Grupowa natura świata społecznego

Sytuacje społeczne Człowiek niemal zawsze znajduje się w sytuacjach społecznych. To sytuacje, w których ludzie przez swoją obecność w zasadniczy sposób modyfikują zachowania jednostek (jednostki modyfikują swoje zachowanie). Każda jednostka uczestniczy w życiu grupowym. To, jak się zachowuje, zależy nie tylko od tego, kim jest, ale też od tego, do jakiej grupy (zbiorowości) należy, jaką ma w niej pozycję – por. prezydent USA a prezydent Polski, szefowie dyplomacji obu państw… Możemy mówić o kontekście społecznym: Bezpośrednim Pośrednim – obecnym za sprawą materialnych i niematerialnych produktów ludzkich działań

Kilka pojęć socjologicznych á propos kontekstu społecznego Kategoria statystyczna: zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i różniących się pod tym względem od innych. Kategoria socjologiczna: zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów, szans, poglądów. Kategoria społeczna: zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa (ta cecha ma dla nich znaczenie, jest wartością) i swojej odrębności od innych.

Czym jest grupa? Co to takiego?

Definicja grupy Grupa społeczna: zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej: to zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna Społeczeństwo = kompleks grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej

Założenia dotyczące grup społecznych (Dorwin Cartwright i Alvin Zander) Grupy są zjawiskiem powszechnym. Liczba tych, w których uczestniczymy, jest wskaźnikiem naszej aktywności społecznej (!!!GW, GC, GD, GL) Wszechobecne grupy wywierają bardzo silny wpływ na swoich członków, głównie na procesy poznawcze, zachowania, postawy jednostek. Wpływ grupy na jednostkę, ze wzgl. na interes społeczny, może być pozytywny bądź negatywny. Zrozumienie procesów grupowych może pozwolić danej grupie na zwiększenie jej wpływów pozytywnych na jednostkę i zmniejszenie negatywnych

Grupy odniesienia Tadeusz Szczurkiewicz (środowisko społeczne) Paweł Rybicki (środowisko typowe) Herbert H. Hyman (grupy odniesienia porównawczego) Samuel A. Stouffer (deprywacja - względne upośledzenie społ.) Harold H. Kelley (grupy odniesienia porównawczego bądź normatywnego) Jan Turowski: środowisko społeczne to grupy, do których jednostka odnosi swój status, pozycję społeczną, i/lub swoje postępowanie, z których czerpie wzory postępowania, wartości, bądź je odrzuca grupy odniesienia nie muszą być grupami przynależności

Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia 1. Kryteria obiektywne a. liczebności (małe – duże); b. trwałości (grupy przelotne i trwałe); c. sposobu rekrutacji/przypisania, zapisania się (ekskluzywne, inkluzywne); d. intensywności uczestnictwa (jednofunkcyjne, wielofunkcyjne; żarłoczne, totalitarne - o rozbudowanym rygoryzmie, zakresie kontroli); e. korzyści (autoteliczność, instrumentalność/heteroteliczność); f. zorganizowania (zorganizowane–niezorganizowane); 2. Kryteria subiektywne (związane z identyfikacją, solidaryzowaniem się, zaufaniem lub brakiem tego typu odniesień

Typy grup Charles Cooley: Grupy pierwotne: niewielkie, nieformalne, spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i interakcjach (face to face) członków rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych (rodzina, wspólnota sąsiedzka) Grupy wtórne: liczą (często) wielu członków, w większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach Ferdinand Toennies: *wspólnoty, *stowarzyszenia

Cechy konstytuujące grupę społeczną Zbiór osób Identyczność wskazująca na odrębność grupy Wartości wspólnogrupowe Więź społeczna Struktura (struktury)/organizacja (pojęcia roli społecznej, pozycji społecznej)

Grupa społeczna a liczebność Już dwie osoby tworzą grupę, ale trzy lepiej – bo generują 3 stosunki interpersonalne, a nie jeden WZÓR liczby stosunków interpersonalnych: N (n-1) 2 im większa l. członków, tym mniej aktywny udział w działaniach grupy im większa liczba, tym mniejsza jednolitość, większe różnice poglądów im więcej członków, tym potrzebne jest większe zorganizowanie Georg Simmel mówił o: diadzie, triadzie, kwadracie, pięciokącie...

