Wspólna Polityka Rolna i Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich Wykład 7Wpływ integracji na sytuacjęw sektorze rolnym i na obszarach wiejskich Dominika Milczarek

2 Negocjacje – „Rolnictwo” 9 grudnia 1999 – przyjęcie polskiego stanowiska negocjacyjnego przez Radę Ministrów Otwarcie negocjacji w obszarze „Rolnictwo” - najpóźniej ze wszystkich 29 obszarów negocjacyjnych - 19 czerwca Polska zaakceptowała i zobowiązała się do wdrożenia całości acquis communautaire w obszarze „Rolnictwo”.

3 Negocjacje – „Rolnictwo” cd. Główne problemy podczas negocjacji: 1. Dostęp do płatności kompensacyjnych (dopłat bezpośrednich) 2. Limitowanie wielkości produkcji rolnej 3. Dostosowania sektora mięsnego 4. Dostosowanie sektora mleczarskiego 5. Wsparcie ze wspólnotowego budżetu na budowę systemu IACS w Polsce

4 Płatności bezpośrednie Konieczność wprowadzenia płatności bezpośrednich w nowych krajach UE ze względu na: Nie dyskryminowanie nowych krajów, Kwestia konkurencyjności na jednolitym rynku, Potrzeba modernizacji, Argument uczciwości, Kwestia korzyści wynikających z poszerzenia (Wilkin 2003).

5 Negocjacje – polityka regionalna Wdrożenie całości acquis communautaire w obszarze „Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych”. Zbudowanie systemu koordynacji polityki spójności, odpowiednie struktury administracyjne, itd. W 1999 r. rozpoczęto przygotowanie Narodowego Planu Rozwoju (Źródło UKIE)

6 Negocjacje - wyniki Rocznie trafi w latach – 2,4 mld euro 2-krotnie więcej niż wynoszą wydatki budżetowe na rolnictwo (bez KRUS) w 2002 r. (5085 mln PLN czyli 1271 mln euro). Są to środki związane z: płatnościami bezpośrednimi, interwencją rynkową i subsydiami eksportowymi, działaniami rozwoju wsi, funduszami strukturalnymi w rolnictwie. Ponadto środki krajowe. Źródło: SAEPR FAPA

7 Płatności bezpośrednie Płatności bezpośrednie (na hektar UR) W 2004 r. podstawowy poziom dopłat bezpośrednich – 25% poziomu UE, 100% dopłat w 2013 r. W latach 2004, 2005, 2006 wyniosą 55%, 60% i 65% poziomu stawek unijnych (I i II filar WPR i środki krajowe)  Uproszczony system dopłat bezpośrednich  Limity produkcji  Okresy przejściowe

8 Płatności bezpośrednie System uproszczony: 1. Podstawowa stawka dopłaty (do każdego ha): 25%, 30% i 35% KOPERTY KRAJOWEJ, podzielona przez całkowity obszar użytków (160, 198, 238 zł); 2. W sektorze roślinnym – dodatkowa dopłata (zboża, len, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe); 3. W sektorze zwierzęcym – dodatkowa dopłata do powierzchni paszowej 4. Dopłaty dodatkowe ze środków na rozwój wsi oraz ze środków krajowych. 5. W sumie 440, 480, 520 (produkcja roślinna), 340, 420, 520 (produkcja zwierzęca)

9 Płatności bezpośrednie 1. Limity produkcji: lata Okresy przejściowe: system uproszczony 5 lat (możliwość przedłużenia); wybrane sektory (mleczarski – dostosowanie jakości do końca 2006, przetwórstwo mięsne do końca 2007 r.).

10 Programy pomocowe Programy przedaksesyjne finansowane przez UE: Program PHARE SAPARD Program finansowany z pożyczki Banku Światowego: Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW): A - Mikropożyczki B - Zmiana struktury siły roboczej i wsparcie instytucjonalne C- Infrastruktura wiejska

11 SAPARD SAPARD – Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Obejmuje lata Rocznie Komisja Europejska przeznacza dla krajów kandydujących 520 mln. euro Dla Polski – 171,7 tys. euro rocznie. Ponad 2/3 funduszy SAPARD: Polska, Rumunia i Bułgaria

12 SAPARD – Działania: 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych Trudności: sytuacja finansowa w sektorze przetwórstwa, wysokie koszty gwarancji kredytowych, duża liczba obowiązkowych dodatkowych dokumentów, itd. 2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Trudności: sytuacja finansowa gospodarstw, brak własnych funduszy, wymagania formalne, etc. 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich Gminy miały znaczne doświadczenie w przygotowywaniu tego typu projektów

