Od pola do stołu – zwiększenie świadomości konsumenckiej dzieci i młodzieży w zagrodzie edukacyjnej u rolnika Teresa Wąsik, ŚODR Modliszewice
Edukacja w zagrodzie u rolnika : przykłady z Europy Programy edukacyjne w oparciu o rolnictwo organizowane są w wielu krajach europejskich. Najbardziej zaawansowane systemy tworzą: Francja, Szwajcaria, Austria, Niemcy. We Francji działa 740 gospodarstw edukacyjnych skupionych w sieci „Benvenue a la Ferme” (Witamy w Gospodarstwie Rolnym). Celem przyjazdu dzieci do gospodarstwa jest przede wszystkim: poznanie pracy na wsi, zwrócenie uwagi na wysiłek związany z wyprodukowaniem żywności i przez to wzbudzenie szacunku dla pracy rolnika jako producenta żywności. wzbogacenie wiedzy przyrodniczej oraz edukacja ekologiczna i prozdrowotna. Najliczniejszą grupę korzystających z zajęć w gospodarstwach edukacyjnych stanowią dzieci w wieku przedszkolnym, a następnie dzieci w wieku szkoły podstawowej. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Francja: GOSPODARSTWO PEDAGOGICZNE ? Według definicji wypracowanej wspólnie przez 4 Ministerstwa : Młodzieży i Sportu Sprawiedliwości Rolnictwa Edukacji Gospodarstwo pedagogiczne to struktura prezentująca zwierzęta albo uprawy, regularnie przyjmujące dzieci i młodzież w ramach aktywności szkolnej i pozaszkolnej. Gospodarstwo pedagogiczne nie musi być gospodarstwem rolnym, ale sieć współpracuje wyłącznie z gospodarstwami rolnymi!
„Witamy w Gospodarstwie Rolnym„ (Bienvenue a la ferme) Istnieje od 1992 r. Sieć prowadzona jest przy wsparciu IZB ROLNICZYCH Skupia gospodarstwa oferujące usługi: gastronomiczne zakwaterowania spędzania wolnego czasu inne usługi W ramach tych kategorii istnieje wiele różnorodnych profili gospodarstw. Wśród nich są GOSPODARSTWA PEDAGOGICZNE
Gospodarstwo pedagogiczne musi: umożliwić dojazd do gospodarstwa zapewnić zadaszone, osłonięte miejsce przystosowane na przyjęcie dzieci w każdych warunkach udostępnić toalety
Edyta Kijak
Edyta Kijak
Edyta Kijak
Edyta Kijak
Szwajcaria: Szkoła w zagrodzie chłopskiej W Szwajcarii funkcjonuje ogólnonarodowa inicjatywa sektoru rolnego pod nazwą „Scuola in fattoria” (SIF) Szkoła w zagrodzie chłopskiej (SIF)” jest programem nauczania zaakceptowanym na poziomie krajowym na wszystkich poziomach nauczania szkolnego. Narodowe Forum SIF działa zgodnie z programem, który jest przygotowany i aktualizowany każdego roku. Narodowe Forum SIF powstało w 1995 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Rolników Szwajcarskich, ośrodków doradztwa rolniczego i rolników. Forum wspiera i koordynuje projekt w całej Szwajcarii. Ponadto Forum sporządza materiały do nauczania dla zagród i szkół Edyta Kijak
SIF na poziomie krajowym: Organizacja i prowadzenie gospodarstwa edukacyjnego „Szkoła w gospodarstwie rolnym” SIF na poziomie krajowym: W Szwajcarii ponad 450 rodzin chłopskich bierze udzial w projekcie zagród edukacyjnych Krajowe Forum SIF organizuje spotkania z menagerami, promuje projekt i tworzy materialy dydyktyczne i promocyjne dla gospodarstw i szkol. Wspiera menagerów, kształci ich w zakresie szkoleń i poszukiwania dofinansowania, wspomaga finansowo w organizowaniu imprez promujących zagrody chłopskie. Edyta Kijak
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Do jakiego rodzaju szkol zagroda dostosowalo swoja oferte Typ szkoly Ilosc gosp. Przedszkole 5 Szkola podstawowa 20 Gimnazjum 10 Liceum 2 Analiza oferty gospodarstw edukacyjnych i agroturystycznych w kantonie Ticino
Kryteria jakościowe materiału do autokontroli ♦ Lista kontrolna " Pierwszy kontakt telefoniczny „ ♦ Lista kontrolna “ Planowanie programu wizyty „ ♦ Lista kontrolna " Realizacja wizyty „ ♦ Lista kontrolna " Ocena „