Identyczność Identyczność - zapewnia zadośćuczynienie zasadzie odrębności - przez pewne wartości materialne, duchowe i symbole Grupa ustala pewne wzory zachowania, a czasem nawet wzory fizyczne /np. wygląd, strój/. Ważność wzoru (szczególnie fizycznego) polega na tym, że pełni on rolę środka identyfikacji jednostki jako członka grupy. Jest więc środkiem (instrumentem, wyrazem) utożsamiania się i wyodrębniania. Zob. - żołnierze, policjanci, skate’owcy…

Wartości Często stwierdza się, że grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości (celów, zadań, wspólnego dobra). CEL - to punkt o wartości pozytywnej, do którego prowadzi określony ciąg działań zmierzających do jego osiągnięcia, np. otrzymanie stypendium. Cele: wyznaczają organizację wewnątrz grupy, wynikają z wzajemnych interakcji pomiędzy członkami, motywują członków grupy do działania. Szczególnie pożądane są cele, które są wartościowane przez członków pozytywnie, wynikają z osobistych motywów, są podobne u większości członków grupy. W ujęciu funkcjonalno-strukturalnym (Robert Merton) mówi się, że ośrodkiem grupy są funkcje. Funkcje mogą być jawne i ukryte, świadome i niezamierzone, przypisane i rzeczywiste.

Więź społeczna Wg Jana Turowskiego: Więź społeczna (grupowa) to ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości. Etapy kształtowania się więzi: styczność przestrzenna – jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie ich obecność. Spoiwem jest wspólnie użytkowana przestrzeń (np. stołówka, sala wykładowa, boisko przyszkolne) styczność psychiczna – zaczynamy czuć zainteresowanie innymi, ponieważ dostrzegamy, że inni mogą zaspokoić nasze potrzeby. styczność społeczna – kiedy wystąpi wspólne przebywanie i zainteresowanie, osoby zaczynają na siebie oddziaływać, komunikować się, podejmować wspólne działania.

Stosunek społeczny Piotr Sztompka: Stosunek społeczny to normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role. W każdym stosunku występuje zatem: podstawa zależności (stosunek służbowy wynika ze stanowiska w strukturze hierarchicznej, stosunek pokrewieństwa z pochodzenia – biol. lub. społ., stosunki sąsiedzkie - z bliskości zamieszkania); wynikający z niej... układ wzajemnych uprawnień i obowiązków (oczekiwań) system wzajemnych czynności regulowanych (oczekiwanych) przez partnerów...

Więź społeczna Więź społeczna może mieć charakter asymetryczny, gdy jej aspekt obiektywny (strukturalny) będzie miał znak inny niż aspekt subiektywny (świadomościowy) Więź społeczna występuje tu w rozumieniu: psychospołecznym - świadomość grupowa i zbiorowa, poczucie łączności, solidarności, identyfikacja, utożsamianie się strukturalnym – wynika z podziału ról w grupie Wg Pawła Rybickiego można wyróżnić więzi: naturalną – wynikającą z pochodzenia, pokrewieństwa zrzeszeniową – z dobrowolnych związków stanowioną – więzi narzucone

Wewnętrzna organizacja grupy To system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub stanowisku), realizujący jakieś istotne społecznie funkcje. Pozycja (Ralph Linton) – wiązka uprawnień i obowiązków (oczekiwań) / trzeba ją odróżnić od prestiżowej pozycji społecznej Rola społeczna – rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej (źródła ról: charakter grupy, jej funkcje) Instytucje (społeczne, grupowe) (pierwsze rozumienie) trwały sposób postępowania (drugie rozumienie) zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących za pomocą urządzeń i środków rzeczowych

Organizacja wewnątrz grupy Pozycja może być przypisana - jest to pozycja w środowisku pracy, miejscem hierarchicznym w układzie stanowisk wraz z przypadającym zakresem władzy, praw i obowiązków osiągnięta - wiąże się z autorytetem osobistym jednostki pełniącej określoną role Jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni ról. organizacja umożliwia współdziałanie, funkcjonowanie grupy tu i teraz więź społeczna umożliwia trwanie i rozwój grupy

Organizacja wewnątrz grupy Jądrem organizacji jest struktura, tj. forma wielokierunkowych stosunków społecznych. W zależności od tych „kierunków” można wyróżnić... ...cztery rodzaje struktur: władzy Socjometryczną (wzajemnej atrakcyjności interpersonalnej) komunikowania się awansu – powiązania uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy Struktura może być nadawana lub powstawać w wyniku interakcji. Może być formalna (ujęta w przepisach) lub nieformalna (np. socjometryczna).

