Podsekretarz Stanu Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Konferencja „Europejska polityka spójności jako czynnik wzrostu i wyrównywania różnic rozwojowych” Panel II FUNDUSZE EUROPEJSKIE NA ROZWÓJ INFRASTRUKTURY A BARIERY IMPLEMENTACJI W POLSCE Janusz Mikuła Podsekretarz Stanu Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 17 lipca 2008 r.

Fundusze unijne a rozwój infrastruktury w latach 2004-2007 Realizacja projektów infrastrukturalnych – liczba i wartość Kategoria Liczba projektów Wartość projektów w mln zł ogółem w realizacji zakończonych Infrastruktura transportowa 1389* 345 1026 27261,4 23750,0 3511,4 Infrastruktura ochrony środowiska 1022* 329 690 18506,1 16838,4 1667,7 Infrastruktura energetyki 20 6 14 38,9 16,98 21,9 Ogółem 2431 680 1730 45806,4 40549,08 5171,2 * W odniesieniu do 18 projektów „transportowych” i 3 projektów „środowiskowych” brak aktualnych danych Projekty te stanowią 2,9% ilości ogółem projektów NPR i 49,0% ich wartości. Współfinansowanie z funduszy unijnych sięga 2/3 wartości projektów. Zakończono 1730 projektów o wartości 5,2 mld zł (tj. 11,3% wartości projektów infrastrukturalnych). Jednak należy podkreślić, że w końcu grudnia 2007 r. poziom płatności na rzecz beneficjentów wynosił – w przypadku SPOT- 66,2% alokacji na lata 2004-2006 (a wartość podpisanych umów 99,2%). Ponadto, w tym samym czasie - w ramach Funduszu Spójności - wartość kontraktów podpisanych z wykonawcami projektów wynosiła 86% wartości kosztów kwalifikowalnych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Infrastruktura drogowa DROGI: Długość dróg publicznych ogółem (w końcu 2006 r.) :382,6 tys. km, w tym długość dróg o nawierzchni twardej – 255,5 tys. km (67% dróg publicznych). Od 2003 r. przybyło około 7 tys. km dróg o nawierzchni twardej (w tym 293 km autostrad). Polska sieć autostrad jest najsłabiej rozwinięta w Europie (698 km w 2007 r), - wobec około 11,5 tys. km w Hiszpanii, ok. 10,8 tys. km we Francji i ok. 1700 km w Austrii Niski jest standard sieci drogowej, nadal około 23% tych dróg krajowych kwalifikuje się do pilnego remontu, a w 2007 r. „standard 11,5 tony na oś” spełniało zaledwie 12% nowych i zmodernizowanych dróg krajowych. Wzrost liczby samochodów osobowych na tysiąc mieszkańców ze 138 w 1990 r. do 351 w 2006 r. W 2006 r. liczba ofiar śmiertelnych w tych wypadkach wyniosła 13,7 osób na 100 tys. mieszkańców wobec 8,6 osób w Unii Europejskiej. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Infrastruktura transportowa SIEĆ KOLEJOWA: Długość: 19,8 tys. km (trzecia długość w Europie), Gęstość 6,5 km na 100 km kwadratowych (w UE - 5,7 km) kluczowy problem: przestarzałe wyposażenie techniczne (jedynie 30% sieci znajduje się w dobrej kondycji, większość taboru jest przestarzała i zniszczona). TRANSPORT LOTNICZY: 12 portów lotniczych (z czego 8 w sieci TEN-T) oraz 42 lotniska lokalne W 2006 r. Polska zajęła 48 miejsce na świecie pod względem przewozów pasażerskich, choć dynamika wzrostu należała do najwyższych w Europie i na świecie (31,4%, wobec 4,7% w EU-27). Dynamiczny rozwój - lotniska polskie obsłużyły w 2007 r. 19,1 mln pasażerów (wobec 7,1 mln w 2003 r.). Niski współczynnik mobilności lotniczej – 0,5 wobec 1,0 w Republice Czeskiej, 1,9 w UE i 5 w Irlandii. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Skala i kierunki wykorzystania funduszy unijnych w obszarze infrastruktury transportowej w latach 2004-2007 Nazwa kategorii Liczba projektów Struktura według liczby projektów (w %) Wartość projektów (w mln zł) Struktura według wartości projektów (w %) Kolej 35 2,52 7 152,4 26,24 Drogi 973 70,05 9 494,5 34,83 Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne 110 7,92 458,5 1,68 Autostrady 8 0,58 4 004,8 14,69 Lotniska 1 0,07 10,5 0,04 Porty 11 0,79 280,9 1,03 Morskie drogi wodne 2 0,14 106,9 0,39 Transport miejski 24 1,73 1 361,2 4,99 Transport multimodalny 61,96 0,23 Inteligentne systemy transportowe 21 1,51 988,96 3,63 infrastruktura transportowa -pozostałe 202 14,54 3 340,8 12,25 Ogółem 1 389 100,0 27 261,42 100 Największą ilość i wartość projektów dotyczy podkategorii interwencji „drogi” (70% ilości i 35% wartości projektów transportowych), a następnie „kolej” (26% wartości) oraz „autostrad” (15% wartości). Dofinansowanie unijne sięga 67% wartości projektów. Przeciętna wartość projektu wynosi 19,6 mln zł. W realizacji pozostaje 345 projektów o wartości 23,7 mld zł (87% wartości projektów), jednak podkreślić należy, że w końcu grudnia 2007 r. w ramach Funduszu Spójności wartość wydatków poniesionych przez beneficjentów wyniosła 43% wartości kosztów kwalifikowalnych w sektorze „transport”. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Skala i kierunki wykorzystania funduszy unijnych w obszarze infrastruktury transportowej w latach 2004-2007 Struktura projektów według wartości w ramach infrastruktury transportowej w podziale na podkategorie interwencji (w %) Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wybrane efekty rzeczowe projektów z zakresu infrastruktury transportowej w latach 2004-2007 FUNDUSZ SPÓJNOŚCI Projekty nastawione na modernizację, przebudowę i rozbudowę sieci TEN-T, obejmującej wybrane linie kolejowe, główne drogi, drogi wodne oraz porty morskie i lotnicze. Do końca 2007 r. w ramach tych projektów wybudowano i zmodernizowano ponad 601 km dróg i autostrad (do użytku oddano 195 km autostrad oraz kontynuowano pracę nad budową kolejnych 67 km). Ponadto dobiegają końca prace na kolejnych 56 km autostrad. Ukończono budowę i modernizację: 314 obiektów mostowych, 205 przepustów, 18 parkingów, 2 dwupoziomowych skrzyżowań. Zakończono modernizację ponad 350 km torów, ponad 460 km sieci trakcyjnej oraz 262 rozjazdów i 69 przejazdów kolejowych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Wybrane efekty rzeczowe projektów z zakresu infrastruktury transportowej w latach 2004-2007 Sektorowy Program Operacyjny Transport Do końca 2007 r. zakończono realizację łącznie 61 projektów, w tym w ramach: Priorytetu 1: „Zrównoważony gałęziowo rozwój transportu” przebudowano do końca 2007 r. 65,4 km linii kolejowej (w tym 52,9 km w 2007 r.) oraz zmodernizowano i zakupiono 190 sztuk pojazdów kolejowych (65 sztuk w 2007 r.). Priorytetu 2: „Bezpieczniejsza infrastruktura drogowa” przebudowano: w ramach działania 2.2* - 87,3 km dróg, a w ramach działania 2.1** - 50,9 km dróg krajowych. W 2007 r. zaobserwowano wyraźne przyspieszenie realizacji projektów Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Wybudowano lub zmodernizowano 3147, 5 km dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych (w 2007 r. nastąpiło niemal podwojenie długości wybudowanych lub zmodernizowanych dróg w ramach tego programu), w tym: 1307,5 km dróg regionalnych oraz 1839, 9 km dróg lokalnych. * Usprawnienie przejazdów drogami krajowymi przez miasta na prawach powiatu. ** Budowa i przebudowa dróg krajowych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Podsumowanie projektów „transportowych” w latach 2004-2007 Projekty z zakresu infrastruktury transportowej przyczyniły się do poprawy warunków rozwojowych kraju