Kryteria jakościowe materiału do autokontroli Lista kontrolna "Pierwszy kontakt telefoniczny" Nauczyciel, z pomocą osoby odpowiedzialnej za program „zagród edukacyjnych” może wybrać gospod., które najlepiej spełnia potrzeby edukacyjne klasy. Informacje administracyjne Imię i nazwisko nauczyciela: ________________________________________________________ Adres szkoly: ____________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Numer telefonu: __________________________________________________________________ Szkola/klasa: _____________________________________________________________________ Numer uczniow: _______________________ Ewentualne. alergie(siano, pyłki, sierść zwierzęta, produkty zywnosciowe ...): ________________________________________________________________________________ Wizyta w zagrodzie Temat wizyty/lekcji: _______________________________________________________________ (Uwaga: nie wszystkie gospodarstwa nadają się do każdego tematu) Data i czas trwania wizyty: __________________________________________________________ Rozwiazania w przypadku złej pogody: ________________________________________________ (Data rezerwowe/ mozliwosc przeprowadzenia zajeć w wewnątrz np. pomieszczeniach gosp.) Możliwość przekąski / obiadu/podwieczorku: ________________________________________________________________________________ Przygotowanie do wizyty Cel nauczania (Czego muszą się nauczyć i poznać uczniowie po wizycie): Umiejętności i przygotowanie uczniów: ________________________________________________________________________________ Dodatkowe informacje Data kontrolnej wizyty:_____________________________________________________________ Ewentualna wplata:__________________________________________________________________________
Kryteria jakościowe materiału do autokontroli Lista kontrolna "Planowanie programu wizyty " Material Pomocniczy przygotowanie programu Temat wizyty__________________________________________________________________________________________ Nauczyciel________________________________________________________ Poziom nauczania__________________________________________________ Ilosc uczniow____________________________ Data:______________________________________ Czas Miejsce Tematy, zadania, tresc = Co? Metoda dydyktyczna = Jak? Potrzebny material Uwagi
Jaki temat w jakiej porze roku? Miesiace Styczen Luty Marzec Kwiecien Maj Czerwiec Lipiec Sierpien Wrzesien Pazdziernik Listopad Grudzien Gospodarstwo domowe Konserwy, drzemy Przetworstwo mleka Pieczenie ciast Produkcja sokow Edukacja, informacja konsumpcja
Jaki temat w jakiej porze roku? Miesiace Styczen Luty Marzec Kwiecien Maj Czerwiec Lipiec Sierpien Wrzesien Pazdziernik Listopad Grudzien Uprawy Zboza Kukurydza Ziemniaki Soja łąka Pielegnacja roslin Sianokosy Naturalna łąka Sad Kwitnienie Owocowanie Zbiory
Tematyczne pomysły w odniesieniu do przedmiotów szkolnych Gospodarka żywności / Gospodarstwo domowa / Ogrodnictwo ♦ Zmiany produktów spożywczych, zapotrzebowanie na dane produkty, konsumpcja ♦ Koszty żywności : wczoraj - dzis ♦ Zdrowe odżywianie ♦ Nawyki żywieniowe w zależności od: regionu, pory roku , podaży i tradycji ♦ Porównanie owoców krajowych i egzotycznych ♦ Wiejskie tradycje i zwyczaje w ciągu roku (ubój , winobranie , dożynki, imprezy rolnicze, ... ) ♦ Metody konserwacji żywności przemysłowe i w gospodarstwie ♦ Od surowca do produktów ( np. jogurt, frytki , chleb, dżem, zupa jarzynow... ) ♦ Babcine sposoby : przyprawy, zioła lecznicze , rośliny lecznicze , ... ♦ Rynek, jarmark wiejski ♦Planowanie wiejskiego ogródka: sadzenie , flanze, pielęgnacja , zbiory ♦ Ziemia / kompost ♦ Biologiczne zwalczania szkodników rolnych ♦ Co to jest chwast ?
