BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA Maciej Milczanowski 9 kwietnia 2017 Rzeszów

SPRAWY ORGANIZACYJNE Struktura zajęć Wymagania Organizacja i terminy zaliczeń Zajęcia odbywać się będą we wtorki. Dwie pierwsze godziny będą poświęcone na konwersatoria a dwie kolejne na projekt i ćwiczenie. Zajęcia podzielone będą na ogólną tematykę dotyczącą: Podstawowych pojęć, definicji – ale przede wszystkim historycznego znaczenia bezpieczeństwa. 2. Kwestie problemów jakie występują w bezpieczeństwie oraz zagrożenia współcześnie wpływające na stan bezpieczeństwa. 3. A także na kolejnych zajęciach poznamy zasady radzenia sobie z owymi zagrożeniami – czyli działanie całego systemu bezpieczeństwa, jego filary, aspekty moralne i filozoficzne. 4. Porozmawiamy też o zasadach funkcjonowania organów władzy i instytucji publicznych w okresie kryzysu i wojny; W tym aspekcie też poruszymy kwestie organizacji systemu szczególnej ochrony obiektów (obszarów i urządzeń) ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa – czyli elementów infrastruktury krytycznej której wielkość wraz z informatyzacją i uzależnieniem od energii elektrycznej jest obecnie tak duża że w zasadzie nie istnieje skuteczny sposób na zupną ochronę tych struktur, jednak nie należy z tego powodu rezygnować z prób udoskonalania owego systemu. 5. Na koniec porozmawiamy o bezpieczeństwie militarnym państwa oraz wadze i znaczeniu wojska w kraju o tak szczególnym położeniu geopolitycznym jak Polska. Na zajęciach tych w dniu 16 grudnia zaplanowane zostało zaliczenie na ocenę które przeprowadzimy w formie dyskusji. Z mojej strony padną dwa pytania które powinny stanowić zaczyn do ciekawej dyskusji. Dyskusja będzie dotyczyć kwestii poruszanych w czasie zajęć konwersatoryjnych choć literatura główna też obowiązuje. Konsultacje w poniedziałki w godzinach 13.30 – 15.30 w pokoju 218, choć będę też przebywa w czasie tzw. Godzin organizacyjnych w pierwsze dwa dni tygodnia w Instytucie badań nad cywilizacjami pok. 107 lub rzeczonym 218 w poniedziałek od 10 do 13.30 i we wtorek od 8.00 do 11.00. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

STRUKTURA ZAJĘĆ Współczesna istota, zakres i uwarunkowania bezpieczeństwa państwa Polityka, modele i filary bezpieczeństwa Współczesne zagrożenia militarne i niemilitarne dla bezpieczeństwa państwa Historia konfliktów zbrojnych Bezpieczeństwo polityczne państwa Pojęcie i organizacja powszechnej ochrony i obrony narodowej Rola i zadania podmiotów rządowych i samorządowych w tworzeniu bezpieczeństwa państwa Rola służb, inspekcji i straży w bezpieczeństwie państwa Organizacja wojskowa Wyzwania w tworzeniu bezpieczeństwa państwa w XXI wieku 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Literatura przedmiotu Obowiązkowa: Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa Polski w XXI wieku, podręcznik dla studentów, Bellona, Warszawa 2008 Jakubczak R, Flis J., Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, Warszawa 2006; Biała księga, BBN, Warszawa 2014; Prasa codzienna, tygodniki (m. in.: „Newsweek”, „Przekrój”, „Polityka”) Książki wymienione w literaturze przedmiotu powinny znaleźć się w bibliotece w najbliższym czasie. Szczególnie literatura obowiązkowa tutaj powinno być po kilka egzemplarzy. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Abram M., Quo vadis Trzecie tysiąclecie, Warszawa 2002; Uzupełniająca: Abram M., Quo vadis Trzecie tysiąclecie, Warszawa 2002; Brzeziński Z., Wielka szachownica, Warszawa 1998; Dworecki S., Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, Warszawa 1994; Dworecki S., Od konfliktu do wojny, Warszawa 1996; Gawliczek P., Pawłowski J., Zagrożenia asymetryczne, Warszawa (AON) 2003; Gryz J., Kitler W., System reagowania kryzysowego. Warszawa 2007; Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 2004 Kaczmarek J., Bezpieczny świat. Utopia czy realna szansa, Wrocław 2003; W. Kitler, Obrona narodowa III RP. Pojęcie. Organizacja. System. AON, Warszawa 2002 ; Kukułka J., Bezpieczeństwo międzynarodowe w Europie Środkowej po zimnej wojnie, Warszawa 1994; Kuźnia R., Polska polityka bezpieczeństwa 1989-2000, Warszawa 2001; Przewodzki E., Bezpieczeństwo militarne państwa. Analiza podstawowych pojęć i treści, Warszawa 1997; Stańczyk J., Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996; Świniarski J., Filozoficzne podstawy edukacji dla bezpieczeństwa, Warszawa 1999; Wesołowska E. A., Szerauc A., Patriotyzm, Obronność, Bezpieczeństwo, Warszawa 2002. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

