Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE TEMAT: Wybrane religie świata

OM – zapis sylaby będącej symbolem hinduizmu Perski termin Hindu pochodzi od sanskryckiego słowa Sindhu oznaczającego rzekę Indus i wykorzystany był przez perskich geografów do określania ludów mieszkających za tą rzeką. Terminy Hindu i Hindoo wykorzystane były przez Brytyjczyków pod koniec XVIII wieku w odniesieniu do mieszkańców Hindustanu. Wkrótce określenie Hindu zaczęło się odnosić do każdego Indusa (w sensie: mieszkańca Indii) wyznania innego niż islam, chrześcijaństwo, sikhizm i dżinizm. OM – zapis sylaby będącej symbolem hinduizmu Ok. 1830 roku Brytyjczycy przez dołączenie do słowa Hindu przyrostka ism i utworzyli używaną dziś nazwa hinduizm (w angielskiej formie jako Hinduism). W pierwszej połowie XIX wieku rozpowszechnił się on w Europie dla przeciwstawienia religii indyjskich buddyzmowi i dżinizmowi. Sami wyznawcy na określenie swojej religii używają nazwy sanātanadharma, czyli odwieczny porządek.

Hinduizm Hinduizm jest najstarszą istniejącą religią świata. Powstał co najmniej 2 tys. lat p.n.e. Hinduizm to określenie zbiorcze na grupę wierzeń religijnych, wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim. Rozmaite odłamy hinduizmu wyznaje prawie 1 miliard ludzi, z których ok. 910 milionów mieszka w Indiach i Nepalu. Inne państwa ze znacznym odsetkiem hinduistów to: Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan, Indonezja, Singapur, Gujana, Surinam, Fidżi, Mauritius, Trynidad i Tobago, Republika Południowej Afryki. W związku z tym hinduizm, traktowany zbiorczo, jest trzecią pod względem liczby wyznawców religią świata. Hinduizm przedstawia następujące koncepcje powstania świata: świat istniał zawsze – nikt go nie stworzył, świat powstał z wody, świat stworzył praczłowiek, który wykluł się z kosmicznego jaja. Śiwa jako medytujący jogin i asceta

Hinduizm Wyznawcy hinduizmu nie mają ustalonego wyznania wiary, jednak zgadzają się z następującymi tezami: jest nieskończenie wielu bogów, jednak wszyscy oni są wcieleniami Boga wszelkiego początku – Brahmy, wszelkie istoty żywe mają swoje indywidualne dusze – Ataman, dusze uczestniczą w nieskończonym procesie reinkarnacji, przechodzenia po śmierci w inne ciało w kołowrocie życia (samsary), moc, która napędza ten kołowrót życia i śmierci, nazywa się karmą. Dzięki niej za dobre uczynki dusza przesuwa się w górę hierarchii bytów, a za złe w dół. Uzasadnia to istnienie kast, na szczycie hierarchii jest możliwe przerwanie reinkarnacji poprzez stopienie własnej duszy bezpośrednio z Brahmą lub jednym z jego wcieleń, Święte księgi hinduizmu to napisane w sanskrycie Wedy. Opisują one m.in. żywioły bogów. Z tradycją hinduizmu wiąże się kult świętych krów oraz pielgrzymki nad rzekę Ganges.

Hinduizm Różne odłamy hinduizmu zawierają cechy monoteizmu, monizmu, panteizmu, henoteizmu, panenteizmu, politeizmu czy nawet ateizmu. Generalnie hinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra. W hinduizmie istnieje wiara w bóstwa – dewy (bóstwa męskie) i dewi (bóstwa żeńskie), które są zwykle traktowane albo jako emanacje jedynego Boga lub (rzadziej) jako istoty niższe (odpowiedniki aniołów w religiach abrahamowych). Hinduizm ma ogromny zbiór świętych pism. Dzieli się je na śruti - literaturę wedyjską - Wedy oraz smriti - literaturę początkowo niekanoniczną, w skład której wchodzą eposy: Ramajana i Mahabharata. Istnieją również inne księgi uznawane za święte tylko przez niektóre hinduistyczne odłamy bądź ruchy religijne. Swastyka hinduistyczna Dla części hinduistów kanon świętych ksiąg jest w dalszym ciągu otwarty, a nawet w niektórych nurtach za święte uznawane są święte teksty innych wyznań. Z reguły za symbol religii hinduistycznej uważa się znak: "OM". Czasami też symbolem hinduizmu jest swastyka hinduistyczna. Z hinduizmu wywodzi się wiele innych religii, m.in. buddyzm, dżinizm, sikhizm.