Tematyczne pomysły w odniesieniu do przedmiotów szkolnych Matematyka i informatyka ♦ Obliczanie powierzchni gospodarstwa ♦ Obliczanie objętości : potrzeby wody pitnej i dawek pokarmowych dla zwierząt gospodarskich ♦ Opracowanie programów i bazy danych dla roślin, zwierząt, etc. ♦ Tworzenie modeli matematycznych- jak kształtować ceny ♦ Gry symulacyjne Fizyka ♦ Wykorzystanie i przekazywanie sił w maszynach ♦ Rozpoznanie efektu dźwigni w narzędzich i maszynach rolniczych ♦ Różne formy energii, doświadczyć własnej siły
Oferta krajowa Również w Polsce z powodzeniem rolnicy podejmują inicjatywy edukacyjne. Ogólnopolskie badania ankietowe prowadzone przez Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie we współpracy z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego w okresie kwiecień-maj 2010 pozwoliły oszacować liczbę gospodarstw rolnych prowadzących lub posiadających odpowiedni potencjał dla rozwoju działalności edukacyjnej na poziomie około 200 obiektów, w tym 47 gospodarstw z certyfikatem rolnictwa ekologicznego ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Zagroda edukacyjna Przedsięwzięcie zlokalizowane na obszarach wiejskich, Prowadzone przez mieszkańca wsi, Posiadające zwierzęta gospodarskie albo uprawy rolnicze przeznaczone do prezentacji dla grup dzieci i młodzieży przyjmowanych w ramach programów szkolnych lub udostępniane jako atrakcja turystyczne dla rodzin z dziećmi i dorosłych podróżujących indywidualnie, ŚODR Modliszew ic e, www.sodr.pl
Zagroda edukacyjna 4. Realizujące przynajmniej dwa cele edukacyjne spośród niżej wymienionych: edukacja w zakresie produkcji roślinnej, edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej, edukacja w zakresie przetwórstwa płodów rolnych, edukacja w zakresie świadomości ekologicznej i konsumenckiej, edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów, rękodzieła i twórczości ludowej. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Zagroda edukacyjna - wymagania Zadaszone pomieszczenie ( przystosowana obora, stodoła, wiata lub specjalnie przygotowana sala) Wyposażenie sali szkoleniowej: miejsce do siedzenia, stoliki, tablice do pisania, książki, modele i inne pomoce dydaktyczne Zaplecze sanitarne: odrębne toalety dla gości z podziałem na ; damskie i męskie Miejsce zabaw Zieleń ( komponowana w sposób naturalny dający użytkownikowi poczucie swobody i nieskrępowanej przestrzeni. Niewskazane : sztywno wytyczone alejki, dużo betonu, formowane krzewy, iglaste, trujące rośliny BEZPIECZEŃSTWO - dopełnienie wymogów budowlanych, p. poż, infrastruktura techniczna gospodarstwa, urządzenia, maszyny itp.. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Zagroda edukacyjna- korzyści Zajęcia edukacyjne prowadzone w gospodarstwach rolnych przynoszą wymierne korzyści : Dla szkolnictwa : urozmaicenie i wzbogacenie procesu kształcenia programy nauczania zorientowane na praktyczne działanie ćwiczenia praktyczne z różnych przedmiotów otwarcie szkoły alternatywne miejsca edukacji poznanie wiejskiej kultury ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Zagroda edukacyjna- korzyści Dla sektora rolnego: spotkanie z przyszłymi konsumentami wzrost zrozumienia dla sytuacji i potrzeb gospodarki wiejskiej promocja produktów z gospodarstwa odmiana i wzbogacenie codziennego życia rolnika radość pracy z dziećmi i nauczycielami twórczy rozwój rodzin rolniczych dodatkowy dochód. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Oferta edukacyjna - misja społeczna coraz więcej dzieci nie posiada wcale lub ma fałszywe wyobrażenie na temat źródeł pochodzenia żywności, gospodarstwa edukacyjne mają szansę wywołać lepsze zrozumienie wsi i wytworzenie osobistej relacji ogółu społeczeństwa z rolnictwem w dłuższej perspektywie przyczynić się do ochrony rolniczej bioróżnorodności i zrównoważonego korzystania z obszarów wiejskich. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
