Technologie informacyjne w administracji publicznej wykład 2 Dr Małgorzata Ganczar

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Polska w 1989 r. stanęła na drodze do demokracji i gospodarki rynkowej. Wiązało się to z ogromnymi przeobrażeniami i koniecznością zreformowania niemal wszystkich dziedzin życia społecznego i publicznego. Obecnie zaś znajdujemy się w trakcie dwóch istotnych transformacji – dostosowania do wymagań Unii Europejskiej oraz sprostaniu zjawisku globalizacji. Tempo zmian ustrojowo-gospodarczych, wprowadzających nasz kraj na drogę integracji ze strukturami zachodnio-europejskimi są dostrzegane i doceniane przez rządy państw zachodnich i świat biznesu. Niemniej jednak wskazywane są ogromne zaniedbania w infrastrukturze telekomunikacyjnej i informatycznej oraz wykorzystaniu jej wszystkich możliwości. W 2000 r. tą dziedziną życia społecznego zainteresowali się politycy, dostrzegając możliwości jakie płyną z wykorzystania narzędzi cyfrowych, głównie Internetu, jednocześnie widząc, iż od udziału Polski w tej transformacji zależy nasze miejsce w świecie przyszłości. Polska nie ma wyboru. Jeżeli nie przystąpimy do budowy polskiego społeczeństwa informacyjnego pogłębi się przepaść cywilizacyjna w stosunku do rozwiniętych krajów świata.

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Sejm swoją uchwałą z 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce, zobowiązał rząd do podjęcia działań sprzyjających rozwojowi SI, do koordynacji i realizacji polityki rozwoju społeczeństwa informacyjnego we wszystkich działach i na wszystkich szczeblach administracji rządowej. Rada Ministrów dnia 28 listopada 2000 r. zajęła stanowisko w sprawie wskazanej uchwały Sejmu oraz przyjęła dokument programowy pt. Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, przygotowany wspólnie przez Komitet Badań Naukowych i Ministerstwo Łączności. Następnie szczegółowa strategia na wzór eEurope+, zatytułowana e-Polska – Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006, opracowana przez Ministerstwo Gospodarki, została przyjęta przez rząd 11 września 2001 r. Oprócz planu działań zawierała oszacowanie skutków finansowych realizacji polityki państwa w tej materii.

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Kolejnym przejawem informatyzacji naszego kraju było utworzenie w grudniu 2001 r. nowego działu administracji rządowej pod nazwą Informatyzacja. Po raz pierwszy w historii Rzeczypospolitej informatyka i informatyzacja zyskały tak istotną pozycję w życiu politycznym naszego państwa. Aktualnie wszelkie prace nad transformacją Polski do społeczeństwa informacyjnego prowadzone są w oparciu o: Strategię informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej – ePolska na lata 2004-2006, Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020 - dokument strategiczny skupia się głównie na strategii informatyzacji na okres 2007-2013, na ten okres przewidywany jest bowiem przełom związany z wejściem do fazy masowej implementacji nowych rozwiązań teleinformatycznych, perspektywa roku 2020 zarysowana została ogólnie, Proponowane kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do 2020 r. Strategia rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce do roku 2013, www.mswia.gov.pl/strategia .

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Powszechny dostęp oznacza, że większość obywateli i przedsiębiorstw posiada możliwości techniczne z oferowanych elektronicznie treści i usług. Zatem podstawowym warunkiem powszechności usług elektronicznych jest przede wszystkim fizyczna instalacja łącza, przeważnie oznacza to sprawną instalację telefonu. Oprócz łącza, dostęp do Internetu wymaga też posiadania lub możliwości użytkowania urządzenia końcowego, m.in. komputera, telewizora cyfrowego lub telefonu UMTS. W praktyce należy dążyć do sytuacji, w której dostęp do Internetu w gospodarstwie domowym będzie tak oczywisty jak posiadanie dostępu do wody lub prądu a posiadanie komputera, tak jak telewizora albo lodówki. Fundamentalnego znaczenia nabiera postulat zagwarantowania równych, sprawiedliwych szans w zakresie dostępu do nowoczesnych technologii informatycznych, a co za tym idzie uzyskanie swobody w pozyskiwaniu informacji zgromadzonych i rozpowszechnianych w sieci. Obecne działania – np. zmiany w prawie budowlanym.