Judaizm Judaizm jest religią narodu żydowskiego, którego historia sięga 4 tys. lat p.n.e. Obecnie wyznaje ją ok. 15 mln ludzi na całym świecie. Przynależność do tej wiary nabywa się przez urodzenie z matki Żydówki. Jest to religia monoteistyczna oparta na dwóch podstawowych założeniach: wierze w jednego Boga, Stwórcy i Pana Wszechświata, który oczekuje od ludzi moralnego postępowania, przekonaniu o posłannictwie Żydów, z którymi i Bóg zawarł przymierze jako z narodem wybranym. Historia narodu żydowskiego jest opisana w Tanachu, hebrajskim Starym Testamencie, którego główną częścią jest pięcioksiąg Tora. Ukazuje ona m.in. Abrahama jako twórcę narodu i pierwszego, który głosił wiarę w jednego Boga. Drugą ważną postacią ksiąg jest Mojżesz, który wyprowadził potomków Abrahama z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej, gdzie mogli żyć w wolności, zgodnie z Prawem Bożym.  Gwiazda Dawida (zwana też Tarczą Dawida), Magen Dawid - najbardziej znany z symboli judaizmu

Judaizm Za początek historii i tożsamości judaizmu uważa się objawienie na Górze Synaj – zawarcie przymierza z Bogiem i przyjęcie tablic Dekalogu. Komentarzem do Tory (interpretacją) jest Talmud, skodyfikowany zbiór praw religijnych opartych na rozważaniach rabinów. Główne święta żydowskie to: Rosz Haszana – Święto Nowego Roku, zwane też Świętem Trąbek, przypadające 10 dni później Jom Kippur – Dzień Odpuszczenia (dzień czynienia skruchy), Chanuka – trwające 8 dni Święto Świateł. Ściana Zachodnia w (nazywana także Ścianą Płaczu), jedyna pozostałość po Świątyni Jerozolimskiej Miejscem kultu wyznawców judaizmu jest synagoga (bożnica). Świętym miastem judaizmu a także chrześcijaństwa i islamu) jest Jerozolima ze Ścianą płaczu – jedyną ocalałą częścią Świątyni Jerozolimskiej wzniesionej przez króla Salomona.

Żydowskie dzieci z nauczycielem w Samarkandzie Judaizm Judaizm świątynny powstał w czasach niewoli babilońskiej, po wypędzeniu ludności Izraela na tereny dzisiejszego Iraku i po najeździe Palestyny przez Achemenidów. Zburzenie świątyni jerozolimskiej oznaczało koniec kultu świątynnego i skoncentrowanie religii wokół Biblii. Miejsce kapłanów ostatecznie zajęli rabini - dawni "uczeni w piśmie" nauczyciele religii, którzy odtąd gwarantowali ciągłość wiary żydowskiej. Jakkolwiek obecnie judaizm stanowi religię jednego tylko narodu - Żydów, w przeszłości istniały nieżydowskie narody i grupy etniczne, wyznające tę wiarę, która w pewnym momencie była na drodze do stania się religią uniwersalistyczną. Żydowskie dzieci z nauczycielem w Samarkandzie Judaizm ortodoksyjny opiera się na pełnym stosowaniu Talmudu w życiu codziennym.

Menora (jest najważniejszym symbolem judaizmu) - ilustracja z XV wieku Judaizm ortodoksyjny dzieli się na następujące nurty: haredim (judaizm ultraortodoksyjny) - mają negatywne stanowisko wobec postępu kulturalnego i ograniczają do minimum kontakty ze światem zewnętrznym, tworząc swoiste getto. Domagają się niezmienionej normy tradycjonalizmu, noszą XIX-wieczne ubiory, nie skracają brody ani pejsów, rygorystycznie przestrzegają koszerności. chasydzi - ruch zapoczątkował Izrael Ben Eliezer (1700 -1760). Chasydzi uznają wagę skrupulatnego wypełniania rytuałów, ale ważniejsze znaczenie ma pobożność i radość ze służenia Bogu. Chasydzi gromadzą się wokół wybitnych rabinów, zwanych cadykami, którzy zgodnie z ich przekonaniami są pośrednikami między światem Boga, a światem ludzi oraz uczą ich nawiązywać z nim kontakt. Menora (jest najważniejszym symbolem judaizmu) - ilustracja z XV wieku nowoczesna ortodoksja, aszkenazyjska (neoortodoksja), w Izraelu wyznawcy określani są jako datim - stworzona przez Rafaela Hirscha 1808 -1888), rabina z Frankfurtu, którego hasłem było "Tora im derek erec" (Prawo z miejscowymi zwyczajami) chce pogodzić prawowierny judaizm ze współczesną kulturą, nauką i społeczeństwem.

