Piotr Bednarek Podatek dochodowy i umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania Poznań, 28 listopada 2006 r. Projekt finansowany przez Komisję Europejską oraz Ministerstwo Nauki i Informatyzacji

Podstawa prawna Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Dwa rodzaje obowiązku podatkowego NIEOGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju stałego miejsca zamieszkania i oznacza, iż w tym państwie należy rozliczyć podatkowo wszelkie dochody, uzyskane gdziekolwiek na świecie. OGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju, w którym przebywamy czasowo i uzyskujemy tam dochody. Obowiązek ten oznacza, iż dochody uzyskane na terytorium danego państwa zawsze winny być rozliczone podatkowo także w tym państwie.

Obowiązek podatkowy, a konieczność zapłaty podatku Żaden z dwu obowiązków podatkowych nie oznacza automatycznie konieczności zapłaty podatku w danym państwie. Oznacza jedynie, iż określone dochody podlegają ustawodawstwu danego państwa, a tym samym zwolnieniom podatkowym przez to ustawodawstwo przewidzianym. Ponadto, wpływ na faktyczną konieczność zapłaty podatku mają także postanowienia poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. I Art. 21 ust. 1 pkt 39 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są: stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. II Art. 21 ust. 1 pkt 46 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli: a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, w tym również w przypadkach, gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca - bez względu na rodzaj umowy - wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem.

Zakres obowiązywania polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Ustawa ta obejmuje wszystkie osoby, które w Polsce maja nieograniczony lub ograniczony obowiązek podatkowy, a tym samym jej postanowienia winny być stosowane także do polskich rezydentów uzyskujących czasowo dochody za granicą. Polskie zwolnienia podatkowe nie mają zastosowania do podatków należnych obcym systemom prawnym.

Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. I Doświadczenie wskazuje, iż przyznawanie zwolnień podatkowych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 39 i art. 21 ust. 1 pkt 46 UoPDOF nie jest jednolite na terytorium całego kraju. O przyznaniu zwolnienia podatkowego decyduje wykładnia prawa zastosowana przez przedstawiciela organu podatkowego. Na terytorium kraju spotkać można wykładnie skrajnie różne w stosunku do siebie, od akceptacji zwolnienia, po całkowitą negację.

Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. II Najczęściej zgłaszane zarzuty organów podatkowych, w przypadku próby odmowy zastosowania zwolnienia podatkowego: a.zwolnienie nie ma zastosowania w Pana/Pani przypadku, b.zwolnienie dotyczy jedynie dochodów uzyskanych na terytorium RP, c.nie jest stypendium dochód wypłacany na podstawie umowy o pracę, d.Minister Edukacji Narodowej i Sportu nie ma prawa zwalniać nikogo z podatku, e.środki finansowe z projektu, nie są środkami bezzwrotnej pomocy, f.MF wydał interpretację zgodnie z którą z art. 21 ust. 1 pkt 46 mogą korzystać jedynie środki przedakcesyjne, a nie fundusze strukturalne.

Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. I Wystąpienie przez podatnika z pytaniem do organów podatkowych jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem. Możliwym jest pytanie ustne przy okazji rozmowy z urzędnikiem – ten rodzaj pytania nie wszczyna żadnej procedury podatkowej, daje natomiast możliwość dyskusji i pewnego rodzaju „negocjacji” opartej na dokumentach. Nie uzyskamy jednak pisemnej odpowiedzi, na której można byłoby się oprzeć w przyszłości. Możliwym jest także wystąpienie do naczelnika właściwego US z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego.

Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. II Podstawą do wystąpienia z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego jest art. 14a Ordynacji podatkowej. Naczelnik właściwego US ma 3 miesiące (w przypadkach szczególnie zawiłych – 4 miesiące) na wydanie interpretacji. Wydana interpretacja wiążę urząd, z którego pochodzi ale od momentu złożenia wniosku podatnik uczestniczy w oficjalnej procedurze, co w przypadku interpretacji negatywnej może okazać się pewnym problemem.

Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. I Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania pozwalają nie tylko uniknąć zapłaty podwójnego podatku od tego samego dochodu ale i w wielu wypadkach przewidują całkowite zwolnienie podatkowe w tym drugim państwie, w którym wykonywana jest czasowa praca naukowo-badawcza. Stosowne postanowienia zawarte są najczęściej w art. 20 lub art. 21 takiej umowy

Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. II W przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i zawartych w nich zwolnieniach podatkowych, problem może polegać na tym, że organa podatkowe poszczególnych państw jak również instytucje przyjmujące, często nie mają świadomości istnienia tych zwolnień. W takim wypadku należy, w chwili pytania o zastosowanie zwolnienia podatkowego, przedłożyć stosowną umowę osobie, do której kierowane jest pytanie.

Zwolnienia podatkowe w innych państwach Poszukując odpowiedzi na pytanie ile podatku należy zapłacić za granicą, nie można zapominać o zwolnieniach podatkowych wynikających z wewnętrznego prawa danego państwa, w którym praca ma być wykonywana. Możliwym jest, że zwolnienie takie zostanie zastosowane dopiero w chwili, kiedy o nie zapytamy, a nie automatycznie – zależy to od kraju i instytucji.

Uwagi końcowe Planując rozpoczęcie zagranicznej pracy naukowo-badawczej lub przyjęcie naukowca z zagranicy w Polsce, należy jak najwcześniej uzyskać możliwie najwięcej informacji o prawno-administracyjnej stronie realizacji projektu. Należy mieć na uwadze, że prawno-administracyjne aspekty projektu mogą być nie mniej czasochłonne niż zadania związane z merytoryczną jego stroną. Zadając pytania instytucjom państwowym należy bardzo dokładnie określić stan faktyczny w sprawie oraz wskazać przepisy, z których wywodzimy nasze twierdzenie.

Przydatne adresy internetowe – Zakład Ubezpieczeń Społecznychwww.zus.pl – Ministerstwo Finansówwww.mf.gov.pl – Ministerstwo Zdrowiawww.mz.gow.pl – Ministerstwo Spraw Zagranicznychwww.msz.gov.pl - Narodowy Fundusz Zdrowiawww.nfz.gov.pl – Krajowy Punkt Kontaktowywww.kpk.gov.pl – Portal dla Mobilnych Naukowcówwww.eracareers-poland.gov.pl – baza aktów prawnych strony sejmowejhttp://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html

Krajowe Centrum Informacji dla Naukowców Anna WIŚNIEWSKAul. Świętokrzyska 21 Lidia JANICKA Warszawa Piotr BEDNAREK tel.: (+48 22) Marta MUTER