EGZAMIN Termin Miejsce: Forma: pisemna, test z pytaniami otwartymi. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Zaliczenie przedmiotu Na ocenę składają się: Praca pisemna (3 pytania otwarte, za każde 7 pkt. Suma 21pkt.) Ocena końcowa zostanie ustalona na podstawie sumarycznej ilości punktów: 0 - 11 pkt.: ocena 2,0 12 - 13 pkt.: ocena 3,0 14 - 15 pkt.: ocena 3,5 16 - 17 pkt.: ocena 4,0 18 - 19 pkt.: ocena 4,5 20 - 21 pkt.: ocena 5,0

do kwestii organizacyjnych? Pytania do kwestii organizacyjnych? 9 kwietnia 2017 Rzeszów

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA Istota i analiza pojęcia bezpieczeństwa państwa. Maciej Milczanowski 9 kwietnia 2017 Rzeszów

ISTOTA I ANALIZA POJĘCIA BEZPIECZEŃSTWA. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

POJĘCIE „BEZPIECZEŃSTWO” POCHODZI Z ANTYCZNEJ ŁACINY – SECURITAS POJĘCIE „BEZPIECZEŃSTWO” POCHODZI Z ANTYCZNEJ ŁACINY – SECURITAS. RZYMIANIE ŚWIETNIE ROZUMIELI POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA I ODNOSILI JE ZARÓWNO DO SYTUACJI WEWNĄTRZ PAŃSTWA JAK I DO KWESTII ZEWNĘTRZNYCH. 9 kwietnia 2017 Rzeszów 11

Bezpieczeństwo jest fundamentem wszystkiego, co czynimy. Hasła schyłku XX w.: Bezpieczeństwo jest fundamentem wszystkiego, co czynimy. - H. Kissinger Koniec historii – F. Fukujama 1. Koniec zimnej wojny miał ukazać fiasko innych koncepcji strukturalnych i politycznych niż demokracja i wolny rynek. Fukujama pospieszył się ze swoją teorią. Nie przewidział straszliwego tajfunu – Katrina który pustosząc USA w 2005 roku ukazał bezradność sil odpowiedzialnych za bezpieczeństwo… ale co gorsza pokazał też zupełny rozkład tzw. Społeczeństwa obywatelskiego w tym kraju. Mimo zaawansowanej gospodarki nic nie ustrzegło Stanów Zjednoczonych przed pamiętnym 11 września 2001 roku. R. Kuźniar sformułował tezę według której bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą i wartością człowieka i grup społecznych oraz państw, a zarazem ich najważniejszym celem. Po pierwsze gospodarka głupcze – B. Clinton Po pierwsze bezpieczeństwo – R. Kuźniar. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE (PAŃSTWA) Jest to najwyższa, egzystencjalna potrzeba i wartość narodowa oraz priorytetowy cel państwa dla zapewnienia przetrwania, ochrony i obrony dziedzictwa narodowego, wartości i interesów narodowych przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami oraz tworzenie warunków pomyślnego życia i rozwoju obecnemu i przyszłym pokoleniom Polaków. (…) z wyjątkiem niewielu wybitnych osobowości ludzie są z natury raczej źli. Dopiero dobre instytucje czynią ich dobrymi. Tymi instytucjami są religia, własne siły zbrojne i ustawy, to właśnie w takiej kolejności. - N Machiavelli Oto jak definiujemy bezpieczeństwo narodowe. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