Struktura władzy Władza to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniu innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i kar, to możliwość narzucenia innym własnej woli. Typy panowania wg Maksa Webera z uwagi na źródło władzy: Legalne (oparte na ustanowieniach prawnych) Tradycjonalistyczne (oparte na tradycji uznającej daną warstwę, ród jako uprawnione do sprawowania władzy) Charyzmatyczne (władza przyznawana jednostce ze względu na jej szczególne przymioty, talenty itp.) Władza może być również oparta na: wiedzy (władza eksperta), na możliwości nagradzania i karania, na identyfikacji, Kurt Lewin wyróżnił trzy modele sprawowania władzy (kierowania): autorytarny demokratyczny liberalny Mówi się też o typie władzy transakcyjnej (zadaniowej; dziś popularny)

Struktura socjometryczna Jakob Moreno – struktura wzajemnych sympatii, antypatii, obojętności Stanisław Mika – struktura atrakcyjności interpersonalnej Socjogramy: klasyczny, hierarchiczny Rodzaje struktur socjometrycznych (niescentralizowane, scentralizowane): para, łańcuch, gwiazda, sieć (klika) Status wyborów: liczba wyborów otrzymanych przez osobę do liczby członków grupy pomniejszonej o 1 Wskaźnik spoistości grupy: liczba wzajemnych wyborów w grupie do liczby wszystkich możliwych wzajemnych wyborów (im bliżej jedności, tym lepiej)

TEST  SOCJOMETRYCZNY dotyczący stosunków panujących w grupie pierwszoklasistów szkoły średniej Opracowała: Dorota Kołomyjska, http://docs4.chomikuj.pl/359589299,0,1,Test-socjometryczny.doc I. Z KIM SZCZEGÓLNIE CHCIAŁBYŚ MIESZKAĆ W INTERNACIE? 1. ............................................................................... 2. ............................................................................... 3. ...............................................................................     II. KTO PRZEDE WSZYSTKIM POWINIEN WEJŚĆ W SKŁAD MŁODZIEŻOWEJ RADY INTERNATU?

Komunikacja interpersonalna Komunikacja interpersonalna (z łaciny communicatio - rozmowa, wymiana, łączność) polega na przekazywaniu informacji pomiędzy uczestnikami życia społecznego, które dokonuje się za pomocą rożnego rodzaju znaków, symboli, a głównie za pomocą języka. W systemie łączności (procesie komunikacji) występują: nadawca, środki, kanały komunikacyjne, odbiorca. Komunikacji i łączności przypisuje się funkcje: informacyjno-organizatorską motywacyjno-inspirującą

Komunikacja interpersonalna Wg psychologa Alberta Mehrabiana, w przypadku komunikowania postaw i uczuć: 55 proc. informacji przekazujemy za pomocą gestów, 38 proc. za pomocą akcentu, 7 proc. słowami Nie można tej zasady przenosić na komunikowanie danych pojęciowych, faktów Szum - każdy czynnik, który przeszkadza w komunikacji: - szum wewnętrzny - związany jest z tzw. „wyłączeniem się”, z zamyśleniem, z brakiem uwagi i koncentracji; jest to tzw. strata kontaktu z rzeczywistością; szum zewnętrzny - proces komunikacji jest zniekształcony przez rożne dźwięki dochodzące z zewnątrz. Sprzężenie zwrotne - jest to odwrócenie procesu komunikowania się; wyraża się w nim reakcja na komunikat nadawcy; odbiorca staje się nadawcą, a nadawca odbiorcą.

Struktura komunikacyjna To struktura, w której stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje/stanowiska określone są liczbą przekazywanych informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje... Pozycje w tej strukturze są zróżnicowane ze względu na liczbę informacji dochodzących do danej pozycji/stanowiska i liczbę kanałów wiążących poszczególne pozycje z innymi. Dystans = odległość jednego stanowiska od drugiego i kolejnych Wskaźnik centralności pozycji w strukturze komunikacyjnej: stosunek dystansów (odległości) wszystkich pozycji w strukturze do sumy odległości (dystansów) dzielących jedną pozycję od pozostałych

Modele łączności w grupie