oraz poprawy dostępności przestrzennej w Polsce, a także wzmocnienia układów komunikacyjnych wewnątrz największych miast. Stanowiły one formę przygotowania beneficjentów do absorpcji znacznie większych środków w okresie finansowym 2007-2013. Pomimo uproszczenia przepisów prawnych związanych z absorpcją środków unijnych w sektorze transportu, niezbędne są dalsze zmiany, szczególnie w zakresie zamówień publicznych i partnerstwa publiczno-prywatnego oraz rozbudowa zasobów kadrowych zaangażowanych w prace administracyjne związane z procesem inwestycyjnym na poziomie centralnym i lokalnym. Oceniając przedsięwzięcia kolejowe należy zauważyć, że prawie wszystkie stanowiły jedynie etap bardzo kapitałochłonnych inwestycji, których rezultaty będzie można ocenić po zakończeniu następnego okresu finansowania (w przeciwieństwie do inwestycji drogowych realizacja małych fragmentów nie wpływa na ogół znacząco na poprawę funkcjonowania całej sieci kolejowej). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Infrastruktura ochrony środowiska Ostatnie kilkanaście lat - znaczny postęp w ochronie środowiska naturalnego w efekcie m.in: ograniczenia energo- i materiałochłonności produkcji, zmian w systemie finansowania działalności proekologicznej, dostosowywania norm ochronnych do standardów UE . Obserwowana jest stała i systematyczna poprawa stanu środowiska. Nowe wyzwania dla ochrony środowiska z akcesji Polski do UE (m. in. zobowiązania traktatowe w tym obszarze). Polska w UE włączyła się w tworzenie europejskiego systemu obszarów chronionych NATURA 2000. Różnego rodzaju formami ochrony przyrody objęte jest 32,5% powierzchni kraju (10 176 tys. ha) Obszary sieci NATURA 2000 zajmują około 18% powierzchni kraju. Ponad 95% ścieków przemysłowych poddawanych jest oczyszczaniu w stopniu odpowiadającym wymogom prawa. Uzyskano również znaczny postęp w sferze gospodarki odpadami przemysłowymi. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Skala i kierunki wykorzystania funduszy unijnych w obszarze infrastruktury ochrony środowiska w latach 2004-2007 Struktura ilościowa i wartościowa projektów w obszarze infrastruktury środowiskowej Nazwa kategorii Liczba projektów Struktura wg ilości (w %) Wartość projektów (w mln zł) Struktura wg wartości (w %) Ochrona środowiska - infrastruktura środowiskowa, w tym woda 170 16,6 11954,7 64,6 Ochrona powietrza 14 1,4 44,3 0,2 Unieszkodliwienie, utylizacja i zagospodarowanie odpadów komunalnych 33 3,2 530,5 2,9 Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi (pobór, przechowywanie, uzdatnianie i dystrybucja) 337 33,0 2671,6 14,4 Oczyszczanie ścieków 468 45,8 3305 17,9 Ogółem 1022 100 18506,1 100,0 Projekty z zakresu infrastruktury środowiska (w tym gospodarka wodna) – bez obszarów wiejskich - 1 022 projekty o łącznej wartości 18 506,1 mln zł (w tym dofinansowanie wspólnotowe w wysokości 12 202 mln zł, tj. prawie 66% wartości tych projektów). Omawiane projekty te stanowiły 1,2% liczby projektów ogółem i 19,8% ich wartości. Zakończono realizację 690 projektów o wartości 1667,7 mln zł, jednak należy podkreślić, że np. w ramach Funduszu Spójności w sektorze „środowisko” wartość kontraktów podpisanych z wykonawcami projektów wyniosła 82% kosztów kwalifikowalnych, co wskazuje na duże zaawansowanie interwencji w tej sferze. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Skala i kierunki wykorzystania funduszy unijnych w obszarze infrastruktury ochrony środowiska w latach 2004-2007 Struktura projektów w zakresie infrastruktury ochrony środowiska, wg wartości (w %) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wybrane efekty rzeczowe projektów z zakresu infrastruktury ochrony środowiska w latach 2004-2007 Do końca 2007 r. dzięki interwencji w ramach Funduszu Spójności wybudowano: 2400 km kanalizacji ściekowej, ponad 230 km kanalizacji deszczowej oraz zmodernizowano ponad 130 km sieci kanalizacji sanitarnej, 18 km deszczowej oraz 140 km sieci wodociągowej. Równocześnie zbudowano lub zmodernizowano 11 ujęć wody i 2 stacje uzdatniania wody (z 4 planowanych), uruchomiono programy selektywnej zbiórki odpadów oraz zbudowano 2 (z 7) zakładów unieszkodliwiania odpadów. W ramach ZPORR do końca 2007 r. wybudowano: 2830,1 km wodociągów oraz 3203,9 km kanalizacji. Ponadto do użytku oddano 107 oczyszczalni ścieków, 79 stacji uzdatniania wody, zrealizowano 49 projektów dotyczących selektywnej zbiórki, składowania bądź recyklingu odpadów w ramach gospodarki odpadami. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Struktura projektów wg kategorii i wartości Infrastruktura społeczna Struktura projektów wg kategorii i wartości Ogółem 979 projektów (1,2% ilości wszystkich projektów) o wartości około 3 mld zł (3,2% wartości wszystkich projektów). Dofinansowanie wspólnotowe -54,3% wartości projektów Zakończono 677 projektów (tj. 69% ilości) odpowiadających 47% wartości wszystkich projektów w tej sferze Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wybrane efekty rzeczowe ZPORR w sferze infrastruktury społecznej w latach 2004-2007 Dominowały i najszybciej były realizowane projekty z zakresu ochrony zdrowia publicznego: W ramach Priorytetu 1 ZPORR: zakupiono 2079 szt. sprzętu medycznego dla zakładów opieki zdrowotnej. W ramach Priorytetu 3 ZPORR : zakupiono 1885 szt. sprzętu medycznego, wsparciem objęto 271 zakładów opieki zdrowotnej. W efekcie: skrócił się o około 3 lata średni wiek aparatury medycznej w zakładach opieki zdrowotnej będących beneficjentami działania (do około 6 lat), w stosunku do średniego wieku przed rozpoczęciem realizacji projektów. W celu udostępniania obiektów kultury i rekreacji szerszym kręgom społecznym, w ramach ZPORR: odrestaurowano i odremontowano 14 obiektów historycznych, a także 87 obiektów infrastruktury kulturalnej, rekreacyjnej, sportowej lub służącej aktywnym formom wypoczynku, na cele kulturalne i turystyczne zaadaptowano 11 obiektów zabytkowych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wyzwania w zakresie projektów w sferze infrastruktury Jak najszybsza rozbudowa infrastruktury transportowej, w szczególności autostrad (EURO 2012) – realizacja Programu Budowy Dróg i Autostrad 2008-2012 Zwiększenie ekonomicznej efektywności i „trwałości” podejmowanych projektów inwestycyjnych w transporcie; zwiększenie efektu mnożnikowego inwestycji infrastrukturalnych Tworzenie dogodnych warunków prawnych i systemowych dla procesów inwestycyjnych Tworzenie warunków dla podnoszenia współczynnika mobilności lotniczej Rozwój inwestycji w infrastrukturze ochrony środowiska (w tym na obszarach wiejskich) Sytuacja makroekonomiczna i zmiany sytuacji na rynku wewnętrznym (m.in. rynek pracy, usługi budowlane) – wpływ integracji z UE, w tym migracje Zwiększenie liczby projektów dotyczących energetyki Wykorzystanie zainteresowania turystycznego Polską, w tym związanego z Euro 2012 Poprawa wykorzystania polskich portów Kontynuacja nakładów na infrastrukturę społeczną, w tym związaną z opieką zdrowotną. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4 www.mrr.gov.pl www.funduszestrukturalne.gov.pl Dziękuję za uwagę