Nie potrafię przewidywać, ale potrafię kłaść podwaliny. Bo przyszłość jest czymś, co się buduje Antoine de Saint-Exupéry Samorządy terytorialne w Polsce. Przyszłość nie ogranicza się do powielania teraźniejszości! Marek Wójcik Podsekretarz Stanu Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji

Podziękowania za 25 udanych lat samorządu terytorialnego w Polsce

Dokąd zmierza polski samorząd terytorialny?

Przyszłość administracji publicznej 2015 2020 2025 2030 Perspektywa finansowa UE (2014-2020) Perspektywa finansowa UE (2020-2025) Rosnące oczekiwania wobec administracji Ogromne tempo zmian cywilizacyjnych Demograficzna zapaść Przygotowanie mechanizmów prawnych i finansowych Stworzenie narzędzi wspierających proces nieuniknionych zmian

Już za kilkanaście lat, będzie nas o wiele mniej i mądrość władz samorządowych polegać będzie na uwzględnieniu tego faktu w procesie zarządzania wspólnotą mieszkańców!

Czynniki mające wpływ na przyszłość samorządu Depopulacja prowincji Demografia Depopulacja prowincji Wzrost znaczenia obszarów metropolitalnych Gospodarka Kluczowa dla rozwoju wspólnot samorządowych Determinuje sieć osadniczą Przemiany społeczne Wzrost aktywności społecznej Społeczeństwo obywatelskie Rozwój techniki E-administracja Nowe sposoby świadczenia usług komunalnych Czynniki mające wpływ na przyszłość samorządu

Konsekwencje zmian cywilizacyjnych Demografia Niewydolność małych samorządów lokalnych Łączenie albo upadek małych podmiotów świadczących usługi Przemiany społeczne Odejście od tradycyjnego modelu administracji i New Public Management Demokracja partycypacyjna Rozwój techniki Możliwość rozdzielenia frontoffice’u i backoffice’u Możliwość świadczenia zdalnie usług administracyjnych – urząd nie musi być bezpośrednio dostępny

Suwerenem wspólnota samorządowa Służebna rola administracji publicznej

Perspektywa najbliższych lat Od miękkich powiązań po twarde łączenie Okresowy mechanizm wsparcia Ewolucyjne docieranie do zmian Arbitralne zmiany w podziale terytorialnym Duże prawdopodobieństwo błędu Odgórne decyzje Dryfowanie w nieznaną przyszłość Nie gwarantuje dynamicznego rozwoju Przyjmowanie rzeczywistości

Konieczny jest impuls rozwojowy pozwalający na kontynuowanie sukcesu reformy samorządowej. Istnieją, bowiem zjawiska i procesy, które niekorzystnie rzutują na działanie JST, a także brak jest długookresowej wizji funkcjonowania gmin, powiatów i województw. Modernizacja samorządu wymaga podjęcia zdecydowanych kroków, pozwalających na to by Polska czerpała z sukcesu samorządności.

Kluczowe założenia Administracja publiczna powinna być sprawna i nowoczesna, dzięki czemu może być partnerem dla przedsiębiorców i partnerów społecznych oraz kreatorem rozwoju gospodarczego; Polska powinna przygotować się do trudnego okresu lat dwudziestych, kiedy skumulują się niekorzystne zjawiska demograficzne oraz zmniejszy się transfer środków unijnych (na rozbudowę infrastruktury technicznej i podniesienie, jakości kapitału ludzkiego);

Cele działań reformujących Zapewnienie trwałego rozwoju gospodarczego; Wzmocnienie zaangażowania obywatelskiego w działalność samorządową; Poprawa sprawności i efektywności działania administracji publicznej;

Wizja samorządu terytorialnego Wzmocnione gminy; Wzmocnione powiaty; Wzmocnione województwa. Kompetencyjnie, instytucjonalnie, ekonomicznie, terytorialnie

2015 2020 2025 2030 2020 – 2022 Korekta wprowadzonych rozwiązań, zdynamizowanie procesów osiągania zaplanowanego modelu 2025 – 2027 Nowy model działania samorządu terytorialnego w Polsce 2015 – 2020 Wdrażanie nowych rozwiązań prawnych i finansowych

Wzmocnienie kompetencyjne Większość z realizowanych obecnie przez JST zadań zleconych, wykonywanych jest jako zadania własne; Zadnia własne są finansowane z dochodów własnych i subwencji; Samorządy wykonują część zadań będących obecnie w gestii administracji rządowej i instytucji centralnych; Obecne zadania wojewody z zakresu administracji świadczącej i planowania rozwoju są zadaniami samorządu regionalnego; Mechanizmy współpracy lub zespolenia z JST obejmują większości służb, inspekcji, straży i innych instytucji szczebla lokalnego; Realizowana jest w praktyce zasada, że nadzór nad JST obejmuje jedynie kryterium legalności; Ujednolicone są zasady prowadzenia przez gminy, powiaty i województwa działalności gospodarczej poza sferą usług publicznych samodzielnie lub we współpracy z partnerami publicznymi i prywatnymi;