Judaizm Życie ortodoksyjnego Żyda powinno wyglądać w sposób następujący: w 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. W ceremonii uczestniczy mohel (dokonujący operacji), sandak (osoba trzymająca dziecko), rodzice, zaproszeni goście oraz prorok Eliasz, dla którego stoi specjalny fotel, dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych, tzn. nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania halachy, Halacha ogranicza kontakty między osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na urodę kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich śpiewu. Kipa (jarmułka) noszona przez Żydów Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić się i mieć dzieci. Wyznawców judaizmu od chrześcijan różni przede wszystkim wizja Boga, sposób zbawienia oraz interpretacja prawa i przymierza mojżeszowego, czego następstwem jest również spór o mesjaństwo Jezusa Nazarejskiego.

Krzyż - współczesny symbol większości chrześcijan Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu i też jest religią monoteistyczną. Powstało 2 tys. lat temu. Religia ta wzywa do nawiązania osobistej więzi z Bogiem (w 3 osobach) poprzez Słowo Boże, wiarę, łaskę, sakramenty, mistykę oraz kontemplację. Za właściwą postawę wobec boga uważa się miłość, adorację i rozumne, wolne posłuszeństwo. Powstanie i rozwój religii wiąże się z nauczaniem Chrystusa – Syna Bożego oraz z głoszeniem Ewangelii przez jego uczniów, Chrześcijańskie zbiory świętych ksiąg to Biblia, czyli Stary i Nowy Testament. Ten drugi stanowi Ewangelia według czterech ewangelistów: Krzyż - współczesny symbol większości chrześcijan św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana a także Dzieje Apostolskie, Listy Apostolskie i Apokalipsa św. Jana. Wspólna wszystkim odłamom chrześcijaństwa jest wiara w jednego Boga w 3 osobach (stwórcę wszystkich bytów), wcielenie i zbawcza misja Jezusa Chrystusa oraz zmartwychwstanie ciała i życie wieczne.

Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo narodziło się na początku naszej ery na Bliskim Wschodzie. W pierwszych latach swojego istnienia związane było ze wschodnią prowincją Cesarstwa Rzymskiego – Judeą, zwaną też w kolejnych stuleciach Palestyną. Szybko jednak religia ta wyszła poza granice Judei oraz jej mieszkańców – Żydów. W pierwszym stuleciu istnienia chrześcijaństwa spisano jej święte księgi, które otrzymały nazwę Nowy Testamentu, stanowiące razem z księgami Starego Testamentu (święte księgi Żydów) Biblię lub Pismo Święte. Mniej więcej w tym samym czasie zaczęły się również kształtować struktury organizacyjne chrześcijaństwa, które określono jednym terminem -  Kościół (gr. Ecclesia). Nie ma żadnych wątpliwości, że chrześcijaństwo narodziło się i rozwija po dzień dzisiejszy wokół osoby Jezusa z Nazaretu, zwanego najczęściej Jezusem Chrystusem. Podstawową doktryna chrześcijaństwa, która wyróżnia jej wyznawców od innych religii oraz grup parachrześcijańskich jest przekonanie, że Jezus z Nazaretu jest prawdziwym Synem Boga, prawdziwym Bogiem i człowiekiem, który narodził się z ziemskiej kobiety, aby swoją męczeńską śmiercią na krzyżu ofiarować wszystkim, którzy w Niego wierzą, zbawienie.

Ichthys- pierwotny symbol chrześcijan Chrześcijaństwo Kształtowały się też struktury władzy, które na samym początku nosiły bardzo wyraźny charakter służebny. Od samego początku znane były trzy struktury władzy (usługiwania) w Kościele: biskup, prezbiter, diakon. Rozwój chrześcijaństwa przebiegał bardzo dynamicznie, chociaż nie brakowało momentów kryzysowych spowodowanych trudności wewnętrznymi i zewnętrznymi. Dość szybko też doszło do podziału chrześcijaństwa na liczne nurty i grupy wyznaniowe, które zaczęły różnić się strukturami organizacyjnymi, zwyczajami, ale także doktryną. W jednym tylko doktryna była niezmienna – wiara w Syna Bożego Jezusa Chrystusa. Ichthys- pierwotny symbol chrześcijan Dzisiaj wyróżnia się 3 najważniejsze nurty chrześcijaństwa: Katolicyzm, Prawosławie, Protestantyzm. Termin katolicyzm pochodzi z greckiego oraz łacińskiego terminu - "catholicismus". Wyrażenie to oznacza zarówno doktrynę religijną, moralną i społeczną Kościoła katolickiego - określanego często jako Kościół rzymskokatolicki - jak też odnosi się ono do jedno z największych wyznań religijnych współczesnego świata.