1. Edukacja w zakresie produkcji roślinnej programy edukacyjne które pomogą odkryć, poczuć, doświadczyć: Różnorodność biologiczną świata roślin Poznać tradycyjne i nowoczesne metody uprawy Cykle życia i przemiany materii Odkrywanie kształtów, form, kolorów, zapachów i smaków Przykład: cykl wizyt w gospodarstwie dla tej samej grupy uczniów: - na wiosnę dzieci przygotują ziemię w ogrodzie pod uprawę, - sieją ziarno - obserwują wzrost roślin – podczas kolejnych wizyt - dokonują zbioru - jesień ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Poznanie życia zwierząt Zwiedzanie pomieszczeń inwentarskich 2. Edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej obcowanie ze zwierzętami uczy wrażliwości i bezinteresowności, wdraża do obowiązków i rozbudza potrzeby poznawcze Poznanie życia zwierząt Zwiedzanie pomieszczeń inwentarskich Poznawanie urządzeń i narzędzi Systemów hodowli Użytkowania i funkcji życia zwierząt ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Przetwarzania produktów mlecznych, mięsnych, zbożowych Edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej pokazy i warsztaty całoroczne z zakresu: Przetwarzania produktów mlecznych, mięsnych, zbożowych Przetwarzania owoców i warzyw – sezonowo Przykłady: droga wytwarzania i zebrania surowca do końcowego atrakcyjnego smakołyka lub przedmiotu użytkowego Dzieci nie tylko uczą się metod przetwarzania ale także doświadczają wysiłku produkcji, a tym samym nabierają szacunku dla pracy producenta ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
3. Edukacja w zakresie świadomości ekologicznej i konsumenckiej : Proekologiczne zachowanie np. oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi - wykorzystanie deszczówki Zagospodarowanie odpadów – karmienie zwierząt odpadkami organicznymi, kompostowanie Pochodzenie i wartość odżywcza produktów z gospodarstwa – odróżnianie produktów naturalnych od wysoko przetworzonych Kształtowanie nawyków konsumenckich ŚODR Modliszew ice, www.sodr.pl
Bogactwo kulturowe i duchowe wsi 4. Edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów, rękodzieła i twórczości ludowej. Bogactwo kulturowe i duchowe wsi Każdy temat edukacyjny można poprzedzić prezentacją wyposażenia domu, sprzętów wgd, maszyn rolniczych wykorzystywanych przez dawnych mieszkańców wsi do wykonywania określonych czynności gospodarskich Przywołanie pamięci o dawnych zawodach – bartnik, kołodziej, bednarz, rymarz, ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Ogólnopolska sieć zagród edukacyjnych Administratorem strony - CDR O/ w Krakowie www.zagrodaedukacyjna.pl Lokalizacja Tematyka oferowanych zajęć edukacyjnych Zakres oferty Adresaci oferty edukacyjnej ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Tematyka oferowanych zajęć- www.zagrodaedukacyjna.pl Województwo: Rolnictwo i zajęcia gospodarskie: Przetwórstwo produktów spożywczych: Tradycyjna żywność: Kuchnia domowa: Rękodzieło artystyczne: Ginące zawody: Zwyczaje i obrzędy: Edukacja regionalna: Ekologia: Przyroda: Zajęcia sportowe: Zajęcia rekreacyjne: ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
oferowanych zajęć edukacyjnych Szwajcarskie gospodarstwa edukacyjne inspiracją dla innowacyjnych działań jednostek samorządu terytorialnego w Polsce na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich oferowanych zajęć edukacyjnych PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ www.lekcjaurolnika.pl
Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Partnerzy Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Unione Contadini Ticinesi (Stowarzyszenie Rolników Tessynskich) Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Częstochowa Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego www.lekcjaurolnika.pl
Dzień Otwarty w Zagrodzie - 21 maja 2014 r. Gospodarstwo agroturystyczne „Gratka” Celiny, gm. Raków www.lekcjaurolnika.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Źródło – Turystyka wiejska i edukacja – wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 2007 r. Respondenci: Nauczyciele losowo wybranych poznańskich przedszkoli i szkół podstawowych 20 przedszkoli tj. 12,5% 26 szkół tj. 20% Uzyskano: 77 ankiet z przedszkoli co stanowi 3,8 szt./ 1 przedszkole 130 od nauczycieli ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Charakterystyka respondentów: 48% ogółu badanych stanowiły osoby w wieku 41-50 lat 22% < 30 30% > 50 Największą grupę pod wzgl. stażu pracy reprezentowały w przedszkolach osoby z > 20 letnim doświadczeniem W placówkach szkolnych średnia długość zatrudnienia wynosiła < 16 lat 88% badanych deklarowało miasto > 100 tys. jako miejsce zamieszkania 10% mieszkało w mniejszych miastach 2% na wsi ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Wyniki badań : Grupy przedszkolne spośród 20 przedszkoli - przedstawiciele 17 placówek byli z dziećmi w gospodarstwie edukacyjnym 18% ogółu ankietowanych opiekunów kilkakrotnie korzystało z takiej oferty 69% po raz pierwszy 13% nie było z grupą w gospodarstwie Największa liczba wyjazdów przypadała na maj i czerwiec – co stanowi 47% Brak wyjazdów w miesiącach wakacyjnych Przeciętny czas pobytu 4-5 godzin ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Wyniki badań : Grupy przedszkolne Najczęściej wykorzystywane źródło informacji dot. ofert 26% internet 22.75% od znajomych 20,2% ulotki dostarczone przez usługodawców 19,3% od innych nauczycieli Częstotliwość wyjazdów: 1 w roku 41,9% wyjeżdża z grupami w to samo miejsce Ważny element podwyższający wartość oferty wybieranej przez opiekunów to poczęstunek serwowany w gospodarstwie co stanowiło 74,2% respondentów ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych O wyborze oferty gospodarstwa przez placówkę oświatową decydował wachlarz atrakcji: przejażdżki bryczką lub wozem 15% ognisko 14,81% Pokaz elementów hodowli zwierząt gospodarskich 14% Najrzadziej: Zawody sportowe organizowane na terenie gospod. 3,64% Zajęcia gospodarskie 4,42% ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Ocena: Najlepiej zostały ocenione przez opiekunów: nastawienie gospodarzy do dzieci, zapewnienie kontaktu ze zwierzętami, dostosowanie oferty do grupy wiekowej Negatywnie oceniono: porządek w obejściu brak placów zabaw z wykorzystaniem elementów krajobrazu wsi ( drewniane przeszkody, naturalne labirynty) Ocena w aspekcie specjalizacji oferty: 52% opiekunów brało udział w przygotowaniu programu pobytu 40% cała oferta przygotowana przez gospodarza 8% przygotowało biuro podróży ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Wyniki badań : Szkoły podstawowe 52% badanych nigdy nie brało udział w wyjeździe, 28% wyjeżdżało kilkakrotnie 20% tylko raz Powody ( najczęściej wymieniane) > 25% brak odpowiedniej według nich oferty tj. mała atrakcyjność, termin, niski poziom zaufania do tego typu obiektów > 15% brak wolnych środków oraz niechęć samych ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Najczęściej wykorzystywane źródło informacji dot. ofert 34% od innych nauczycieli 20% od znajomych 21% internet 9% własne doświadczenia- co potwierdza fakt powrotu do tych samych miejsc przez ponad 41% ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych O wyborze oferty gospodarstwa przez nauczycieli decydowało: 95% możliwość konsumpcji – najczęściej przetworzone produkty z własnego gospodarstwa jak: nabiał, mleko kozie, domowe ciasta, owoce, miód, chleb, 95% przejażdżka bryczką Ognisko i pieczenie kiełbasek Ciekawostka: tylko 83% gospodarstw posiada zwierzęta 66% organizuje pokazy ginących zawodów np., podkuwania konia, wyplatanie koszy, lepienie garnków, tkactwo, witraże, wędkowanie, poznawanie i suszenie ziół ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Analiza krajowej oferty gospodarstw edukacyjnych Ocena: Poziom satysfakcji przez nauczycieli: 76% zdecydowanie zadowolona, Najlepiej zostały ocenione przez nauczycieli: nastawienie gospodarzy do dzieci 76% Najmniej: niedostosowanie oferty bezpośrednio do dzieci 69% Negatywnie oceniono: 14% polepszenia infrastruktury np. służące rekreacji ruchowej – boisko, plac zabaw, 7% urozmaicenie oferty Ocena w aspekcie specjalizacji oferty: 46,6% nauczycieli brało udział w przygotowaniu programu pobytu 29% cała oferta przygotowana przez gospodarza 24% przygotowało biuro podróży ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Częstotliwość wyjazdów: 56% więcej niż 1 roku 10% więcej niż 2 razy Największa liczba wyjazdów przypadała na maj i czerwiec – co stanowi 67% i jesień 21% Częstotliwość wyjazdów: 56% więcej niż 1 roku 10% więcej niż 2 razy 20% mniej niż raz Czas pobytu: 6 godz. najwięcej 3,5 dnia 35% ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
„Jesteśmy szkołą, która nie jest szkołą, jaką każdy zna. Budynkiem szkolnym jest wolna natura, klasą jest pole, łąka, las obora. Naszymi nauczycielami są rośliny , zwierzęta i ludzie żyjący w zagrodzie wiejskiej” (Schule auf dem Bauernhof, 2002 ) „Turystyka Wiejska a Edukacja …” Wydawnictwo AR w Poznaniu 2007 r. ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl
Dziękujemy za uwagę. Teresa Wąsik teresa.wasik@sodr.pl ŚODR Modliszewice, www.sodr.pl