PODSTAWOWE SKŁADNIKI BEZPIECZEŃSTWA /wg. J. Stańczyka/ Gwarancje nienaruszalnego przetrwania. Swoboda rozwoju. Na bezpieczeństwo składają się żywotne interesy narodowe które należy postrzegać w dwóch zasadniczych płaszczyznach: Ochrony fizycznego trwania (obrona niepodległości i suwerenności, w tym integralności terytorialnej (przykład Gruzji), tożsamości narodu) Swobód rozwojowych (nieskrępowany rozwój społeczno – gospodarczy ikulturalny, podnoszenie poziomu życia, osiąganie dobrobytu) 9 kwietnia 2017 Rzeszów 14

Podstawowe składniki bezpieczeństwa /wg. J. Kukułki/ Przetrwanie, pojmowane jako suwerenny byt państwa i narodu w różnych aspektach. Integralność terytorialna. Niezależność polityczna i swoboda działania międzynarodowego. Jakość życia, czyli samodzielny wybór ustroju społeczno- politycznego i systemu gospodarczego, jak również kształtowania własnej przyszłości na tradycji, kulturze oraz innych wartościach narodowych. Poszerzenie teorii Stańczyka. 9 kwietnia 2017 Rzeszów 15

ISTOTA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO (PAŃSTWA) BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzen państwa jest podstawową racją stanu. RACJA STANU INTERES NARODOWY 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Zmiana znaczenia pojęcia „bezpieczeństwo” Wzrost zakresu przedmiotowego. Wzrost skali wartości podlegającej ochronie. Wzrost dynamizmu bezpieczeństwa. Wzrost względności. Wzrost zakresu przestrzennego. Obok wojskowych i politycznych czynników obejmują też gosp. I technol.,zasoby surowcowe, ekologię, demografię, sprawy społeczne i humanitarne. uzupełnienie odwiecznego interesu w postaci fizycznego trwania państwa i narodu przez cały wachlarz cech warunkujących swobodny rozwój: panującej ideologii, prestiżu międzynarodowego, postępu gospodarczego… konsekwencja wzrostu zakresu przedmiotowego. Wraz z nim wzrosły ilości relacji pomiędzy kolejnymi aspektami wchodzącymi w zakres obejmowany przez tematykę bezpieczeństwa. wynik wzrostu dynamiki zmian w stosunkach międzynarodowych, szybkiego postępu naukowo – technicznego (łatwość wytwarzania broni mas. Raż., chemicznej, biolog.) W przyp. Mocarstw zakres ten sięgnął już poza kulę ziemską – w kosmos, w przypadku krajów mniejszych wiąże się z koniecznością wywiązywania się z umów sojuszniczych w zakresie zapewniania tzw. Bezpieczeństwa ciągłego. Konsekwencje położenia geopolitycznego, internacjonalizacją wielu dziedzin życia społ. 9 kwietnia 2017 Rzeszów 17

Bezpieczeństwo jako stan Stan i poczucie pewności, spokoju, niezagrożenia - wolność od zagrożeń i strachu oraz możliwość ciągłego rozwoju Bezpieczeństwo można określić jako stan lub proces. O stanie mówimy wtedy gdy chodzi nam o odczuwane wrażenie bezpieczeństwa - często subiektywne. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