Chrześcijaństwo Prawosławie – doktryna ortodoksyjnego Kościoła chrześcijańskiego – jednej z dwóch grup Kościołów, obok Kościoła rzymskokatolickiego, powstałych w wyniku rozłamu w Kościele chrześcijańskim z 1054 roku (tzw. schizmy wschodniej, lub – co uznaje się za historycznie bardziej uzasadnione – schizmy wielkiej). Protestantyzm — jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, obok katolicyzmu i prawosławia, na którą składają się wyznania religijne powstałe na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych wystąpieniem Marcina Lutra w XVI wieku oraz ruchów przebudzeniowych w łonie macierzystych wyznań protestanckich w kolejnych stuleciach. Krzyż prawosławny Najważniejsze święta chrześcijaństwa to Wielkanoc – upamiętniająca zmartwychwstanie Chrystusa i Boże Narodzenie – upamiętniające narodziny Chrystusa. Spośród obrządków szczególne znaczenie przypisuje się Eucharystii, która jest pamiątką Ostatniej Wieczerzy. Włączenie we wspólnotę chrześcijańską następuje poprzez chrzest dopełniony bierzmowaniem. Dla chrześcijan miejscem świętym jest Jerozolima – miejsce męczeństwa Chrystusa.

Półksiężyc powszechnie określany mianem "symbolu islamu" Islam jest religią monoteistyczną. Zajmuje drugie miejsce pod względem liczby wyznawców na świecie (głównie w Afryce i Azji). Rozwija się od VII wieku n.e. W rezultacie objawienia, jakiego miał doznać Mahomet – ostatni z proroków zesłanych przez Allacha. Świętą księgą islamu jest Koran, księga objawiona przez Allacha, spisana przez uczniów Mahometa na podstawie jego nauk. Zawiera ona wiele pouczeń dla muzułmanów – jak sprawować kult, jak traktować bliźnich, co jeść i w co się ubierać, a także generalne zasady życia rodzinnego. Z Koranu wywodzi się praktycznie prawodawstwo – szariat i jest ono uznawane fundament państwa. W praktyce Koran wiąże życie religijne z życiem politycznym, gospodarczym i społecznym. W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami islamu: Półksiężyc powszechnie określany mianem "symbolu islamu" Wyznanie wiary (szahada) - zaświadczam, że nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet jest Jego sługą i wysłannikiem. Jest ona również aktem włączenia do wspólnoty muzułmańskiej i w razie przyjęcia islamu na łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek wystarczający do uznania za pełnoprawnego muzułmanina.

Pielgrzymi wokół Kaaby w meczecie al-Masjid ul-Ḥarām w Mekce Islam Modlitwa (salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki (do 627 roku w stronę Jerozolimy) - dzieci i osoby chore mogą odmawiać 3 razy dziennie. Jałmużna (zakat) - określoną część swego majątku, nie dochodu (najczęściej 2,5%) muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym. Uważana jest za jeden z pierwszych "nowoczesnych" podatków socjalnych, pobierany od określonego progu majątkowego. Post (saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż) a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca. Pielgrzymka do Mekki (hadżdż) - muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna. Często na podróż składa się cała lokalna wspólnota lub rodzina, która deleguje jedną osobę. Niektóre autorytety religijne uważają, że w razie braku możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki, można ją w pewien sposób zastąpić pielgrzymką do innego ważnego centrum islamu. Pielgrzymi wokół Kaaby w meczecie al-Masjid ul-Ḥarām w Mekce

