Charakterystyka cyklu badawczego w badaniach transgranicznych Edyta Giełbaga Urząd Statystyczny w Rzeszowie Warszawa, kwiecień 2014

PLAN PREZENTACJI 1. Badania graniczne prowadzone przez US Rzeszów. 2. Założenia organizacyjno-metodologiczne badań. 3. Przygotowanie do badań.

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów Ośrodek Badań Obszarów Transgranicznych i Statystyki Euroregionalnej Powołany przez Prezesa GUS z dniem 1 maja 2008 r. w celu prowadzenia badań procesów społeczno-gospodarczych zachodzących w regionach przygranicznych. Zadania Ośrodka to m.in.: prowadzenie prac wynikających z programu badań statystycznych statystyki publicznej w zakresie obszarów transgranicznych, prowadzenie prac metodologicznych w zakresie statystyki obszarów transgranicznych, opracowywanie analiz i publikacji, współpraca z instytucjami w kraju i za granicą w dziedzinie statystyki transgranicznej i euroregionalnej, koordynacja prac urzędów statystycznych w zakresie badań dotyczących obszarów transgranicznych i statystyki euroregionów, udział w pracach dotyczących badań z zakresu podróży na potrzeby bilansu płatniczego i rachunków narodowych.

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów Badania graniczne prowadzone przez Urząd Statystyczny w Rzeszowie: 2008 – 2009 - badanie obrotu towarów i usług na granicy polsko-ukraińskiej 2010 – 2013 - badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy UE na terenie Polski W badaniu obok US Rzeszów uczestniczyły: US Białystok, US Lublin i US Olsztyn. Badanie ruchu granicznego na granicy Schengen (w ramach prac metodologicznych): – badanie testowe w 2008 r. w Barwinku (US Rzeszów), – badanie pilotażowe w 2010 r. na 10 przejściach granicznych (US Szczecin, US Zielona Góra, US Wrocław, US Opole, US Katowice, US Kraków, US Rzeszów, US Białystok)

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów Badanie obrotu towarów i usług w ruchu granicznym Badaniem objęto cudzoziemców wyjeżdżających z Polski (mieszkających na stałe za granicą) i Polaków (mieszkających na stałe w Polsce) powracających do kraju samochodami osobowymi, autokarami, motocyklami, pieszo oraz koleją. Badano wylosowane osoby przekraczające zewnętrzną granicę lądową Unii Europejskiej na terenie Polski. Badanie dostarczało informacji na temat: wydatków cudzoziemców w Polsce i Polaków za granicą, w tym na zakup towarów i opłacenie usług wraz z określeniem struktury dokonanych wydatków, celu wizyty, odległości od granicy miejsca zamieszkania i dokonania zakupów, częstotliwości przekraczania granicy, małego ruchu granicznego.

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów 2010-2011 – realizacja projektu MEETS „Poprawa spójności między bilansem płatniczym w części dotyczącej podróży a statystyką turystyki – projekt udoskonalenia współpracy i koordynacji badań w tym zakresie” – US Rzeszów we współpracy z GUS. Cele projektu: udoskonalenie współpracy i koordynacji badań w zakresie bilansu płatniczego i statystyki w dziedzinie turystyki realizowanych przez NBP oraz statystykę publiczną, uniknięcie dublowania badań, poprawa porównywalności danych. Efekt: koncepcja połączenia badań statystycznych w zakresie podróży prowadzonych w kraju przez różne instytucje i wypracowanie spójnego systemu badań w tym zakresie na potrzeby statystyki turystyki, rachunków narodowych i bilansu płatniczego oraz obszarów transgranicznych. Spodziewane efekty integracji badań w zakresie podróży: uniknięcie dublowania badań, zapewnienie spójności i jakości wyników badań, zaspokojenie zróżnicowanych potrzeb informacyjnych odbiorców.