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Konstytucja RP w art. 54 ust. 1 zapewnia nam dzisiaj wolność wyrażania swych poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Zastanawiające jest, czy Konstytucja dając nam wolność pozyskiwania informacji, zapewnia nam tym samym prawo dostępu do coraz powszechniejszych, nowoczesnych narzędzi elektronicznych, dzięki którym, między innymi, możemy potrzebną nam informację uzyskać. Zapewnienie kształtującego się prawa obywateli i podmiotów gospodarczych do wolnego i równego dostępu do treści i usług udostępnianych elektronicznie jest niestety uzależnione od poziomu dochodów w Polsce. To właśnie cena, która nie będzie stanowić bariery dla większości użytkowników jest kolejnym istotnym warunkiem powszechności usług elektronicznych. Tani dostęp do Internetu to taki, który pozwala uzyskać usługę za porównywalny lub niższy koszt niż w przypadku metody tradycyjnej. Użytkownikowi musi się po prostu opłacać przekazywać przez Internet np. swoje zeznanie podatkowe. Oszczędność to jedna z korzyści jaka ma zachęcić mieszkańców naszego kraju do używania narzędzi oferowanych przez Społeczeństwo Informacyjne. Biorąc pod uwagę istniejącą barierę finansową oraz zubożenie społeczeństwa pojawiają się postulaty zapewnienia usług ,,podstawowych” czy też ,,uniwersalnych". Priorytetem działań w początkowym okresie, powinno być ułatwienie korzystania z Internetu we wszystkich szkołach, administracji publicznej oraz w publicznych punktach dostępu do Internetu, zarówno tych prowadzonych przez administrację, jak i komercyjnych.

Wdrażanie społeczeństwa informacyjnego w Polsce Jeżeli chodzi o wymóg tworzenia treści i usług dostępnych w Internecie, oznacza to, iż potencjalny użytkownik znajduje tam wartościową dla siebie ofertę, od prostych informacji po usługi zapewniające pełną interakcję usługobiorcy i podmiotu świadczącego usługę. Działania o najwyższym priorytecie zarysowane na najbliższe lata to: zwiększenie efektywności administracji publicznej dzięki przeniesieniu części usług publicznych na platformę elektroniczną; racjonalizacja funkcjonowania baz danych administracji publicznej m.in. związanych z ewidencją ludności, podatników, pojazdów; adaptowanie wszelkiego rodzaju treści (np. informacje publiczne, twórczość literacka) w celu publikowania w Internecie. wspieranie programów pozwalających na wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży i programów kształcenia dorosłych poprzez nauczanie na odległość oraz promować usługi medyczne na odległość przez lepsze używanie rozproszonych zasobów a także niwelowanie różnic w zakresie jakości oferty w różnych miejscach Polski. Koncepcja Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej Od roku 2001 trwa także kształtowanie podstaw prawnych (z własnej inicjatywy lub jako obowiązek implementacji norm unijnych) dla wyżej wymienionych obszarów działania.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Prawo UE Dyrektywa 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 8 VI 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego, w ramach wspólnego rynku - tzw. dyrektywa o handlu elektronicznym Dyrektywa posługuje się pojęciem usług społeczeństwa informacyjnego (information society services), odsyłając do definicji zawartej w dyrektywie 98/34/EC (uzupełnionej dyrektywą 98/48/EC) w sprawie udzielania informacji w zakresie standardów i wymogów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego. W rozumieniu przepisów wspólnotowych, pod tym pojęciem kryje się usługa zazwyczaj o charakterze odpłatnym, wykonywana na odległość, drogą elektroniczną, na indywidualne zamówienie odbiorcy usługi.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Dla celów Dyrektywy wyjaśniono też szczegółowo następujące określenia: na odległość oznacza usługę świadczoną bez równoczesnej obecności stron, drogą elektroniczną oznacza, iż usługa jest przesyłana pierwotnie i otrzymywana w miejscu przeznaczenia za pomocą sprzętu elektronicznego do przetwarzania (włącznie z kompresją cyfrową) oraz przechowywania danych, i która jest całkowicie przesyłana, kierowana i otrzymywana za pomocą kabla, odbiornika radiowego, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych, na indywidualne żądanie odbiorcy usług oznacza, że usługa świadczona jest poprzez przesyłanie danych na indywidualne żądanie.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Zakres pojęcia usługi społeczeństwa informacyjnego został doprecyzowany w aneksie nr 5 do dyrektywy 98/48/EC, w którym wskazano przykłady usług, które nie posiadają takiego charakteru. Pierwsza grupa to usługi, które nie są wykonywane na odległość (są świadczone w fizycznej obecności dostawcy i odbiorcy, nawet jeżeli korzystają oni z urządzeń elektronicznych, np. udostępnienie gier elektronicznych w salonie przy fizycznej obecności użytkownika.). Druga grupa dotyczy usług, które nie są wykonywane za pomocą środków elektronicznych, wśród nich wyróżniono: usługi o charakterze materialnym, nawet jeżeli świadczone są z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych; usługi „off-line”: dystrybucja CD-ROM-ów lub oprogramowania na CD; usługi, które nie są świadczone z wykorzystaniem elektronicznego systemu przetwarzania i przechowywania danych, np. telefoniczne porady prawne.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Ostatnia grupa obejmuje usługi, które nie są wykonywane na indywidualne zamówienie odbiorcy usługi, natomiast są świadczone w formie przesyłania danych bez indywidualnego zamówienia i przeznaczone do równoczesnego odbioru przez nieograniczoną liczbę odbiorców, np. transmisja telewizyjna.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Prawo polskie Na podstawie przepisów wskazanej powyżej dyrektywy polski ustawodawca uchwalił ustawę z 18 VII 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną . Podstawowym pojęciem ustawy jest pojecie usługi świadczonej drogą elektroniczną, wyznaczające zakres przedmiotowy ustawy, przez które należy rozumieć wykonanie usługi, które następuje przez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych, na indywidualne żądanie usługobiorcy, bez jednoczesnej obecności stron, przy czym dane te są transmitowane za pośrednictwem sieci publicznych w rozumieniu ustawy - prawo telekomunikacyjne.