13 SAPARD – Działania: 4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Wprowadzone dopiero w połowie 2002 r., najaktywniejszą grupą – przedsiębiorcy (ponad połowa wniosków) 5. Program rolnośrodowiskowy (projekt pilotażowy) - nieuruchomiony 6. Szkolenia zawodowe 7. Pomoc techniczna

SAPARD – przyjęte projekty Źródło: EC Sapard Annual Report 2003

15 SAPARD - ocena Główne bariery absorpcji w ocenie benficjentów i doradców: trudne warunki stawiane beneficjentom, rozbudowana i skomplikowana dokumentacja, zbyt późne przekazywanie informacji o ostatecznie obowiązujących zasadach programu do instytucji doradczych Ważna rola instytucji doradczych! (Polska Wieś po wejściu do UE FDPA)

16 Mieszkańcy wsi o integracji z UE Dominacja przekonań o ujemnych konsekwencjach przyłączenia do UE Korzyści z przystąpienia do UE - przyśpieszenie przeobrażeń strukturalnych (Sikorska 2001) Sposób głosowania w referendum (77,45% za): za przystąpieniem do UE: 49% mieszkańców wsi, 38% - rolników; przeciw przystąpieniu – 29% mieszkańców wsi, 43% rolników. Największe obawy związane z integracją dotyczą: upadku wielu gospodarstw rolnych, wykupu ziemi przez cudzoziemców, wzrostu trudności ze zbytem polskich produktów (ISP 2002).

17 Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny Według UKIE 2003: Znacząca poprawa sytuacji ekonomicznej rolnictwa w ujęciu sektorowym, Poprawa sytuacji dochodowej rolnictwa dzięki dopłatom bezpośrednim, Poprawa sytuacji konkurencyjnej polskich gospodarstw rolnych, Stabilizacja cen skupu produktów rolnych, Wzrost dochodów rodzin rolniczych, Nie poprawi się sytuacja gospodarstw socjalnych.

18 Potencjalny wpływ integracji na sektor rolny Atutem rolnictwa polskiego są niższe koszty niż w krajach UE-15. Z czasem czynnik ten będzie tracił na znaczeniu. Osłabienie tego efektu ze względu na znaczne koszty dostosowawcze „Warunkiem koniecznym poprawy sytuacji rolnictwa i obszarów wiejskich jest spójna polityka państwa gwarantująca wzajemną komplementarność wdrażanych programów pomocowych”(Bilans korzyści i kosztów )

19 Seminarium „Polska wieś i rolnictwo w półtora roku po akcesji” UKIE, luty 2006 Badania Lecha Goraja i Łukasza Hardta Dane rachunkowe polskiego FADN wskazują na istnienie bardzo wyraźnej tendencji malejącego znaczenia dopłat w tworzeniu dochodu. Sieć Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych ( Gospodarstwa towarowe (pole obserwacji 745 tys., pow. 2 ESU) Wpływ integracji

20 Udział dopłat w tworzeniu w 2004 r. dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego wg klas wielkości ekonomicznej (IERiGŻ)

21 DB nie stymulują inwestycji w grupie gospodarstw największych i nie zapewniają istotnego wzrostu dochodowości w małych Badanie społeczne - obawy względem systemu DB: negatywny system bodźców („koszenie trawy i kasy”), niekorzystny wpływ na rynek dzierżawy ziemi i na zmianę struktury agrarnej, dopłaty zaburzają konkurencję w UE (wg części rolników korzystna byłaby „opcja zerowa”, a więc zniesienie DB w UE). Wpływ integracji

22 Wpływ integracji Inne wnioski z badania społecznego UKIE Rolnicy doskonale znają reguły WPR Korzystają z Internetu Rosną aspiracje edukacyjne Dobrze oceniają system ODR, gorzej ARiMR Ich stosunek do UE jest ambiwalentny

23 Potrzeba wypracowania precyzyjnej definicji gospodarstwa rolnego Różne definicje wypaczają rzeczywisty obraz stanu rolnictwa i gospodarstw rolnych W nowej definicji - formuła określająca związek gospodarstwa rolnego z rynkiem Z dotychczasowego sektora gospodarstw rolnych należy wyłączyć „gospodarstwa domowe użytkujące ziemię” Odmienne programy wsparcia dla gospodarstw domowych użytkujących ziemię i gospodarstw towarowych (L.Goraj) Wpływ integracji, rekomendacje

24 Pytania do dyskusji Czy dopłaty bezpośrednie powinni otrzymywać wszyscy rolnicy? Czy wykluczyć gospodarstwa najmniejsze z systemu? Jeśli nie DB nie dla wszystkich, to jaki inny rodzaj wsparcia? Jaki powinien być system płatności w długim okresie (nie zależeć od wielkości produkcji ani wielkości gospodarstwa)? Czy polityka ROW powinna być zróżnicowana regionalnie (instrumenty)?