Badania dotyczące podróży realizowane w ramach PBSSP – stan w 2013 r. Ministerstwo Sportu i Turystyki, Narodowy Bank Polski Główny Urząd Statystyczny Aktywność turystyczna Polaków Badanie stałe 4 tury w roku w miejscu zamieszkania respondenta Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych Badanie cykliczne co 3-4 lata Raz w roku w gospodarstwie domowym Turystyka zagraniczna Badanie stałe 8 tur badań w roku na przejściu granicznym Badanie obrotu towarów i usług w ruchu granicznym na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski Badanie stałe - kwartalne 7 razy w kwartale na przejściu granicznym

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów 2012 – 2013 - praca metodologiczna „Integracja badań w zakresie podróży na potrzeby statystyki turystyki, bilansu płatniczego i rachunków narodowych” Jednostki uczestniczące: Główny Urząd Statystyczny Ministerstwo Sportu i Turystyki Narodowy Bank Polski Badania pilotażowe: Badanie na wewnętrznej i zewnętrznej granicy UE na terenie Polski – I kwartał 2013 r. ankietyzacja cudzoziemców (nierezydentów) opuszczających Polskę w celu pozyskania informacji dot. podróży (turystycznych i jednodniowych), rejestracja ruchu granicznego pojazdów i osób na granicy wewnętrznej. Badanie w gospodarstwach domowych uczestnictwa mieszkańców Polski (turystów i odwiedzających jednodniowych) w podróżach – za I kwartał w kwietniu 2013 r.

Badania graniczne realizowane przez US Rzeszów Listopad 2013 r. Podpisanie porozumienia dot. współpracy pomiędzy MSiT, GUS i NBP przy realizacji zintegrowanych badań w zakresie podróży. Zgłoszenie zintegrowanych badań w zakresie podróży do PBSSP 2014 (I zmiana PBSSP 2014): Podróże nierezydentów do Polski. Ruch graniczny pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Europejskiej (symbol 1.30.17) Uczestnictwo mieszkańców Polski (rezydentów) w podróżach (symbol 1.30.18).

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Badanie „Podróże nierezydentów do Polski. Ruch graniczny pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Europejskiej” Badanie jest prowadzone w otoczeniu wybranych przejściach drogowych na wewnętrznej i zewnętrznej granicy UE na terenie Polski oraz w portach morskich i lotniczych. Badanie jest prowadzone 7 dni w kwartale na każdym przejściu granicznym objętym badaniem. Badanie obejmuje: ankietyzację cudzoziemców (nierezydentów) opuszczających Polskę na wewnętrznej i zewnętrznej granicy UE, Udział w badaniu jest dobrowolny. Osoby są poddawane badaniu przy wykorzystaniu losowania systematycznego. W przypadku odmowy udziału w badaniu osoby wylosowanej, badana jest osoba kolejna. rejestrację ruchu granicznego pojazdów i osób na granicy wewnętrznej. Rejestrowana jest liczba pojazdów przekraczających granicę w kierunku z Polski i do Polski oraz liczba osób podróżujących w tych pojazdach, a także osoby pieszo przekraczające granicę.

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Badanie „Podróże nierezydentów do Polski. Ruch graniczny pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Europejskiej” Przejścia graniczne objęte badaniem w 2014 r.: 15 przejść drogowych na granicy wewnętrznej (Lubieszyn, Krajnik Dolny, Kostrzyn, Słubice, Gubin, Jędrzychowice, Zgorzelec, Jakuszyce, Kudowa Słone, Chałupki, Cieszyn, Chyżne, Leluchów, Barwinek, Budzisko) 9 przejść drogowych na granicy zewnętrznej (Grzechotki, Bezledy, Kuźnica, Bobrowniki, Terespol, Dorohusk, Budomierz, Korczowa, Medyka) 3 lotniska ( Warszawa-Okęcie, Kraków-Balice, Poznań-Ławica) 2 porty morskie (Gdynia, Świnoujście).

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Badanie „Podróże nierezydentów do Polski. Ruch graniczny pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Europejskiej” Zakres przedmiotowy Badanie ruchu granicznego pojazdów i osób na przejściach granicznych Polski z krajami Unii Europejskiej obejmuje: liczbę pojazdów przekraczających lądową granicę Polski w obu kierunkach (wjazd i wyjazd); symbol kraju rejestracji pojazdu; liczbę osób podróżujących w pojazdach; ruch pieszy w obu kierunkach – rejestracja liczby osób wraz z pytaniem o kraj stałego zamieszkania. Badanie ankietowe dot. podróży cudzoziemców do Polski obejmuje głównie: kraj stałego zamieszkania; charakterystykę osób podróżujących ze względu na cel i długość pobytu, płeć oraz wiek; charakterystykę osób przekraczających granicę w ramach małego ruchu granicznego oraz posiadających Kartę Polaka; wykorzystywaną bazę noclegową oraz środki transportu; sposób organizacji wyjazdu; wydatki związane z podróżą do Polski poniesione u siebie w kraju; wydatki w Polsce poniesione na zakup towarów oraz pozostałe wydatki (w tym m.in. na usługi noclegowe, gastronomiczne i transport); odległość miejsca dokonania zakupów oraz miejsca zamieszkania od badanego przejścia granicznego; częstotliwość przekraczania granicy.