Usługa społeczeństwa informacyjnego Definicja usługi świadczonej drogą elektroniczną stanowi odpowiednik pojęcia usługi społeczeństwa informacyjnego. Analizując polską regulację w tym zakresie, można wskazać zasadnicze przesłanki, na których opiera się owa usługa, mianowicie wykonanie usługi powinno nastąpić: bez jednoczesnej obecności stron, którą interpretować należy za przepisami dyrektywy 98/48/EC jako brak fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy w jednym miejscu w chwili wykonywania usługi. wykonanie usługi następuje przez wysłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych. umieszczenie w definicji elementu indywidualnego żądania odbiorcy powoduje, iż usługobiorca może żądać świadczenia usługi z miejsca i w czasie indywidualnie przez niego wybranym. Przesłanka ta zostanie spełniona miedzy innymi w przypadku korzystania ze stron WWW, np. przy przeglądaniu on-line bazy informacyjnej. Definicja ustawowa nakazuje ponadto aby wysyłanie i odbieranie danych w ramach usługi świadczonej drogą elektroniczną odbywało się za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych. Ten element nie występuje w prawie wspólnotowym, dotyczącym usług społeczeństwa informacyjnego, nie został też sprecyzowany w polskiej regulacji, dlatego w literaturze przyjmuje się, iż chodzi o sieci telekomunikacyjne wszelkiego typu.

Usługa świadczona drogą elektroniczną Zakres ustawy, zgodnie z jej nazwą, obejmuje świadczenie usług drogą elektroniczną. Nowe brzmienie definicji świadczenia usługi drogą elektroniczną wprowadziła nowelizacja z 2008 r. Zmiana definicji świadczenia usługi drogą elektroniczną (z art. 2 pkt 4 u.ś.u.d.e.) nawiązuje do definicji usługi zawartej w art. 50 TWE, zgodnie z którym usługami są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem. W pojęciu usług świadczonych drogą elektroniczną mieści się szereg działań prowadzonych on-line (na przykład usługa wyszukiwania różnego rodzaju treści w Internecie, przesyłania i przechowywania danych, oferowania informacji handlowych, zawieranie umów on-line).

Przesłanki, których łączne spełnienie jest konieczne dla uznania, że mamy do czynienia ze świadczeniem usługi drogą elektroniczną: 1) wykonanie usługi powinno nastąpić bez jednoczesnej obecności stron, 2) wykonanie usługi powinno nastąpić przez wysłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych (nieistotny jest natomiast sposób zawarcia umowy), 3) usługa powinna być świadczona na indywidualne żądanie stron, 4) nadawanie, odbieranie i transmitowanie danych w ramach usługi świadczonej drogą elektroniczną powinno nastąpić za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych w rozumieniu ustawy - Prawo telekomunikacyjne.

