrów właściwych dla zawodów, na których wniosek zawody zostały wprowadzone do klasyfikacji.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego – c.d. Ćwiczenie Proszę odpowiedzieć na pytania ( czas na wykonanie I częśći zadania – 20 min.) 1. Jakie rozporządzenie określa nazwy zawodów występujące na rynku pracy? 2. Na podstawie jakiego aktu prawnego określamy nazwę zawodu, który wprowadzamy do oferty edukacyjnej naszej szkoły? 3. Posługując się klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego odczytaj: a) w jakich typach szkół można prowadzić kształcenie w zawodach: – technik ekonomista – technik rolnik – technik architektury krajobrazu – sprzedawca – kucharz – kucharz małej gastronomii

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego – c.d. (Czas na wykonanie II części zadania – 20 min.) b) ile wynosi cykl kształcenia w szkołach dla zawodów? - technik ekonomista - technik rolnik - technik architektury krajobrazu - sprzedawca - kucharz - kucharz małej gastronomii c) podaj symbole cyfrowe zawodów ww. 4. Ile zawodów zawiera klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego? 5. Jaka zbieżność występuje między zawodami w klasyfikacji dla rynku pracy i klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego?