BADANIE PAPI OSOBY BEZROBOTNE Projekt: Platforma wiedzy nt. starzejącego się społeczeństwa Europy Środkowej BADANIE PAPI OSOBY BEZROBOTNE Diagnoza sytuacji osób 50+ w Polsce, w świetle opinii bezrobotnych – niepublikowane wyniki badań Projekt ten jest wdrażany w ramach Programu dla Europy Środkowej i współfinansowany przez EFRR 1 1

Charakterystyka badania PAPI Charakterystyka badania Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Badania wykonane zostały standaryzowanym kwestionariuszem ankiety W sumie ankieterzy zadali 48 pytania W tym 19 pytań otwartych Pytania metryczkowe Pytania uszczegółowiające dane respondenta W badaniu zastosowano liczne kafeterie oraz rangi Analiza ilościowa objęła wszystkie zadane pytanie w pięciu przekrojach funkcjonalnych Analiza ilościowa została przeprowadzona z uwzględnieniem podstawowych miar statystycznych, takie jak obliczenie średniej statystycznej, średniej ważonej, mediany, dominanty, odchylenia standardowego BADANIE PAPI OSOBY BEZROBOTNE Projekt ten jest wdrażany w ramach Programu dla Europy Środkowej i współfinansowany przez EFRR 2 2

Metodologia badania i próba PAPI Metodologia badania i próba Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Badanie ilościowe dotyczące sytuacji osób bezrobotnych w wieku 50+ na regionalnym rynku pracy Badanie przeprowadzono w miesiącach marzec – lipiec 2012 roku Technika: PAPI (Paper and Pencil Interview) - wywiady bezpośrednie realizowane przy użyciu papierowej ankiety wypełnianej przez wykwalifikowanego ankietera. Ankieter przeprowadza wywiad w sposób bezpośredni (face to face). Zadaje pytania i notuje w kwestionariuszu odpowiedzi. W razie wątpliwości udziela respondentowi wyjaśnień. Uzyskane w ten sposób wyniki są kodowane (przy pytaniach otwartych) i wprowadzane do komputera. Wywiady mogą być przeprowadzane w domach respondentów, miejscu pracy, siedzibie ośrodka badawczego. Głównymi zaletami tej techniki są: pewność kompletnego uzupełnienia kwestionariusza, standaryzacja miejsca w jakim odbywa się badanie, możliwość udzielania wyjaśnień przez ankietera w przypadku niezrozumienia pytania. Bezrobotny – mieszkaniec Katowic, zarejestrowany w PUP jako osoba pozostająca bez pracy Próba: N=150 Kryteria doboru: WIEK: powyżej 50 roku życia, STAN ZATRUDNIENIA: bezrobotny Średni czas trwania wywiadu: około 23 minut

Metodologia badania - struktura próby PAPI Metodologia badania - struktura próby Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Oprócz pytań rekrutacyjnych bezrobotnym zadano dodatkowe pytania metryczkowe, które pozwoliły na dokładniejszą charakterystykę respondentów. Pytania te dotyczyły: ostatniego zajmowanego stanowiska przyczyny zakończenia pracy okres poszukiwania pracy wielkość dochodów netto gospodarstwa domowego W odpowiedzi na pytanie o ostatnio zajmowane stanowisko, bezrobotni najczęściej podawali robotników wykwalifikowanych (39,3%) oraz pracowników handlu i usług (19,3%)

Metodologia badania - struktura próby PAPI Metodologia badania - struktura próby Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Respondenci na pytanie najczęściej odpowiadali, że zakończyli prace wskutek bankructwa pracodawcy (37,1%) oraz zwolnienia z innych przyczyn niż wiek (12,6%) 5 5

Metodologia badania - struktura próby PAPI Metodologia badania - struktura próby Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Następne pytanie jest związane z czasem pozostawania bez pracy. Blisko 3/4 respondentów pozostaje bez pracy do czterech lat (72,9%). Wysoki odsetek osób pozostaje bez pracy ponad pięć lat. ¾ respondentów dysponowało dochodem netto do 2000 PLN. Niespełna jeden na 10 posiadał więcej niż 3000 PLN na gospodarstwo domowe.

OBSZARY BADAŃ PRAWO I GOSPODARKA kluczowe pytania: czy prawo jest barierą czy determinantą wzrostu zatrudnienia osób w wieku 50 plus? Czy w gospodarce jest miejsce na pracę dla osób w wieku 50 plus? ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE kluczowe pytania: jakie czynniki determinują wzrost lub są barierą w zatrudnianiu osób w wieku 50 plus? Gdzie odnajdujemy źródła determinujące bezrobocie wśród osób wieku 50 plus? POLITYKA SPOŁECZNA I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE kluczowe pytania: czy we współczesnym społeczeństwie jest miejsce na starość? Jakie czynniki wpływają na wykluczenie społeczne osób w wieku 50 plus z rynku pracy? Czy osoby w wieku 50 plus na rynku pracy dotyka problem dyskryminacji? 7 7

BADANIE PAPI OCENA OBSZARÓW PRAWO I GOSPODARKA 8

WNIOSKI I REKOMENDACJE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Ograniczenie liczby obowiązujących przepisów i liczby ich aktualizacji oraz wypracowania rozwiązań ukierunkowanych na uelastycznienie przepisów i ich spójność to niezbędne działania ograniczające bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50 plus w sektorze MSP Z uwagi na wydłużony (4 lata) okres ochronny przed emeryturą opracowanie instrumentów ograniczających zagrożenia, wynikające z jego długości takich jak: spadek stanu zdrowia, lęk przed zatrudnianiem osób w okresie ochronnym, obawa o likwidacje miejsca pracy to kolejne działanie mogące ograniczyć bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50 plus w sektorze MSP Poprawa sytuacji osób w wieku 50 plus w obszarach wykształcenie, dyspozycyjność, wydajność i adaptacyjność to kolejny warunek mogący ograniczyć bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50 plus w sektorze MSP Kolejnymi obszary interwencji mogącymi ograniczyć bariery w zatrudnianiu osób w wieku 50 plus w sektorze MSP są: systematyczne rozpoznawanie zapotrzebowania na pracowników w wieku 50 plus, opracowanie rozwiązań wzmacniających przekonanie wśród pracodawców, że zatrudnianie osób w wieku 50+ jest opłacalne i efektywne oraz realizowanie szkoleń i kursów dla osób w wieku 50 plus odpowiadających realnemu zapotrzebowaniu pracodawców. 9 9

WNIOSKI I REKOMENDACJE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Uelastycznienie możliwości łączenia dochodów z pracy i świadczeń z ZUS może wpłynąć na zwiększenie zatrudnienia osób 50 plus. Może przyczynić się również do wychodzenia z pracy w szarej strefie Wcześniejsze świadczenia emerytalne nie należą do głównych przyczyn wczesnej dezaktywacji zawodowej osób w wieku 50 plus. Aby przejść na wcześniejsze świadczenia emerytalne już teraz należy spełniać bardzo rygorystyczne kryteria oceny. Wcześniejsze świadczenia są traktowane jako zabezpieczenie źródła dochodu z chwilą utraty miejsca pracy Należy zachęcić osoby 50 plus do podejmowania legalnej pracy przez prowadzenie bardziej przyjaznej polityki podatkowej Systemy motywacyjne dostosowane do konkretnych osób przyczyni się do wzmocnienia pozycji osób 50 plus na rynku pracy lub zwiększy szanse na jej znalezienie 10 10

OCENA OBSZARÓW ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE BADANIE PAPI OCENA OBSZARÓW ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE 11 11

WNIOSKI I REKOMENDACJE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Zbyt niskie kwalifikacje zawodowe, nienadążanie za zmianami technologicznymi, brak znajomości języków obcych i długotrwałość wprowadzania osób w wieku 50 plus do zaawansowanych technologii to kluczowe bariery ograniczające zatrudnianie osób z tej grupy wiekowej w przedsiębiorstwach z sektora wysokich technologii W świetle zrealizowanych badań możemy uznać, że niezbędnym działaniem wzmacniającym pozycję osób w wieku 50 plus na rynku pracy jest promowanie i upowszechnianie w formach szkoleń i wdrożeń w przedsiębiorstwach metod „Zarządzania wiekiem” oraz flexicurity Wzmacnianie współpracy na linii pracodawcy – instytucje rynku pracy. Brak współpracy utrwalać będzie pogląd, że pomoc instytucji rynku pracy nie sprzyja wzrostowi zatrudnienia osób w wieku 50 plus. W opinii bezrobotnych brak współpracy wpływa na niską aktywność zawodową osób w wieku 50 plus Rozwinięcie i wzmocnienie czynników jakimi są kwalifikacje zawodowe, doświadczenie, wiedza, fachowość, umiejętność organizacji pracy, motywacja do pracy to kluczowe działania wzmacniające pozycję osób w wieku 50 plus w procesie zatrudniania osób w wieku 50 plus Brak kwalifikacji zawodowych, dostęp do różnych świadczeń, presja na odejście z zatrudnienia, niskie zarobki i wytwarzanie w miejscu pracy klimatu niesprzyjającego pozostawaniu w zatrudnieniu (mobing) to kluczowe działania mogące ograniczyć proces wychodzenia z rynku pracy relatywnie młodych osób 12 12