Islam Obecnie wyznawcy islamu dzielą się na dwie główne grupy: sunitów i szyitów. Główną przyczyną podziału jest spór o wybór przywódcy po śmierci Mahometa. Najważniejszymi świętami w islamie są Święto Ofiar, Święto Przerwania Postu, a dla szyitów – Aszura. Dla wielu muzułmanów istnieje święty obowiązek nawracania innych na islam, a wiąże się to z dawaniem dobrego przykładu własnym życiem. Te wewnętrzne zmagania osoby, która stara się wieść życie zgodne z zasadami islamu, nosi nazwę dżihadu, co oznacza „świętą wojnę”. Mahomet powracający do Mekki Z powodu zakazu przedstawiania zwierząt i ludzi rozwinęła się ornamentyka, wykorzystująca kaligrafię i motywy roślinne, której przykładem jest arabeska. Zakaz lichwy doprowadził do powstania szeregu alternatywnych rozwiązań, które miały na celu uniknięcie konieczności pobierania odsetek w transakcjach finansowych.

„Koło Dharmy" – najczęściej spotykany buddyjski symbol Buddyzm Buddyzm ("Nauka Przebudzonego") powstał w V wieku p.n.e. w północnych Indiach. Założycielem tej religii i twórcą podstawowych jej założeń był, żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama, syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw - miast w północnych Indiach. Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach głoszonych przez Siddharthę Gautamę, oraz na przedstawionej przez niego Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma do ustania cierpienia. „Koło Dharmy" – najczęściej spotykany buddyjski symbol Podstawowe założenia buddyzmu wyłożone są w Czterech Szlachetnych Prawdach sformułowanych przez Buddę podczas pierwszego kazania w Parku Gazeli, w Sarnath. Cztery Szlachetne Prawdy są akceptowane bez zastrzeżeń przez wszystkie tradycje buddyjskie. Są to: Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu - Istnieje cierpienie,

"Złoty Budda"; świątynia Wat Trimitr; Bangkok; Tajlandia. Buddyzm Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia - przyczyną cierpienia jest pragnienie, Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia - ustanie cierpienia to całkowite zaniknięcie i ustanie, wyrzeczenie się, zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie pragnienia, Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia - drogą do ustania cierpienia jest Szlachetna Ośmiostopniowa Ścieżka - właściwy pogląd, właściwe postanowienie, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwy żywot, właściwe dążenie, właściwe skupienie, właściwa medytacja,  "Złoty Budda"; świątynia Wat Trimitr; Bangkok; Tajlandia.

Budda objaśnia swe nauki Pięciu Ascetom w Parku Gazeli. Buddyzm Aby w pełni zrozumieć Cztery Szlachetne Prawdy, Budda zalecał podążać Ośmioraką Ścieżką, na którą składają się: Właściwy Pogląd - jest to poznanie Czterech Szlachetnych Prawd, Budda objaśnia swe nauki Pięciu Ascetom w Parku Gazeli. Właściwe Postanowienie - to postanowienie wyrzeczenia się złej woli i odstąpienie od wyrządzania wszelkiej krzywdy, Właściwe Słowo - to powstrzymanie się od kłamstwa, od mowy powodującej nieporozumienia między ludźmi ("dzielącej" mowy), obelżywej mowy, pustego gadania, Właściwy Czyn - to powstrzymanie się od zabijania, od kradzieży, od nieskromności, Właściwy Żywot - to porzucenie nieuczciwego sposobu życia i prowadzenie życia właściwego: czyli przestrzeganie wskazań moralno-etycznych, zawartych w naukach buddyjskich,

Nirwana – najwyższa buddyjska doskonałość Buddyzm Właściwy Wysiłek - to intencje i wysiłek, które nie pozwalają na powstawanie złych a powstanie dobrych mentalnych właściwości, Właściwa Uważność - zachowanie uważności we wszystkim, co się przedsięwzięło, Właściwa Medytacja - dążenie do osiągania stanów, w których znika "ego„. Szczególnym świętem jest Wesak – w każdą rocznicę narodzin, oświecenia i śmierci Buddy. Miejsca tych wydarzeń są celem pielgrzymek. Posągi Buddy są wszechobecne w życiu wyznawców tej religii – w domach, świątyniach i w naturalnym otoczeniu (np. wykute w skale). Charakterystyczne dla buddyzmu religijne budowle to stupy, zawierające relikwie samego Buddy lub innych postaci otaczanych kultem. Współcześnie wśród wielu odłamów buddyzmu poza Indiami rozwijają się buddyzm chan w Chinach, buddyzm zen w Japonii, amidyzm w Azji Wschodniej, buddyzm tybetański (wyznawcy czczą aż 100 bóstw, a duchowym przywódcą jest Dalajlama. Nirwana – najwyższa buddyjska doskonałość