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Badanie „Uczestnictwo mieszkańców Polski (rezydentów) w podróżach” Badanie uczestnictwa Polaków w podróżach jest badaniem reprezentacyjnym, ankietowym, realizowanym metodą wywiadu bezpośredniego w gospodarstwach domowych w wylosowanych mieszkaniach. Udział w badaniu jest dobrowolny. Okresem odniesienia jest kwartał, zaś badanie prowadzone jest w miesiącu następnym po kwartale. Badanie jest prowadzone na próbie 18 750 mieszkań co kwartał. Zakres przedmiotowy czas trwania podróży; główny kraj docelowy; cel podróży; główny środek transportu; rodzaj zakwaterowania; korzystanie z usług organizatora, rezerwowanie usług przez Internet; cechy społeczno-demograficzne osób podróżujących; odległość od granicy miejsca zamieszkania i dokonania zakupów; wydatki Polaków związane z podróżami krajowymi i zagranicznymi; podróże Polaków przekraczających granicę w ramach małego ruchu granicznego; przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach (z co najmniej 1 noclegiem).

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Realizację badań granicznych oraz w gospodarstwach domowych koordynuje i sprawuje nad nimi nadzór merytoryczny Urząd Statystyczny w Rzeszowie we współpracy z Departamentem Badań Społecznych i Warunków Życia GUS. Do obowiązków Urzędu Statystycznego w Rzeszowie należy m.in. : przygotowanie wzorów ankiet do badań oraz instrukcji ich wypełniania, opracowanie wytycznych dot. realizacji badań dla ankieterów i urzędów statystycznych, przygotowanie założeń do kontroli logiczno-rachunkowej zarejestrowanych danych, przygotowanie makiet tablic wynikowych dla odbiorców (m.in. NBP, MSiT, Eurostat) wraz z algorytmami naliczania, kontrola zbioru ogólnopolskiego, analiza danych, zatwierdzenie zbioru ogólnopolskiego, bieżące śledzenie zagadnień dot. badań w zakresie podróży.

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-METODOLOGICZNE BADAŃ Przy realizacji badań Urząd Statystyczny w Rzeszowie współpracuje z : Departamentem Badań Społecznych i Warunków Życia GUS, Departamentem Rachunków Narodowych GUS, Narodowym Bankiem Polskim oraz Ministerstwem Sportu i Turystyki, w zakresie przygotowania metodologii badań, Departamentem Programowania i Koordynacji Badań GUS w zakresie tworzenia wzorów ankiet, harmonogramów, zapisów w PBSSP i POS, Departamentem Metodologii, Standardów i Rejestrów GUS w zakresie losowania próby i uogólniania wyników, Centrum Informatyki Statystycznej w zakresie projektowania formularza, założeń do systemu informatycznego badania, naliczenia tablic wynikowych, koordynatorami badania w poszczególnych urzędach statystycznych w zakresie bieżącego wyjaśniania zagadnień i problemów związanych z realizacją badań, centralnymi jednostkami Straży Granicznej, Izby Celnej, Policji, zarządami portów morskich i lotniczych w zakresie realizacji badań na przejściach granicznych.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Narzędzia badawcze Wzory formularzy i ankiet zostały wypracowane z przedstawicielami Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz Narodowego Banku Polskiego i przetestowane podczas badania pilotażowego w I kwartale 2013 r. Badanie na granicy Ankieta PDP – Podróż do Polski Kwestionariusz został zaprojektowany tak, aby mogła go wypełnić pojedyncza osoba, jak i grupa osób podróżujących razem i razem ponoszących wydatki (np. rodzina). Kwestionariusze wypełniane są samodzielnie przez respondentów, bądź też przez ankieterów w trakcie przeprowadzania wywiadu. 16 wersji językowych: angielski, białoruski, bułgarski, czeski, francuski, hiszpański, litewski, niemiecki, polski, rosyjski, rumuński, słowacki, szwedzki, ukraiński, węgierski, włoski Formularze do rejestracji ruchu granicznego: Formularz BRG – Badanie ruchu granicznego pojazdów i osób Formularz BRGp – Badanie ruchu granicznego osób przekraczających granicę pieszo

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Narzędzia badawcze Badanie w gospodarstwach domowych Ankieta PKZ – Uczestnictwo Polaków w podróżach krajowych/zagranicznych Kwestionariusz zawiera zestaw pytań dotyczących podróży krajowych (krótkookresowych i długookresowych) oraz zagranicznych mieszkańców Polski: charakterystykę wyjazdu (m.in. data rozpoczęcia i zakończenia podróży, główny cel wyjazdu, odwiedzane miejsca, liczba noclegów, rodzaj zakwaterowania, forma wyjazdu, rodzaj używanego transportu, sposób rezerwacji usług), wydatki związane z wyjazdami (na noclegi, wyżywienie, transport, zakupy towarów, usługi kulturalno- -rekreacyjne itd.). Dodatkowo co trzy lata jego zakres będzie rozszerzany o informacje dotyczące: rodzaju miejsca docelowego (pierwszy okres odniesienia – 2016 r.), przyjazdów do gospodarstwa domowego (dane nieobowiązkowe, pierwszy okres odniesienia – 2015 r.), krajowych podróży jednodniowych i wydatków z nimi związanych (pierwszy okres odniesienia – 2016 r.), przyczyn nieuczestniczenia w turystyce (pierwszy okres odniesienia – 2016 r.), wyposażenia gospodarstwa domowego w sprzęt turystyczny (pierwszy okres odniesienia – 2016 r.).

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań w terenie W realizacji badań dotyczących uczestnictwa Polaków w podróżach biorą udział wszystkie urzędy statystyczne, natomiast w badaniach granicznych urzędy zlokalizowane w województwach, na terenie których znajdują się przejścia graniczne objęte badaniem. Urzędy statystyczne prowadzą organizację prac w swoich województwach. Przed rozpoczęciem badania na granicy urzędy statystyczne: przesyłają powiadomienia o realizacji badania do placówek terenowych służb granicznych, celnych, policji, nawiązują kontakt z ochroną obiektu portowego oraz operatorami żeglugowym w celu ustalenia zasad dotyczących miejsca i sposobu prowadzenia wywiadów, składają wnioski o wydanie przepustek dla ankieterów prowadzących badanie w strefie zastrzeżonej lotnisk, rozeznają infrastrukturę na przejściach granicznych i w ich okolicy. Przed rozpoczęciem badania w gospodarstwach domowych, do rodzin zamieszkujących wylosowane mieszkania urzędy statystyczne wysyłają list Prezesa GUS podkreślający m.in. znaczenie badania. Urzędy statystyczne przydzielają ankieterów do realizacji badań w terenie oraz ustalają koordynatorów badań w województwie. Koordynatorzy oraz ankieterzy uczestniczą w szkoleniu dot. realizacji badań, ankieterzy realizujący badanie na lotniskach uczestniczą także w szkoleniu z zakresu świadomości ochrony lotnictwa cywilnego.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań na granicy Granica wewnętrzna (lądowa) Badanie graniczne (ruchu granicznego na granicy wewnętrznej lądowej i ankietyzacja wśród cudzoziemców) prowadzone jest przez 7 wylosowanych dni (od poniedziałku do niedzieli) w kwartale na wytypowanych przejściach granicznych. Podczas dwóch dni realizowane są dwa badania całodobowe – jedno w dzień weekendowy (sobota/niedziela) i jedno w dzień roboczy. Podczas badania 24-godzinnego prowadzone jest tylko zliczanie pojazdów i osób w nich podróżujących oraz osób podróżujących pieszo, nie odbywa się wtedy ankietyzacja cudzoziemców. W pozostałych dniach badanie prowadzone jest w godzinach od 600 do 2200 i obejmuje rejestrowanie przekroczeń granicy oraz ankietyzację realizowane naprzemiennie. Ankieterzy prowadzący rejestrację przekroczeń granicy są przydzieleni odpowiednio do ruchu zmotoryzowanego i pieszego. Ankietyzacja jest realizowana przez taką samą liczbę ankieterów jak rejestracja ruchu granicznego. Liczba ankieterów jest dobrana optymalnie dla poszczególnych przejść granicznych w zależności od natężenia ruchu, przy jednoczesnym zapewnieniu ankieterom możliwości korzystania z przerw podczas pracy. Jeśli ankietyzacja respondentów nie jest możliwa bezpośrednio na przejściu granicznym, należy prowadzić ją w pobliżu miejsca przekraczania granicy – na stacjach benzynowych, w sklepach, centrach handlowych, barach, innych punktach usługowych, w których zatrzymują się podróżujący.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań na granicy Granica wewnętrzna (lądowa) DZIEŃ 1 (16 godz.) I zespół ankieterów: 600–930 – zliczanie pojazdów i osób 1000–1400 – ankietyzacja w otoczeniu przejść II zespół ankieterów: 1400–1800 – ankietyzacja w otoczeniu przejść 1830–2200 – zliczanie pojazdów i osób.   DZIEŃ 2 (16 godz.) 600–1000 – ankietyzacja w otoczeniu przejść 1030–1400 – zliczanie pojazdów i osób 1400–1730 – zliczanie pojazdów i osób 1800–2200 – ankietyzacja w otoczeniu przejść. Dzień 1 i Dzień 2 są to dwa kolejne dni 16-godzinnego badania w danej grupie badawczej.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań na granicy Granica zewnętrzna (lądowa) Badanie prowadzone na zewnętrznej granicy UE na terenie Polski obejmuje ankietyzację nierezydentów wyjeżdżających z Polski. Ankietyzacja jest prowadzona przez 7 wylosowanych dni w kwartale w godzinach od 10.00 do 18.00. Porty morskie Badanie prowadzone w portach morskich obejmuje ankietyzację nierezydentów – pasażerów promów morskich wypływających za granicę – zarówno pasażerów zmotoryzowanych, jak i podróżujących bez samochodu – podczas ich oczekiwania przed wejściem na pokład. Ankietyzacja jest prowadzona przez 7 wylosowanych dni w kwartale w godzinach dostosowanych do rozkładu rejsów promów pasażerskich. W celu zapewnienia możliwości realizacji badania konieczne jest uzyskanie zgody zarządów portów morskich wytypowanych do badania na przeprowadzenie ankietyzacji. Prowadzenie badania wiąże się z koniecznością ustalenia zasad dotyczących miejsca i sposobu prowadzenia wywiadów z ochroną obiektu portowego oraz operatorem żeglugowym obsługującym dane połączenie.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań na granicy Porty lotnicze Badanie prowadzone w portach lotniczych obejmuje ankietyzację nierezydentów wyjeżdżających z Polski. Ankietyzacja jest prowadzona przez 7 wylosowanych dni w kwartale w godzinach od 7.00 do 21.00. Wywiad z respondentem przeprowadza się po odprawie paszportowej i bezpieczeństwa, kiedy respondenci mają czas na rozmowę z ankieterem. Badanie jest prowadzone w strefie zastrzeżonej (Schengen i No Schengen). W celu zapewnienia możliwości realizacji badania konieczne jest uzyskanie zgody zarządów portów lotniczych wytypowanych do badania na przeprowadzenie ankietyzacji. Prowadzenie badania w strefie zastrzeżonej wiąże się z koniecznością spełnienia przez każdego z ankieterów dodatkowych warunków: złożenie wniosku o wydanie czasowego identyfikatora (przepustki), pozytywna weryfikacja przez służby ochrony, w tym przede wszystkim przez Placówkę Straży Granicznej, oraz odbycie szkolenia z zakresu świadomości ochrony lotnictwa cywilnego.

PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ Organizacja badań na granicy W celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa oraz łatwiejszej identyfikacji przez inne służby zaleca się, aby ankieterzy prowadzący badanie posiadali kamizelki odblaskowe oznaczone nazwą GUS. W celu ułatwienia respondentom możliwości identyfikacji osób realizujących badanie zaleca się na wszystkich rodzajach przejść korzystanie z identyfikatorów dla ankieterów. Dodatkowo w przypadku przejść drogowych, gdzie badanie prowadzone jest na drogach i parkingach zaleca się w miarę możliwości oznakowanie samochodów poprzez umieszczenie na czas prowadzenia badania (np. na szybie) plakatów informujących o badaniu.

Dziękuję za uwagę