WNIOSKU I REKOMENDACJE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” W celu wzmocnienia pozycji osób w wieku 50 plus na rynku pracy za ważne i pilne należy uznać podjęcie działań ukierunkowanych na prowadzenie cyklicznego monitoringu rynku pracy dla osób w wieku 50 plus, zbliżenie oferty szkoleniowej do obiektywnych potrzeb w zatrudnieniu i prowadzenie cyklicznych kampanii upowszechniających informacje o sytuacji osób w wieku 50 plus na rynku pracy Lęk przed bezrobociem oraz obniżenie oceny dotyczącej własnego zdrowia to dwa kluczowe czynniki determinujące osoby w wieku 50 plus do wchodzenia do szarej strefy. Poszukiwanie rozwiązań mogących wpłynąć na zmianę wizerunku i postrzeganie osób w wieku 50 plus zdaniem bezrobotnych 50 plus to kolejny ważny czynnik mogący istotnie wzmocnić pozycję tych osób na rynku pracy Opracowanie mechanizmów gwarantujących trwałość i niezmienność kontynuacji działań na rzecz osób w wieku 50 plus na rynku pracy, bez względu na zmianę sytuacji politycznej to w opinii bezrobotnych warunek konieczny do poprawy sytuacji tej populacji osób na rynku pracy 13 13

BADANIE PAPI Obszary: polityka społeczna i wykluczenie społeczne 14

WNIOSKI I REKOMENDACJE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Opracowanie i wdrożenie kampanii informacyjnej negującej twierdzenie, że we współczesnej kulturze konsumpcyjnej brak miejsca na starość oraz że ludzi starzy są odpowiedzialnością za liczne problemy społeczne może być ważnym mechanizmem poprawy ich sytuacji na rynku pracy Samodzielność, dyspozycyjność i chęć uczenia się przez całe życie to kluczowe czynniki dla stabilnej pozycji na rynku pracy w opinii bezrobotnych 50 plus. Opracowanie kampanii promującej wskazane czynniki może przyczynić się do większej ich stabilizacji na rynku pracy Poszukiwanie rozwiązań mogących wpłynąć na zmianę wizerunku i postrzeganie osób w wieku 50 plus przez pracodawców to kolejny ważny czynnik mogący istotnie wzmocnić pozycję tych osób na rynku pracy 15 15

BADANIE PAPI PODSUMOWANIE 16 16

PODSUMOWANIE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Funkcjonujące obecnie w Polsce regulacje prawne ograniczają dostęp do miejsc pracy osób starszych, co wpływa na wielkość bezrobocia tej grupy wiekowej Zdaniem połowy respondentów, MSP defaworyzują osoby 50 plus przy zatrudnianiu Co drugi z respondentów nie widzi zależności pomiędzy wcześniejszym świadczeniem emerytalnym a biernością zawodową. Przeciwnego zdania jest co trzeci z badanych Wcześniejsze świadczenia emerytalne nie są także, zdaniem bezrobotnych 50 plus, przyczyną nie podejmowania pracy przez osoby w tym przedziale wiekowym W Polskich firmach nie jest znana i tym samym nie jest stosowana Strategia Zarządzania Wiekiem (opinia 8 na 10 badanych) Źle została oceniona pomoc Urzędów Pracy i innych instytucji rynku pracy przy działaniach mających na celu zwiększenie zatrudnialności osób 50 plus Brak kwalifikacji zawodowych w połączeniu z dostępem do różnych świadczeń przyczynia się do wychodzenia z rynku pracy relatywnie młodych osób (63%) 17 17

PODSUMOWANIE PAPI Raport z realizacji badania w ramach projektu „PLATFORMA WIEDZU NT. STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ” Podobnie jak przy strategii zarządzania wiekiem, również pojęcie Flexicurity nie jest znane Do wcześniejszego odchodzenia z pracy zawodowej zdaniem bezrobotnych 50 plus w dużej mierze przyczynia się lek przed utratą pracy Również przy podejmowaniu wcześniejszych świadczeń emerytalnych kluczowym czynnikiem motywującym do takiej decyzji jest lęk przed bezrobociem. Jest on częściej wskazywany aniżeli obniżający się stan zdrowia czy słabnąca wiara we własne siły Lęk przed bezrobociem jest kluczowym czynnikiem determinującym bezrobotnych 50 plus do przechodzenia do pracy w szarej strefie Samodzielność, dyspozycyjność oraz uczenie się przez całe życie to główne czynniki stabilizacji pozycji na rynku pracy 18 18

BADANIE PAPI Piotr HETMAŃCZYK GIG OSOBY BEZROBOTNE 19 Projekt: Platforma wiedzy nt. starzejącego się społeczeństwa Europy Środkowej BADANIE PAPI OSOBY BEZROBOTNE Piotr HETMAŃCZYK GIG Projekt ten jest wdrażany w ramach Programu dla Europy Środkowej i współfinansowany przez EFRR 19 19