Usługa nie musi być świadczona odpłatnie Usługa nie musi być świadczona odpłatnie. Na podstawie pkt 17 preambuły do dyrektywy 2000/31/WE należy przyjąć jednakże, iż usługa świadczona drogą elektroniczną ze swej istotny nie może być usługą nieodpłatną (zasadą jest ich wynagrodzenie, podobnie jak w przypadku na przykład umowy zlecenia). Wniosek ten potwierdza zmiana wprowadzona do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną nowelizacją z 2008 r.

Brak jednoczesnej obecności stron Oznacza, iż usługa pierwotnie jest wysyłana oraz odbierana za pomocą urządzeń elektronicznych przeznaczonych do przechowywania lub przetwarzania przekazywanych danych. Nie ma wtedy potrzeby fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy w jedynym miejscu. W pewnych sytuacjach możemy mieć do czynienia z usługą świadczoną na odległość również w sytuacji, gdy strony znajdują się (fizycznie) w jednym miejscu - chodzi na przykład o dokonanie rezerwacji samochodu przy użyciu telefonu komórkowego łączącego się z witryną internetową sklepu, w którym się znajdują.

Brak jednoczesnej obecności stron Decydująca przy rozstrzygnięciu, czy dana usługa jest świadczona na odległość, powinna być ocena, czy możliwe jest również zamówienie danej usługi bezpośrednio u usługodawcy, to jest w jego placówce handlowej, a nie drogą elektroniczną. Jeżeli tak jest, to nie mamy do czynienia z usługą społeczeństwa informacyjnego. Jeżeli natomiast usługa nie może być dokonywana bezpośrednio, to fakt fizycznej obecności obydwóch stron jest bez znaczenia dla kwalifikacji danej usługi jako usługi społeczeństwa informacyjnego.

Brak jednoczesnej obecności stron Również ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów i odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 z późn. zm.) odwołuje się do pojęcia "umowy zawierane na odległość”. W art. 6 u.o.n.p.k. zawarcie umowy na przykład za pomocą poczty elektronicznej jest uznane za rodzaj umowy zawieranej bez równoczesnej obecności stron. Ponadto wskazano listę przykładową innych środków porozumiewania się na odległość. Różnica polega na tym, że dla zastosowania ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną nie ma znaczenia okoliczność zawarcia umowy bez jednoczesnej obecności stron. W ten sposób ma jedynie zostać wykonana usługa. Przepisy ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną będą miały w konsekwencji zastosowanie, gdy obie strony umowy znajdują się w tym samym miejscu w chwili jej zawarcia, ale jej wykonanie będzie się odbywało drogą elektroniczną na odległość.

Brak jednoczesnej obecności stron Ponadto zakres zastosowania ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów zawężony jest do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą i konsumentem. Z kolei ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną obejmuje również obrót bez zróżnicowania charakteru stron. Zgodnie z aneksem V do dyrektywy transparentnej usługa, która jest świadczona za pomocą urządzeń elektronicznych, ale przy równoczesnej obecności dostawcy i odbiorcy, nie jest już usługą świadczoną drogą elektroniczną. Interpretacja ta powinna być też przyjęta na gruncie ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną.

Indywidualne żądanie odbiorcy usługi Element indywidualnego żądania usługobiorcy należy interpretować w ten sposób, że może on zażądać świadczenia usługi (na przykład polegającej na przeglądaniu on-line bazy informacyjnej) z miejsca i w czasie indywidualnie przez niego wybranym. Oznacza to, że usługa jest mu świadczona na jego "życzenie". Przykładem jest korzystanie ze stron internetowych. Również usługa typu video-on-demand stanowi usługę świadczoną na indywidualne zamówienie odbiorcy.

Indywidualne żądanie odbiorcy usługi Nie będą natomiast usługami świadczonymi na indywidualne zamówienie usługi polegające na transmisji danych odbieranych przez nieograniczoną liczbę osób. Przykładem będą tu transmisje radiowe, teletekstowe, telewizyjne, gdzie usługobiorca nie ma możliwość ingerencji w transmisję, może tylko przyłączyć się do jej odbioru przez innych użytkowników sieci. W takim wypadku transmisja nie jest emitowana lub nadawana na jego zamówienie. W przypadku transmisji tego rodzaju brak jest między innymi elementu wyboru przez usługobiorcę czasu dostarczenia mu usługi on-line. Nie będą również takimi usługami usługi poczty głosowej, telefaksowe i teleksowe, marketing telefoniczny, usługi teletekstowe. Przesyłanie wiadomości SMS stanowi usługę świadczoną drogą elektroniczną.