Wzmocnienie finansowe i majątkowe JST są samowystarczalne dochodowo (wąski margines samorządów, korzystać musi z mechanizmu wyrównawczego); Dochody JST są zdywersyfikowane; PIT jest podatkiem samorządowym; Przepisy dotyczące JST są elastyczne, umożliwiając korzystanie z nowoczesnych instrumentów finasowania przedsięwzięć rozwojowych; Z punktu widzenia konsolidacji rachunkowej - JST jedną strukturą organizacyjną i podmiotem gospodarki finansowej; Funkcjonują mechanizmy dofinansowania z budżetu centralnego przedsięwzięć rozwojowych realizowanych przez JST; Część obecnego majątku skarbu państwa znajduje się w rękach JST lub jest zarządzane przez JST;

Wzmocnienie instytucjonalne Organy samorządowe odpowiadają za sposób realizowania usług publicznych (wyposażone są w realną samodzielność w decydowaniu o sposobie wykonywania zadań publicznych); Zarówno zadania publiczne, jak i czynności w ich ramach są przypisane bezpośrednio do JST lub ich organów, a nie poszczególnych instytucji; JST mają w autonomię w zakresie kształtowania własnych struktur organizacyjnych oraz w wyborze podmiotów zewnętrznych realizujących ich imieniu zadania publiczne (np. partnerstwa publiczno – publiczne, publiczno – prywatne i publiczno – społeczne oraz jednostki organizacyjne wspólne dla wielu samorządów); JST współpracują w ramach związków i stowarzyszeń zrzeszających samorządy różnego szczebla; JST współpracują w formie instytucjonalnej w ramach obszarów funkcjonalnych; Działają centra usług wspólnych realizujące zadania w imieniu i na rzecz wielu samorządów lub ich jednostek organizacyjnych;

Wzmocnienie terytorialne Większość miast połączonych jest z okalającymi je gminami; Część miast na prawach powiatu połączona jest z okalającymi je powiatami; Łączą się sąsiadujące ze sobą: gminy, powiaty lub województwa;

Miasto/miasta centralne Obszary funkcjonalne – nowe wyzwanie w kształtowania rozwoju i…podziału terytorialnego Obszar funkcjonalny Miasto/miasta centralne Wymiar lokalny Wymiar subregionalny Wymiar metropolitalny Gmina miejska Miasto powiatowe Miasto subregionalne/ miasta powiatowe Miasto/miasta metropolitalne

Wybrane elementy zmian ustrojowych Ustawowe uregulowanie zasady domniemania kompetencji gminy poprzez przyjęcie, że realizacja zadań publicznych nieuregulowanych przez odrębne ustawy, lecz służących zaspokojeniu potrzeb wspólnoty mieszkańców, należy do zakresu zadań gminy; Przywrócenie w praktyce kryterium legalności, jako jedynego kryterium nadzoru nad działalnością JST (głównie dotyczy to zadań z zakresu pomocy społecznej); W przypadku nadzoru finansowego – wyeliminowanie niejednoznaczności przepisów, skutkujących niejednolitością orzecznictwa;

Wybrane elementy zmian ustrojowych Wzmocnienie udziału obywateli w funkcjonowaniu wspólnoty samorządowej; Wprowadzenie różnych form organizacji jednostek pomocniczych gminy; Wzmocnienie zaangażowania obywatelskiego w działalność samorządową poprzez wprowadzenie nowych form aktywności obywatelskiej oraz środków wsparcia finansowego dla lokalnych inicjatyw. Zwiększenie transparentności działania samorządu terytorialnego; Wzmocnienie partycypacji społecznej w toku planowania finansowego w jednostkach samorządu terytorialnego;

Czy musi być równowaga? Dokonanie przeglądu kompetencji organów stanowiących i wykonawczych; Wzmocnienie pozycji organów stanowiących i radnych (bez ograniczania kompetencji organów wykonawczych) Zapewnienie radnym możliwości zamawiania profesjonalnych opinii i ekspertyz związanych z wykonywanym mandatem; Umożliwienie radnym korzystania z obsługi prawnej na potrzeby wykonywania mandatu radnego; Na wniosek minimum 3 radnych - obligatoryjne wprowadzanie projektów uchwał pod obrady organu stanowiącego; Uniezależnienie obsługi rady gminy od organów wykonawczych; Zapewnienie radnym systemowego dostępu do szkoleń; Wprowadzenie obowiązku publikowania imiennych wyników głosowania uchwał podejmowanych przez organ stanowiący;

z a u f a n i e

Z a u f a n i e

„Człowiek nawet w najgorszych dla siebie chwilach nie odwraca wzroku od przyszłości i nie traci zdolności decyzji, dzięki którym przyszłość zdobywa” Antoni Kępiński Dziękuję za uwagę Marek Wójcik Podsekretarz stanu Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Marek.Wojcik@mac.gov.pl