BEZPIECZEŃSTWO JAKO PROCES definicja wg Leksykonu politologii Stanowi cel działania państwa i rządu dla zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego żywotnym interesom oraz ochrony przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Bezpieczeństwo jako proces Stan bezpieczeństwa i jego organizacja podlegają dynamicznym zmianom stosownie do naturalnych zmian uwarunkowań bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo nawet jeśli obiektywnie odczuwane i faktycznie zagwarantowane przez własną pozycję w ładzie międzynarodowym i własną potęgę militarną jest jednak także procesem o czym nie wolno zapominać. Proces polega na dynamicznych zmianach które mogą poczucie bezpieczeństwa dość szybko osłabić. Przykład 11 września jest bardzo przekonywujący w tej kwestii. Jeśli przed tą datą amerykanie mieli ogromne obiekcje w kwestii ograniczania ich swobód obywatelskich, np. gdy w poszczególnych stanach władze chciały montować systemy monitoringu aby ograniczyć przestępczość to po tej dacie obywatele USA sami domagali się tego typu systemów. Stało się tak dlatego że odczuwany przez nich stan bezpieczeństwa uległ poważnej zmianie w wyniku jednego zdarzenia. Późniejsze kontrole na lotniskach też wpływały na obniżenie poczucia bezpieczeństwa, informacje o braku właściwych reakcji ze strony władz na doniesienia o planowanych zamachach, czy wreszcie kolejne próby i udane zamachy w Madrycie i Londynie wpisały się w proces, w wyniku którego poziom bezpieczeństwa uległ dalszemu obniżeniu i to na całym świecie. Znane są Państwu na pewno próby prowokacji dziennikarskich na lotnisku Okęcie. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Postrzeganie stanu bezpieczeństwa /wg. D. Frei/ Stan braku bezpieczeństwa, Stan obsesji, Stan fałszywego bezpieczeństwa, Stan bezpieczeństwa. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Subiektywny i obiektywny wymiar bezpieczeństwa wg. M. Pietrasia Obiektywna niepewność duża mała Brak bezpieczeństwa Fałszywe bezpieczeństwo Bezpieczeństwo Obsesja duża Subiektywna niepewność Małe zagrożenia mogą być postrzegane subiektywnie jako duże i prowadzić do stanu obsesji. Odwrotnie – duże zagrożenia nie w pełni docenione mogą powodować stan fałszywego bezpieczeństwa. mała 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Możliwość występowania danych poziomów ryzyka Potencjał bezpieczeństwa Potencjał zagrożenia Zdolność do zapobiegania stratom Zdolność do powstawania strat W każdym podejmowanym działaniu występuje element ryzyka. Szczególnie gdy dany cel możliwy jest do osiągnięcia różnymi drogami. Wówczas dochodzi do analizy i oceny ryzyka które bezpośrednio wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa. Schemat wydaje się prosty ale w teorii na slajdzie wszystko jest proste jednak w sytuacji wojennej wygląda to inaczej i są to ogromne dylematy. Przykład z Iraku: informacja o terrorystach czekających z ciężkim sprzętem ppanc. Na nasz patrol – zadania NATO nie mówią o takiej sytuacji – wypuścić taki patrol czy nie? Ryzyko tolerowane kontrolowane nieakceptowalne POZIOM RYZYKA 9 kwietnia 2017 Rzeszów

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA Całokształt przygotowania i organi- zacji państwa dla ciągłego tworzenia bezpieczeństwa narodowego. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

ELEMENTY SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA Prawne podstawy bezpieczeństwa; Polityka i strategia bezpieczeństwa narodowego; Cywilna i wojskowa organizacja ochrony i obrony narodowej; Infrastruktura bezpieczeństwa; Edukacja dla bezpieczeństwa; Sojusze i współpraca międzynarodowa w zakresie bezpieczeństwa. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Podstawą systemu bezpieczeństwa jest cywilna i wojskowa organizacja ochrony i obrony narodowej jako element bezpieczeństwa narodowego 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Międzynarodowe stosunki wojskowe Są najczęściej wyróżnianą pochodną dziedziną stosunków politycznych. Obejmują one wszelkie formy współpracy wojskowej między państwami, których celem jest zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeństwa narodowego. Bezpieczeństwo narodowe poszczególnych państw, a zwłaszcza odgrywających kluczową rolę w systemie międzynarodowym, określa stan bezpieczeństwa międzynarodowego, choć nie jest ich sumą. Obejmuje ono ogół podejmowanych przez społeczność międzynarodową działań (politycznych, wojskowych, gospodarczych, społecznych, ekologicznych itd..) w celu utrzymania pokoju i eliminacji występujących lub potencjalnych zagrożeń. Z pojęciem bezpieczeństwa silnie związane jest pojęcie międzynarodowych stosunków wojskowych… które są z kolei częścią międzynar. Stos. Polit. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

Pytania do egzaminu: Podstawowe składniki bezpieczeństwa. Co wieściło hasło Fukuyamy: Koniec historii i dlaczego się ono nie sprawdziło? Postrzeganie stanu bezpieczeństwa. Elementy systemu bezpieczeństwa. 9 kwietnia 2017 Rzeszów

PYTANIA? 9 kwietnia 2017 Rzeszów